Νέες εικόνες υψηλής ανάλυσης για τον Δείμο τo φεγγάρι του Άρη

Πηγή: NASA, 19 Μαρτίου 2009

Πολλοί άνθρωποι, παρόλο που τα τελευταία χρόνια έχουν εξερευνήσει τον Άρη πολλά ρόβερ και διαστημόπλοια, δεν γνωρίζουν ότι ο Κόκκινος Πλανήτης έχει δύο πολύ μικρά φεγγάρια, τον Δείμο και τον Φόβο. Έχουν ανακαλυφθεί το 1877 από τον Αμερικανό αστρονόμο Asaph Hall και σήμερα θεωρούνται ότι είναι αστεροειδείς που δεν μπορούν πλέον να ξεφύγουν από τη βαρυτική έλξη του πλανήτη. Μόλις πρόσφατα, η κάμερα υψηλής ανάλυσης HiRISE πάνω στην διαστημοσυσκευή Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) έχει τραβήξει μια νέα σειρά από φωτογραφίες του Δείμου αλλά και της επιφάνειας του Άρη.

Φωτογραφίες υψηλής ευκρίνειας από την διαστημοσυσκευή MRO δείχνουν ότι οι δύο δορυφόροι του Άρη (εδώ ο Δείμος) είναι μικροί αστεροειδείς γεμάτοι κρατήρες και πετρώματα πλούσια σε άνθρακα. Οι δύο εικόνες τραβήχτηκαν με μια διαφορά 5,5 περίπου ωρών η μία από την άλλη, οπότε ο φωτισμός που δεχόταν από τον ήλιο ήταν διαφορετικός.

Οι δύο δορυφόροι ακόμη και με τα καλύτερα γήινα τηλεσκόπια παρέμεναν απλώς δύο φωτεινές κουκκίδες. Βέβαια σήμερα χάρη στα διαστημόπλοια είδαμε ότι και οι δύο δορυφόροι δεν είναι παρά μικροί αστεροειδείς γεμάτοι κρατήρες από τις συγκρούσεις τους με πολλούς άλλους μικρότερους.

Η διαστημοσυσκευή MRO η οποία βρίσκεται σε τροχιά ύψους 255 χλμ. γύρω από τον κόκκινο πλανήτη από τον Μάρτιο του 2006, είχε αρχικό βάρος άνω των 2 τόνων και διαθέτει μία κεραία τηλεπικοινωνιών με διάμετρο 3 μέτρων, ενώ το όλο σύμπλεγμα έχει μέγεθος μικρού λεωφορείου με ύψος 6,5 μέτρων, αν και τα ηλιακά του πτερύγια εκτείνονται στα 13,5 μέτρα.

Η ευκρίνεια των φωτογραφιών που λαμβάνει φτάνει το ένα μόλις μέτρο και η συσκευή έχει σκοπό να μελετήσει την ύπαρξη νερού στο υπέδαφος, τις κλιματολογικές αλλαγές του πλανήτη, καθώς επίσης και να φωτογραφίσει λεπτομερώς ορισμένες περιοχές που θα παρουσιάσουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την προσεδάφιση μελλοντικών διαστημοσυσκευών.

Η κάμερα υψηλής ευκρίνειας HiRISE πάνω στην διαστημοσυσκευή MRO είναι τόσο ισχυρή οπότε ανίχνευσε το έδαφος τους με μεγάλη λεπτομέρεια, ενώ έδωσε πολλά σημαντικά στοιχεία κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών για τις αποστολές, όπως είναι για το ρομπότ Φοίνιξ. Στις 21 Φεβρουσρίου 2009, η συσκευή έλαβε 2 νέες εικόνες του Δείμου, καθώς και πάνω από 600 εικόνες του Άρη. Και ενώ τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά του Κόκκινου Πλανήτη είναι ήδη γνωστά, κανένας δεν μπορεί να πει το ίδιο για το μικρότερο από τα φεγγάρια του.

Ο Δείμος είναι ένα μικρό, κοκκινωπό και σκούρο αντικείμενο, το οποίο καλύπτεται με ένα στρώμα θραυσμάτων από βράχους ή ρεγκόλιθο. Τα μόνα σημεία όπου αυτό το στρώμα των πετρωμάτων διακόπτεται είναι οι τελευταίοι κρατήρες από μετεωρίτες, που έχουν δημιουργηθεί από ουράνια αντικείμενα που έπληξαν το φεγγάρι όχι πολύ καιρό πριν. Σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα της NASA, αυτό το φεγγάρι μοιάζει με το άλλο φεγγάρι του Άρη, τον Φόβο, που είναι φτιαγμένο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, και έχει εξωτερικά χαρακτηριστικά πολύ παρόμοια με εκείνα του Δείμου.

