Οι σύντροφοι του Πλούτωνα στη ζώνη Kuiper

Άρθρο, Σεπτέμβριος 2006

Τον Αύγουστο, η Διεθνής Αστρονομική Ένωση υποβίβασε τον Πλούτωνα στην κατηγορία των νάνων πλανητών. Μαζί του βρέθηκε και η Έριδα εξέχοντα μέλη της ζώνης, που από τους αστρονόμους θεωρείται μία από τις συναρπαστικότερες περιοχές του ηλιακού συστήματος, γεμάτη αντικείμενα από βράχο και πάγο που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο σε τεράστιες αποστάσεις. Σε πολλούς αστρονόμους αυτό ο δακτύλιος των παγωμένων συντριμμιών, γνωστός ως Ζώνη Kuiper, έχει εξάψει τη φαντασία τους γιατί έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν το ηλιακό σύστημα.

Περισσότερα από 1.100 αντικείμενα της ζώνης Kuiper έχουν βρεθεί μέχρι τώρα στα 15 χρόνια από την ανακάλυψή της. Οι αστρονόμοι υπολογίζουν ότι μισό εκατομμύριο σώματα με διάμετρο μεγαλύτερη από 35 χιλιόμετρα 'επιπλέουν' εκεί πάνω. Κάποια εμφανίζονται να είναι βράχοι με ένα επίστρωμα πάγου, μερικά είναι συνήθως από πάγο. Κάποια άλλα είναι λιγότερο πυκνά από τον πάγο, κάτι που δείχνει ότι έχουν κενά στο εσωτερικό τους, σαν τα φημισμένα ελβετικά τυριά. Ενώ ένας εκπληκτικός αριθμός από αυτά τα αντικείμενα έχει και φεγγάρια.

Η Ζώνη Kuiper είναι λοιπόν μια περιοχή σε σχήμα δίσκου, πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα, που απέχει περίπου 30 έως 100 Αστρονομικές Μονάδες από τον Ήλιο. Περιέχει πολλά μικρά παγωμένα σώματα και θεωρείται πως είναι και η πηγή των κομητών βραχείας περιόδου.

Ενίοτε η τροχιά ενός αντικειμένου της ζώνης αυτής διαταράσσεται από τις αλληλεπιδράσεις των γιγαντιαίων πλανητών με τέτοιο τρόπο ώστε να διασταυρώνεται με τη τροχιά του Ποσειδώνα. Αυτή η προσέγγιση με τον Ποσειδώνα ή θα τα στείλει έξω από το ηλιακό μας σύστημα ή σε μια τροχιά που θα τα κάνει να διασταυρώνονται με άλλους μεγάλους πλανήτες ή ακόμη και στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα.

Υπάρχουν προς το παρόν εννέα γνωστά αντικείμενα μεταξύ Δία και Ποσειδώνα (μεταξύ άλλων και τον Χείρωνα και του Φόλου). Τα αντικείμενα αυτά παρόλο που είναι κομήτες τα ονόματα που τους εκχωρούνται είναι σύμφωνα με τα ονόματα των αστεροειδών. Κι αυτό συμβαίνει γιατί ο διαχωρισμός των αστεροειδών και των κομητών δεν είναι απόλυτος. Η ανακάλυψη του Χείρωνα έγινε από τον Charles Kowal το Νοέμβριο του 1977 ενώ του Φόλου το 1992. Ακολούθησε η ανακάλυψη άλλων τεσσάρων αντικειμένων και η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (IAU) όλα αυτά τα αντικείμενα τα ονόμασε Κενταύρους.  

Οι Κένταυροι ως γνωστόν είναι μια κατηγορία σωμάτων ανάμεσα στους αστεροειδείς και στους κομήτες. Η ονομασία τους προήλθε από το γεγονός ότι οι Κένταυροι στην Μυθολογία ήταν μισοί άνθρωποι και μισοί ίπποι και ο Χείρων ήταν δάσκαλος του Αχιλλέα ενώ ο Φόλος σκοτώθηκε κατά λάθος από τον Ηρακλή.

Συμπερασματικά θα λέγαμε πως Ζώνη Kuiper μπορεί να θεωρηθεί τόσο ως μια δεύτερη ζώνη αστεροειδών εκτός της κύριας Ζώνης των Αστεροειδών (μεταξύ Άρη και Δία), όσο και μια δεύτερη ζώνη δεξαμενή κομητών μετά το Νέφος του Oort. Όμως ο αριθμός των αντικειμένων της Ζώνης Kuiper είναι μικρότερος του Νέφους του Oort.

