Εκτοξεύτηκε ο δορυφόρος GOCE που θα παρατηρήσει και το βαρυτικό πεδίο της Γης

Πηγή: BBC - Reuters, 17 Μαρτίου 2009

Εκτοξεύτηκε στις 4:30 μ.μ. την Τρίτη από το κοσμοδρόμιο Plesetsk της Ρωσίας ο πιο εξελιγμένος τεχνολογικά δορυφόρος παρατήρησης της Γης, ο GOCE (Gravity Field and Steady-State Ocean Circulation Explorer), που ανήκει στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA).

Ο δορυφόρος τέθηκε σε ηλιο-σύγχρονη τροχιά γύρω από τη Γη με τη βοήθεια ενός ρωσικού πυραύλου, που στην ουσία είναι ένας τροποποιημένος διηπειρωτικός βαλλιστικός πύραυλος. Ο δορυφόρος θα βρίσκεται στο διάστημα για περίπου 20 μήνες.

Ο δορυφόρος GOCE έχει βάρους 1.100 κιλών, και έχει ένα πρωτοποριακό σχήμα σαν βέλος. Οι διαστάσεις του είναι πέντε επί ένα μέτρο μόνο ενώ φέρει πτερύγια. Το σχήμα του δεν θυμίζει καθόλου τα άσχημα "κουτιά" με τα οποία συνήθως μοιάζουν οι δορυφόροι.

Κατασκευάστηκε από μια κοινοπραξία 45 ευρωπαϊκών εταιριών, με επικεφαλής την Thales Alenia Space στην Ιταλία και έχει αυτό το αεροδυναμικό σχήμα για να παραμένει σταθερός στα ρεύματα του αέρα, καθώς θα κινείται στο χαμηλό υψόμετρο των 263 χλμ., πολύ χαμηλότερα από τους άλλους δορυφόρους παρατήρησης της Γης, κάτι αναγκαίο προκειμένου να μπορέσει να καταγράψει και τις παραμικρές ανωμαλίες στη βαρύτητα του πλανήτη μας.

Θεωρείται ως μία από τις πιο σημαντικές μέχρι σήμερα επιστημονικές αποστολές της ESA, γιατί για πρώτη φορά ο δορυφόρος αυτός θα δημιουργήσει έναν υψηλής ανάλυσης ψηφιακό χάρτη του "γεωειδούς" - της σφαιρικής επιφάνειας της Γης - αλλά και θα καταγράψει με τη μεγαλύτερη ανάλυση που έγινε ποτέ τις διακυμάνσεις της βαρύτητας σε όλη την επιφάνεια του πλανήτη, με τις μεταβολές της στον χώρο και το χρόνο.

Συγκεκριμένα οι ανωμαλίες του βαρυτικού πεδίου θα μετρηθούν με ακρίβεια 1 mGal (όπου 1 mGal = 10^–5 ms^–2), το γεωειδές θα βρεθεί με μια ακρίβεια 1 έως 2 εκατοστά, ενώ η χωρική ανάλυση θα είναι καλύτερη από 100 χιλιόμετρα.

Για να μπορεί να λαμβάνει τόσο ακριβείς μετρήσεις, ο δορυφόρος πρέπει να κινείται σε χαμηλό ύψος 263 χιλιομέτρων, εκεί όπου υπάρχουν ακόμα αρκετά μόρια αέρα.

Επειδή σταδιακά θα χάνει ταχύτητα λόγω της ασθενούς αντίστασης του αέρα, ο δορυφόρος ανά διαστήματα θα διορθώνει την τροχιά του με έναν κινητήρα ιόντων, ο οποίος εκτοξεύει με μεγάλη ταχύτητα ιόντα του ευγενούς αερίου ξένου.

Η δύναμη της βαρύτητας εξαρτάται όχι μόνο από την απόσταση από το κέντρο της Γης, αλλά και από την κατανομή της μάζας στη Γη που βέβαια δεν είναι ομοιόμορφη. Ο λόγος είναι ότι το εσωτερικό της Γης δεν είναι ομοιογενές, όπως και ότι το πάχος του φλοιού δεν μένει σταθερό, αφού, τα μεγάλα βουνά έχουν μεγαλύτερη μάζα σε σχέση με το βυθό των ωκεανών.

Επίσης, η κίνηση των ωκεανών δημιουργεί απειροελάχιστες διακυμάνσεις της βαρύτητας, ένα φαινόμενο που ο δορυφόρος Goce αναμένεται να προσφέρει πολύτιμα νέα δεδομένα.

Τα λεπτομερή δεδομένα για την κίνηση των ωκεανών θα βελτιώσουν τις γνώσεις μας για τη μεταφορά της θερμότητας στα θαλάσσια ρεύματα, οπότε θα φτιάξουμε και καλύτερα υπολογιστικά μοντέλα του παγκόσμιου κλίματος. Συγχρόνως, τα δεδομένα αυτά θα βοηθήσουν τόσο στην πρόβλεψη των σεισμών όσο και των ηφαιστειακών εκρήξεων.

Ο GOCE είναι ο πρώτος από μια σειρά δορυφόρων «Εξερευνητών της Γης», που θα εκτοξεύσει στο διάστημα η ESA τα επόμενα χρόνια, για να συμβάλει στη μελέτη των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Έξι αποστολές έχουν ήδη εγκριθεί και μια έβδομη είναι υπό συζήτηση.

Εντός του 2009, προγραμματίζεται η εκτόξευση του δορυφόρου SMOS (θα μελετήσει την υγρασία του εδάφους και την αλμυρότητα των ωκεανών) και του CryoSat-2 (θα μετρήσει το πάχος των πάγων).

Ας σημειωθεί ότι ο δορυφόρος GOCE κανονικά έπρεπε να εκτοξευτεί το Σεπτέμβριο του 2008 αλλά είχε αναβληθεί για τεχνικούς λόγους. Η εκτόξευση του GOCE έγινε με μεγάλη προσοχή, γιατί υπάρχει το παράδειγμα μιας αποτυχημένης εκτόξευσης ενός άλλου δορυφόρου της ESA, του CryoSat-1, που καταστράφηκε το 2005 όταν ο πύραυλος «Ροκότ» έπεσε στον Αρκτικό ωκεανό.