Ο 'ήσυχος'  Ήλιος προκαλεί σύγχυση στους αστρονόμους

Πηγή: BBC - Indepedent, 28 Απριλίου 2009

Οι αστρονόμοι βρίσκονται σε σύγχυση με τον Ήλιο αφού παρατηρείται μια ασυνήθιστη μείωση της ηλιακής δραστηριότητας ενώ έχουν σχεδόν εξαφανιστεί οι ηλιακές κηλίδες και οι εκρήξεις είναι κι αυτές ελάχιστες. Ο ήλιος διανύει μια από τις πιο ήσυχες περιόδους εδώ και πολλές δεκαετίες.

Η απουσία ηλιακής δραστηριότητας προβληματίζει τους αστρονόμους γιατί συνήθως ο Ήλιος διαγράφει έναν 11ετή κύκλο δραστηριότητας. Στην κορύφωση του κύκλου η θερμοκρασία του αυξάνεται και εκτινάσσει φλόγες και τεράστιες μάζες αερίων στο μέγεθος ενός πλανήτη, ενώ ακολουθούν πιο ήπιες περίοδοι δραστηριότητας.

Η εμφάνιση και εξαφάνιση των ηλιακών κηλίδων ακολουθεί διαχρονικά ένα πρότυπο που διαρκεί ορισμένα χρόνια, όμως αυτή τη φορά η απουσία των κηλίδων έχει ξεφύγει από αυτό το πρότυπο και έχει διαρκέσει περισσότερο από άλλες φορές - μάλιστα ο Ήλιος δεν δείχνει σημάδια ότι σύντομα οι κηλίδες του θα επανεμφανιστούν. Κανένας εν ζωή επιστήμονας δεν έχει δει ποτέ τον ήλιο να συμπεριφέρεται έτσι.

Η δραστηριότητα το 2001 (αριστερά) και το 2009 (δεξιά)

Το 2008 κανονικά έπρεπε ο Ήλιος να αρχίσει να δραστηριοποιείται μετά από μια ήρεμη περίοδο. Ωστόσο, ο Ήλιος εμφάνισε ιστορικά χαμηλά 50ετίας στην πίεση των ηλιακών ανέμων (που αποτελούνται από ρεύματα φορτισμένων σωματιδίων που εκτοξεύει ο ήλιος στο διάστημα αλλά και προς τη Γη), χαμηλά 55ετίας στις ράδιο-εκπομπές και χαμηλά 100ετίας στη δραστηριότητα των ηλιακών κηλίδων.

Πέρα από αυτά τα χαμηλά (ηλιακοί άνεμοι, δραστηριότητα και κηλίδες) έχει επίσης παρατηρηθεί ότι ο μαγνητικός άξονας του ήλιου έχει αποκτήσει μια ασυνήθιστη κλίση. 

Σύμφωνα με την Louise Hara, καθηγήτρια στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνο, δεν είναι σαφής ακόμη η αιτία αυτής της ήπιας δραστηριότητας. "Κάποιοι υποστηρίζουν ότι εισερχόμαστε σε μια περίοδο ελάχιστης δραστηριότητας, αυτό όμως είναι ένα μεγάλο θέμα συζήτησης". Στα μέσα του 17ου αιώνα, μια τέτοια περίοδος είχε ως αποτέλεσμα μια «μίνι εποχή παγετώνων».

Ορισμένοι επιστήμονες άρχισαν πλέον να προωθούν την θεωρία ότι ο ήλιος έχει περισσότερη σχέση με την υπερθέρμανση του πλανήτη και την κλιματική αλλαγή από ό,τι νομίζαμε ως τώρα. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει πολλούς να σκεφτούν ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να μετριάσει τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών και υπερθέρμανσης της Γης. Γιατί ο ήλιος αποτελεί τον πρωταρχικό παράγοντα του κλιματικού συστήματος της Γης, καθώς με βάση αυτόν διαμορφώνονται τα μοτίβα των θαλάσσιων ρευμάτων και όλα τα κλιματικά φαινόμενα της Γης, συμπεριλαμβανομένου του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Μήπως έχουμε υπερεκτιμήσει το ρόλο του διοξειδίου του άνθρακα στη διαμόρφωση της θερμοκρασίας της Γης και ενδεχομένως αποδειχθεί ότι ο ήλιος έχει τη δύναμη να αναστείλει την υπερθέρμανση του πλανήτη για κάποιο διάστημα, λένε μερικοί επιστήμονες.