Από πού όμως προήλθαν αυτά τα παγωμένα σώματα;

Η απάντηση είναι ότι προέρχονται από τα πρωτόγονα υπολείμματα του Νεφελώματος από το οποίο φτιάχτηκε ολόκληρο το Ηλιακό μας Σύστημα. Η σύνθεση τους και ο τόπος κατανομής τους περιέχουν σπουδαίες πληροφορίες για την δημιουργία των μοντέλων της αρχικής εξέλιξης του ηλιακού μας συστήματος.

Έτσι σήμερα οι αστρονόμοι πιστεύουν πως μετά τη δημιουργία του Ηλιακού μας συστήματος, απέμειναν τεράστιες ποσότητες ύλης που σχημάτισαν δισεκατομμύρια μικρά αντικείμενα, που επηρεάστηκαν λόγω της μικρής μάζας τους από τους σχηματισμένους πλανήτες. Τα βαρυτικά πεδία των μεγάλων πλανητών (Δίας-Κρόνος-Ουρανός-Ποσειδώνας) εκκένωσαν με την πάροδο του χρόνου τον γύρω τους χώρο, όπου μπορούσαν να αναπτυχθούν συσσωματώματα με παγωμένα πτητικά υλικά (κομητικοί πυρήνες). Τους πυρήνες αυτούς εκτόξευσαν με μεγάλες ταχύτητες σε τεράστιες τροχιές, στο Νέφος του Oort.

Η παράξενη ζώνη Kuiper με τα χιλιάδες αντικείμενα

Το παράξενο πλανητοειδές 2003 EL61 έχει ωοειδές σχήμα και δύο δορυφόρους

Μερικά σώματα κινούνται σε συντονισμό με τον Ποσειδώνα Ο Πλούτωνας, παραδείγματος χάριν, κάνει 3 κύκλους γύρω από τον ήλιο την ίδια ώρα που ο Ποσειδώνας κάνει 2. Πολλά αντικείμενα της ζώνης Kuiper ξέφυγαν σε τροχιές με τρελή εκκεντρότητα στο τέρμα του ηλιακού συστήματος.

Η κατανομή των αντικειμένων της ζώνης Kuiper έχει δώσει ήδη στους αστρονόμους μάλλον σοβαρές ενδείξεις, ότι ο Ποσειδώνας ήταν κάποια στιγμή δισεκατομμύρια χιλιόμετρα πιο κοντά στον ήλιο και έπειτα με τη βοήθεια μιας βαρυτικής 'κλωτσιάς' προωθήθηκε στα εξωτερικά όρια του ηλιακού συστήματος. Οι αστρονόμοι, επίσης, ελπίζουν ότι η ζώνη Kuiper συντηρεί ένα παγωμένο αρχείο των πιο πρώιμων οικοδομικών υλικών του ηλιακού συστήματος. Η έρευνα μέσα στη ζώνη Kuiper είναι σαν κάνουμε μια αρχαιολογική ανασκαφή στην ιστορία του ηλιακού συστήματός μας.

Οι επιστήμονες αρχικά ανέμεναν μια απλή δομή για τη ζώνη: ένας λεπτός δίσκος αντικειμένων που ταξιδεύουν σε κυκλικές τροχιές στο επίπεδο του ηλιακού συστήματος. Μερικά αντικείμενα της ζώνης Kuiper ταιριάζουν με αυτό το σχήμα, και γι αυτό ονομάζονται κλασσικά αντικείμενα της ζώνης Kuiper. Υπάρχει βέβαια μυστήριο γιατί πέρα από την απόσταση των 7 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων περίπου δεν υπάρχουν κλασσικά αντικείμενα της ζώνης Kuiper. Μερικοί νομίζουν ότι ένα διερχόμενο αστέρι τα σκούπισε.

Άλλα αντικείμενα της ζώνης Kuiper μοιράζονται τροχιές παρόμοιες με του Πλούτωνα, με περιόδους 3:2  με την περίοδο του Ποσειδώνα, όπως και ο Πλούτωνας. Κι αυτά τα σώματα λέγονται Πλουτίνοι ή μικροί Πλούτωνες.

