Η πρώτη ταινία της γέννησης μιας μαύρης τρύπας

Πηγή: ScienceDaily, 27 Μαρτίου 2008

Στις 19 Μαρτίου του 2008 σημειώθηκε η πιο λαμπρή κοσμική έκρηξη που παρατηρήθηκε ποτέ από τη Γη. Η έκλαμψη γνωστή ως GRB 080319B ήταν πιθανώς ο θάνατος ενός τεράστιου άστρου που θα οδηγήσει στη δημιουργία μιας μαύρης τρύπας. Για πρώτη φορά η γέννηση μιας μαύρης τρύπας κινηματογραφήθηκε. Οι κάμερες ενός προγράμματος με το όνομα "π του Ουρανού" κατέγραψαν αυτό το θαυμαστό γεγονός με μια 4-λεπτη ακολουθία εικόνων των 10 δευτερολέπτων. Σε, σχεδόν, 20 δευτερόλεπτα το αντικείμενο έγινε τόσο φωτεινό που θα μπορούσε να είναι ορατό με γυμνό μάτι. Κατόπιν άρχισε να εξασθενεί και σε 4 λεπτά έγινε 100 φορές πιο εξασθενημένο. Εκείνη την περίοδο η παρατήρηση αναλήφθηκε από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια.

 Δεξιά: οι μεταβολές στην φωτεινότητα της έκρηξης φαίνονται σε αυτή την εικόνα

Η λάμψη διήρκεσε λιγότερο από μία ώρα και ήταν εξίσου λαμπρή με ορισμένα από τα άστρα της Μικρής 'Αρκτου. Η λάμψη έφτασε στη Γη αφού  διήνυσε απόσταση 7,5 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Η ακτινοβολία της πανάρχαιας έκρηξης έγινε αντιληπτή αρχικά από τον δορυφόρο Swift.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι το πιο μακρινό αντικείμενο που μπορεί να διακρίνει το ανθρώπινο μάτι στον νυχτερινό ουρανό είναι ο σπειροειδής γαλαξίας Μ33, ο οποίος βρίσκεται 2,9 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη Γη

Η παρατήρηση "πι του Ουρανού", που συνεργάζεται με τα δεδομένα του δορυφόρου Swift των ακτίνων-γ, επιβεβαίωσε για πρώτη φορά με 10 δευτερόλεπτα ακρίβεια, ότι η οπτική εκπομπή αρχίζει ταυτόχρονα με την έκρηξη των ακτίνων γάμμα. Οι οπτικές παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια των πρώτων δευτερολέπτων της έκρηξης είναι κρίσιμες για να καταλάβουμε το μηχανισμό τέτοιας τεράστιας ενέργειας.

Τη στιγμή του θανάτου αυτών των άστρων εκτοξεύονται δύο πίδακες υψηλής ενέργειας από τους πόλους τους και βομβαρδίζουν με ακτινοβολία οτιδήποτε βρεθεί στο δρόμο τους. Όταν αυτοί οι πίδακες πλήξουν τα νέφη αερίου που περιβάλλουν το άστρο, κάνουν το αέριο να λάμπει, παράγοντας μια έκλαμψη που εξαπλώνεται σε όλες τις κατευθύνσεις, που μπορεί να γίνει αντιληπτή από τα παρατηρητήρια της Γης και του διαστήματος. Ο δορυφόρος Swift των ακτίνων-γ της NASA ανιχνεύει κατά μέσο όρο δύο εκλάμψεις ακτίνων γάμμα την εβδομάδα.

Αυτή η παρατήρηση ήταν η απόδειξη της νέας ιδέας του πρότζεκτ "πι του Ουρανού". Συνήθως, η οπτική εκπομπή από τις εκρήξεις ακτίνων γάμμα GRB παρατηρείται από τα τηλεσκόπια που βρίσκο0νται σε επαφή με τους δορυφορικούς ανιχνευτές ακτίνων γάμμα. Η κατανομή των σημάτων και η στροφή του τηλεσκοπίου χρειάζεται κάποιο χρόνο και δεν μπορεί να παρατηρηθεί το πρώτο -πρώτο λεπτό της έκρηξης. Η αρχή του πρότζεκτ "π του Ουρανού" είναι διαφορετική. Η συσκευή ελέγχει συνεχώς ένα μεγάλο μέρος του ουρανού, και θέλει 10 sec για να δει και να ανιχνεύσει τις οπτικές λάμψεις ανεξάρτητα, ενώ οι δορυφορικές πληροφορίες επιβεβαιώνουν την προέλευση της λάμψης. Αυτήν την περίοδο οι συσκευές του "πι του Ουρανού" αποτελούνται από δύο φωτογραφικές μηχανές που βρίσκονται στο παρατηρητήριο Las Campanas.

Αυτές καλύπτουν μια περιοχή 20x20 μοίρες τον ουρανό. Για να αυξηθεί η πιθανότητα να παρατηρήσουν μια εκπομπή ακτίνων γάμμα GRB, πρόκειται να κατασκευαστούν 32 νέες φωτογραφικές μηχανές.  Θα καλύπτουν το 1/3 του ορατού ουρανού συνεχώς. Το αρχικό σχέδιο ήταν να καλυφθούν πι ακτίνια (~3.14) του ουρανού, που έδωσε και το όνομα στο πρόγραμμα. Το όνομα υπενθυμίζει επίσης τον τίτλο του βιβλίου "πι στον Ουρανό" του John Barrow υποστηρίζοντας ότι τα φαινόμενα που παρατηρούμε κυβερνώνται από τους φυσικούς νόμους και που εκφράζονται στη μαθηματική γλώσσα.

Το πρόγραμμα "Πι του Ουρανού" είναι εμπνευσμένο από τον Bohdan Paczynski, το μεγάλο αστροφυσικό που έφυγε μακριά μας πέρυσι. Είχε συμβάλει πολύ στην κατανόηση των GRBs και πάντα υποστήριζε ότι τα μικρά τηλεσκόπια έχουν μεγάλες δυνατότητες για τις έρευνες του ουρανού.