Σημαντικές εξελίξεις στον χώρο της επιστήμης για το 2008

Πηγή: Δίκτυο, 22 Δεκεμβρίου 2008

1. Ξεκίνησε ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων στο CERN μέσα στο καλοκαίρι για να βρει μεταξύ των άλλων το σωματίδιο Higgs, να αναπαραγάγει τις συνθήκες που επικρατούσαν κλάσματα του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, μικροσκοπικές μαύρες τρύπες και ίσως να παραχθούν σωματίδια που να οδηγούν σε μια νέα φυσική. Λίγες ημέρες όμως αργότερα έγινε μια διαρροή υγρού ήλιου που έθεσε εκτός λειτουργίας την πιο γιγάντια μηχανή του κόσμου και η επαναλειτουργία του δεν αναμένεται πριν από τον Ιούνιο του 2009.

2. Τον Ιανουάριο μια διεθνής συνεργασία επιστημόνων ξεκίνησε το Πρόγραμμα των 1.000 γονιδιωμάτων για την αναγνώριση όλων των ποικιλομορφιών στην ανθρώπινη γονιδιακή δεξαμενή. Τον Οκτώβριο, το Πρόγραμμα Προσωπικού Γονιδιώματος ανακοίνωσε προκαταρκτικά αποτελέσματα για δέκα άτομα. Έτσι σε λίγο όλοι θα μπορούν να μάθουν τα γενετικά μυστικά που κρύβουν μέσα τους.

3. Η διαστημοσυσκευή Φοίνιξ της NASA προσεδαφίστηκε τον Μάιο στον Άρη. Εκεί, για πρώτη φορά εξέτασε δείγματα πάγου κρυμμένα κάτω από την επιφανειακή σκόνη. Δεν μπόρεσε όμως να βρει οργανικές ενώσεις που θα έδειχναν ζωή κατά το παρελθόν, πριν τεθεί εκτός λειτουργίας το Νοέμβριο.

4. Η εκλογή του νέου προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα άνοιξε τον δρόμο για ακόμα περισσότερη επιστημονική έρευνα. Έτσι, θα σταματήσουν κάποιοι περιορισμοί σε πειράματα με εμβρυικά βλαστοκύτταρα, η προστασία του περιβάλλοντος θα είναι πρώτη προτεραιότητα με περικοπές στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Τέλος σημαντικοί επιστήμονες και νομπελίστες θα έχουν συμμετοχή σε καίριες αποφάσεις.

5.  Ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2008 ένα πρόγραμμα για τη δημιουργία μιας «Κιβωτού της γνώσης» με τα 1,8 εκατομμύρια γνωστά είδη ζωντανών οργανισμών. Η διαδικτυακή αυτή «Εγκυκλοπαίδεια της Ζωής» συγκεντρώνει κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο, ήχους και επιστημονικά δεδομένα για όλα τα πλάσματα της Γης, σε ένα κατάλογο της βιοποικιλότητας, όπου θα συγκεντρώσουμε όλες τις γνώσεις που έχουμε για τα είδη, σε μια προσπάθεια συμβολής στη σωτηρία τους. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2017.

6. Η ομάδα του γενετιστή Γκρεγκ Βέντερ έφτιαξε το πρώτο συνθετικό γονιδίωμα, με 582.000 ζεύγη βάσεων  περίπου. Το επίτευγμα φέρνει ένα βήμα πιο κοντά τους συνθετικούς οργανισμούς που θα παράγουν βιοκαύσιμα ή θα απομακρύνουν το διοξείδιο του άνθρακα από το περιβάλλον.

7. Εντάχθηκε η πολική αρκούδα στην λίστα των απειλούμενων ειδών, από την αμερικανική κυβέρνηση, λόγω της κλιματικής αλλαγής.

8, Εκτός από την Αμερική, τη Ρωσία, την Κίνα και την Ιαπωνία ήρθε και η σειρά της Ινδίας να στείλει την πρώτη της αποστολή στη Σελήνη. Ο δορυφόρος Τσαντραϊάν-1 απελευθέρωσε μια διαστημοσυσκευή με την ινδική σημαία βαμμένη πάνω της και η οποία προσέκρουσε ελεγχόμενα στην επιφάνεια της Σελήνης. Επίσης, η Κίνα το Σεπτέμβριο έστειλε στο διάστημα τον πρώτο της αστροναύτη. Η Κίνα σχεδιάζει να στείλει τον πρώτο της αστροναύτη στο Φεγγάρι το 2020.

9. Ολοένα και αυξάνονται οι μελέτες που προειδοποιούν πως η Αρκτική θα μείνει χωρίς θαλάσσιο πάγο το καλοκαίρι. Η θερμοκρασία στον Βόρειο Πόλο ανεβαίνει πιο πολύ από ό,τι στον υπόλοιπο πλανήτη. Το 2008 πάντως αυξήθηκε η παγοκάλυψη κατά 9,4% πάνω από το ιστορικό χαμηλό του 2007.

10. Ερευνητές στις ΗΠΑ δημιούργησαν πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα από το δέρμα εθελοντών. Μια άλλη ερευνητική ομάδα κατάφερε να δημιουργήσει αντίστοιχα κύτταρα χρησιμοποιώντας έναν γενετικά τροποποιημένο αδενοϊό. Η εξέλιξη υπόσχεται να καταστήσει περιττή τη χρήση εμβρυϊκών κυττάρων.