Το φεγγάρι του Άρη, Φόβος.

Η κάμερα HiRISE έχει χρησιμοποιήσει πολλά φίλτρα για να τραβήξει τις νέες εικόνες, συμπεριλαμβανομένων και στο εγγύς υπέρυθρο, στο ερυθρό και στα μπλε-πράσινα μήκη κύματος. Οπότε οι επιστήμονες έχουν τη δυνατότητα να δουν μια έγχρωμη εικόνα του φυσικού δορυφόρου. Αυτές οι τροποποιημένες φωτογραφίες έχουν βοηθήσει τους επιστήμονες να παρατηρήσουν μικρές διακυμάνσεις του χρώματος στην επιφάνεια - το συμπαγές στρώμα του ρεγκόλιθου τείνει να είναι λίγο πιο κοκκινωπό από τα βράχια που βρίσκονται κοντά στις περιοχές νέων κρατήρων.

Ο Δείμος είναι ο μικρότερος από τους δύο δορυφόρους με διάμετρο 12,6 χιλιόμετρα. Βρίσκεται σε απόσταση 23.500 χλμ. από τον Άρη και συμπληρώνει την τροχιά του γύρω από τον πλανήτη σε 1,26 ημέρες. Ο Δείμος πήρε το όνομά του από τον γιο του Άρη και της Αφροδίτης και ακολουθεί μια διαδρομή στον αρειανό ουρανό παρόμοια με αυτήν της Σελήνης. Αποτελείται από πάγο και από πετρώματα πλούσια σε άνθρακα, η σύστασή του δηλαδή είναι παρόμοια με αυτή του Φόβου και των αστεροειδών τύπου C.

Είναι ένα από τα πιο σκοτεινά σώματα του ηλιακού συστήματος αφού αντανακλά το 7% μόνο του ηλιακού φωτός που φτάνει στην επιφάνειά του, η οποία είναι διάσπαρτη με κρατήρες. Είναι πάντως κατά πολύ πιο ομαλή από αυτή του Φόβου. Από το μέγεθος και από τον αριθμό των κρατήρων που παρατηρήθηκαν σ' αυτόν έχει υπολογιστεί ότι η ηλικία της επιφάνειάς του δεν ξεπερνάει τα δύο δισεκατομμύρια χρόνια.

Ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Άρη, ο Φόβος, έχει διάμετρο 22,2 χλμ. και βρίσκεται σε απόσταση 5.500 χλμ. από τον Άρη. Η περιφορά του γύρω από τον πλανήτη διαρκεί 20 περίπου λεπτά, ενώ η διαδρομή του στον αρειανό ουρανό είναι αρκετά περίεργη. Ανατέλλει από τη Δύση, κινείται πολύ γρήγορα κατά μήκος του ουρανού, συνήθως δύο φορές την ημέρα, και δύει στην ανατολή. Επειδή η απόστασή του από τον πλανήτη είναι πολύ μικρή, από πολλά σημεία του πλανήτη δεν είναι ορατός πάνω από τον ορίζοντα.

Το σοβιετικό διαστημόπλοιο Φόβος 2 ανίχνευσε έναν αμυδρό αλλά σταθερό αέριο πίδακα, καταστράφηκε όμως προτού κατορθώσει να αναγνωρίσει τα αέρια που εκτοξεύονταν. Υποστηρίζεται πάντως ότι μάλλον πρόκειται για υδρατμούς.

Η προέλευση του Φόβου είναι ακόμη άγνωστη, αν και θεωρείται ότι δεν πρέπει να είναι παρά ένας αιχμαλωτισμένος αστεροειδής, ο οποίος μάλιστα προέρχεται από το εξώτερο ηλιακό σύστημα. Η αιχμαλωσία του από τη βαρύτητα του Άρη πρέπει να έγινε πριν από 4,5 δισ. χρόνια.

Λόγω της μικρής του απόστασης από τον Άρη υπολογίζεται ότι οι παλιρροιακές δυνάμεις του πλανήτη τον τραβάνε προς την επιφάνειά του. Έτσι το μέλλον του είναι προδιαγεγραμμένο αφού υπολογίζεται ότι σε 100 εκατομμύρια χρόνια ο δορυφόρος αυτός είτε θα διαμελιστεί σχηματίζοντας έναν δακτύλιο γύρω από τον Άρη, είτε θα συντριβεί στην επιφάνεια του πλανήτη.