Ωστόσο, όπως εξηγεί ο Mike Lockwood, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Σάουθάμπτον, η άποψη αυτή είναι υπερβολικά απλοϊκή. "Πολύ θα ήθελα ο Ήλιος να μας βοηθούσε, δυστυχώς όμως τα στοιχεία δεν υποστηρίζουν αυτή την υπόθεση".

Ο Lockwood ήταν από τους πρώτους ερευνητές που έκαναν λόγο για μείωση της ηλιακής δραστηριότητας από το 1985. "Αν η αυτή η εξέλιξη είχε ευεργετικές ιδιότητες για τον πλανήτη μας, θα τις είχαμε δει μέχρι τώρα".

Ο κύκλος των ηλιακών κηλίδων - πιο σκούρων από το περιβάλλον τους και πιο ψυχρών περιοχών στην επιφάνεια του Ήλιου - είναι περίπου 11ετής και παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 1843. Έχει παρατηρηθεί ότι ανάλογα με το αν οι κηλίδες μεγαλώνουν ή μικραίνουν, το κλίμα της Γης γίνεται θερμότερο ή ψυχρότερο αντίστοιχα. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, κατά τα τελευταία 12.000 χρόνια, υπήρξαν 27 μεγάλα "ελάχιστα" και 19 μεγάλα "ζενίθ" των ηλιακών κηλίδων, δηλαδή εποχές είτε ιδιαίτερα κρύες είτε ιδιαίτερα θερμές.

Στον 20ό αιώνα ο ήλιος ήταν ιδιαίτερα ενεργός στις δεκαετίες του ΄50 και του ΄80. Ο ήλιος έγινε αυξανόμενα ενεργός την ίδια περίπου εποχή που η Γη άρχισε να θερμαίνεται περισσότερο, όμως μέχρι τώρα γενικά οι επιστήμονες απέδιδαν μικρή μόνο επίδραση στον ήλιο (γύρω στο 10%-20% σύμφωνα με τα υπολογιστικά κλιματικά μοντέλα) - μια άποψη που ίσως στο μέλλον αλλάξει.

Αυτό που έχει παρατηρηθεί στον 21ό αιώνα, είναι ότι αφού ο ήλιος άρχισε να έχει πια μειωμένη δραστηριότητα, η αύξηση στη θερμοκρασία της Γης άρχισε επίσης να μειώνεται. Αν και στη διάρκεια του 11ετούς κύκλου των κηλίδων, η ενεργειακή παραγωγή του ήλιου μεταβάλλεται μόλις κατά 0,1% (μικρό ποσοστό για να θεωρηθεί σημαντικό για τη Γη), σε απόλυτα νούμερα αυτή η μεταβολή είναι τεράστια και αναλογεί σε 1,3 βατ ενέργειας ανά τετραγωνικό μίλι στην επιφάνεια του πλανήτη μας, ποσότητα που, σύμφωνα με νέες θεωρίες, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το κλίμα και το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Οι ηλιακές κηλίδες είναι τοποθεσίες όπου ισχυροί μαγνητικοί βρόχοι -- εκατοντάδες φορές ισχυρότεροι από το μαγνητικό πεδίο που το περιβάλλει -- κινούνται προς τα πάνω μέσω της φωτόσφαιρας. Οι μεσημβρινές ροές στην επιφάνεια του ήλιου μεταφέρουν τα μαγνητικά πεδία από τις κηλίδες - που βρίσκονται σε ένα μέσο γεωγραφικό πλάτος - προς τους πόλους του ήλιου. Οι πόλοι αλλάζουν φορά, επειδή αυτές οι ροές αλλάζουν τη φορά της μαγνητικής ροής.