11. Ανακαλύφθηκαν θαυμαστοί νέοι κόσμοι έξω από το ηλιακό μας σύστημα. Οι επιστήμονες για πρώτη φορά βρήκαν εξωπλανήτες το 1995 και από τότε έχουν βρεθεί εκατοντάδες. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι τεράστιοι (σαν τον Δία ή και μεγαλύτεροι ακόμη) που βρίσκονται πολύ κοντά στα μητρικά τους άστρα, οπότε δεν μπορούν να φιλοξενούν κάποια μορφή ζωής. Τον Ιούνιο του 2008, ο Ελβετός αστρονόμος Michel Mayor βρήκε 45 πολύ μικρότερους πλανήτες, μόνο δε ο ένας ήταν 4.2 φορές όσο η Γη μας. Όλοι τους όμως έχουν τροχιές πολύ κοντά στο άστρο τους γι αυτό και είναι καυτοί πλανήτες. Η ανακάλυψη τους έγινε από τη βαρυτική ταλάντευση που προκαλούν στους ήλιους τους. Για να βρούμε πλανήτες πιο μακριά από τα μητρικά τους άστρα, οπότε θα είναι πιο ψυχροί και ίσως κατάλληλοι για ζωή, θα πρέπει τα όργανα ανίχνευσης να είναι αφενός πιο ευαίσθητα και αφετέρου να βρίσκονται στο διάστημα. Το Νοέμβριο, αστρονόμοι από τις ΗΠΑ και τον Καναδά φωτογράφισαν 4 εξωπλανήτες για πρώτη φορά στο ορατό και υπεριώδες φως.

12. Το Νοέμβριο του 2008 ο βιοχημικός Stefan Schuster ανακοίνωσε ότι έχει ανασυνθέσει το 80% του γονιδιώματος των μαμούθ, τα οποία έχουν εξαφανιστεί εδώ και πολλούς αιώνες, χρησιμοποιώντας υλικό από τα ευρήματα και ειδικά τρίχες. Επρόκειτο για ένα πολύ δύσκολο επίτευγμα, καθώς έπρεπε να συνδυάσει τρία δισεκατομμύρια ζεύγη DNA, αποφεύγοντας όμως το DNA μικροβίων και άλλων μικροοργανισμών που έχουν αναπτυχθεί στα λείψανα. Οι ερευνητές συνεχίζουν το έργο τους και πιστεύουν ότι θα καταφέρουν να ανασχηματίσουν το 100%!

13. Ερευνητές του πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ ανακοίνωσαν ότι δημιούργησαν ένα μανδύα που σε κάνει αόρατο. Χρησιμοποιώντας νανοτεχνολογία και φύλλα αλουμίνιου κατάφεραν να φτιάξουν ένα μανδύα δέκα φορές πιο λεπτό από ένα φύλλο χαρτιού, ο οποίος απομακρύνει τις ακτίνες φωτός και πρακτικά εξαφανίζει το σώμα που βρίσκεται από πίσω. Βέβαια η τεχνολογία αυτή βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο και είναι πιθανά οικονομικά ασύμφορη, αλλά άνοιξε ένα παράθυρο στη δυνατότητα της εξαφάνισης.

14. Τον Ιούνιο του 2008 πραγματοποιήθηκε μία από τις πιο επιτυχημένες και ελπιδοφόρες αντικαταστάσεις κατεστραμμένων τμημάτων του ανθρώπινου σώματος. Γυναίκα 30 ετών είχε κατεστραμμένο τμήμα της τραχείας της, μήκους τριών εκατοστών, λόγω φυματίωσης. Σε μια επέμβαση στο πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, οι γιατροί πήραν κομμάτι τραχείας από θανόντα δότη, το πέρασαν από βιοχημική «πλύση» για έξι εβδομάδες έτσι ώστε να φύγουν όλα τα κύτταρα του δότη, κρατώντας μόνο τη βασική δομή, την οποία στη συνέχεια «έσπειραν» με τα κύτταρα της 30χρονης. Χρησιμοποιήθηκαν και βλαστικά κύτταρα της ασθενούς και κύτταρα από την τραχεία. Στη συνέχεια, το τμήμα της τραχείας μεταμοσχεύτηκε και από τότε λειτουργεί πολύ καλά.

15. Οι βιοχημικοί παρακολουθήσουν τις πρωτεΐνες "επί το έργον", καθώς προσδένονται στους στόχους τους, αλλάζουν το μεταβολισμό ενός κυττάρου και συνεισφέρουν στις ιδιότητες ενός ιστού.

16. Ανακαλύφθηκε ένα νέο "εργαλείο", που μπορεί εύκολα να αποθηκεύσει, σε βιομηχανική κλίμακα, ηλεκτρικό ρεύμα από πηγές αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Ένας καταλύτης κοβαλτίου-φωσφόρου μπορεί να χρησιμοποιήσει τον ηλεκτρισμό για να απελευθερώσει υδρογόνο από το νερό, που στη συνέχεια μπορεί να τροφοδοτήσει κυψέλες καυσίμων και να παράγει ξανά ηλεκτρισμό.

17. Για πρώτη φορά, επιστήμονες του γερμανικού Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας στη Χαϊδελβέργη κατόρθωσαν να αναπτύξουν ένα νέο μικροσκόπιο λέιζερ και να παρακολουθήσουν σε βίντεο, με μεγαλύτερη λεπτομέρεια από ποτέ, το "χορό" των κυττάρων σε ένα αναπτυσσόμενο έμβρυο, μέσα σε ένα γονιμοποιημένο ωάριο.