Ακόμα κάποια άλλα ονομάζονται αντικείμενα του σκεδαζόμενου δίσκου της ζώνης Kuiper. Αυτά εμφανίζονται να κινούνται σε ιδιαίτερα ελλειπτικές τροχιές, συχνά με μια οξεία γωνία στο τέλος του ηλιακού συστήματος. Είναι εκπληκτικό, ότι αυτή η ζώνη περιλαμβάνει μερικά από τα μεγαλύτερα αντικείμενα της ζώνης Kuiper, πχ το διάσημο αντικείμενο 2003 UB313 ή Έρις όπως ονομάστηκε, που είναι μεγαλύτερο και από τον Πλούτωνα.

Κατ' εκτίμηση 15% των αντικειμένων της ζώνης Kuiper είναι δυαδικά - ζεύγη αντικειμένων παρόμοιου μεγέθους και μάζας. Ανάμεσα σε μερικά κλασσικά αντικείμενα της ζώνης Kuiper, μπορεί τα δυαδικά να είναι και το 30 τοις εκατό - ενδεχομένως και πιο πολύ, επειδή ακόμη και το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble δεν μπορεί να διακρίνει δύο ξεχωριστά αντικείμενα εάν είναι το ένα κοντά στο άλλο.

Οι θεωρητικοί μπερδεύονται για το πώς τέτοια μικρά σώματα, με την ασθενή βαρυτική έλξη, θα μπορούσαν να έχουν γίνει ζευγάρα τόσο συχνά. Η απάντηση, που βγαίνει, είναι ότι όπως δύο αντικείμενα πετούσαν το ένα μετά το άλλο, η έλξη της βαρύτητας που παράγεται από πολλά άλλα μικρότερα αντικείμενα της ζώνης Kuiper τα επιβράδυνε τόσο ώστε να συλλάβει το ένα το άλλο.

Αυτός βέβαια ο μηχανισμός απαιτεί μια αρκετά πυκνή ζώνη Kuiper με μια συνολική μάζα τουλάχιστον δεκαπλάσια της Γης. Αλλά ενώ τα αντικείμενα της ζώνης Kuiper είναι πολλά, δεν φαίνεται η μάζα τους πολύ σήμερα. Προσθέτοντας τις μάζες του Πλούτωνα, της Έριδας και των 500.000 άλλων αντικειμένων ακόμη και αυτά που δεν φαίνονται ακόμα, παίρνουμε μια μάζα το ένα δέκατο της μάζας της Γης.

Κι αυτό το νούμερο, εν συνεχεία, δημιουργεί ένα δίλημμα. Πού έχει πάει το 99% της ζώνης Kuiper; Το πρόβλημα ξεκαθαρίσματος, όπως το λένε οι πλανητικοί επιστήμονες, οφείλεται σύμφωνα με μια δημοφιλή ιδέα στις επαναλαμβανόμενες συγκρούσεις, στις οποίες συνθλίφτηκαν οι περισσότεροι από αυτά τα σώματα σε σκονισμένους κόκκους, και οι τελευταίοι απομακρύνθηκαν μακριά από την ηλιακή ακτινοβολία.

Ανακαλύπτοντας τη ζώνη Kuiper

Ακριβώς πριν 14 χρόνια, η ζώνη Kuiper δεν υπήρχε καθόλου στον χάρτη. Το γνωστό ηλιακό σύστημα ουσιαστικά τελείωνε στον Ποσειδώνα, εκτός από τους περιστασιακά παρείσακτους κομήτες από μακριά. Πριν 15 χρόνια, ο Πλούτωνας ταξίδευε στο εσωτερικό μέρος της εκκεντρικής τροχιάς του, πιο κοντά στον ήλιο από τον Ποσειδώνα. Ενώ το εξωτερικό ηλιακό σύστημα ήταν τότε ένα είδος κενού διαστήματος.

Ο Gerard Kuiper, ένας εξέχων αστρονόμος προς τιμή του οποίου ονομάστηκε η ζώνη, σκέφτηκε την ύπαρξη της από το 1951. Ο Kuiper ήταν πολύ σοφός, αλλά έκανε λάθος σε ένα σημαντικό σημείο. Σκέφτηκε ότι η ζώνη υπήρχε νωρίς στην ιστορία του ηλιακού συστήματος, αλλά ότι ο Πλούτωνας, τότε θεωρείτο ότι είναι πιο μεγαλύτερος, την είχε διασκορπίσει μακριά.

Κάποιοι άλλοι έχουν προτείνει ότι η ζώνη πρέπει αντίθετα να είχε πάρει το όνομα του Kenneth Edgeworth, έναν ιρλανδό αστρονόμο που υπέθεσε αόριστα την παρουσία ενός παγωμένου δίσκου μερικά χρόνια πριν από τον Kuiper. Αλλά αυτή η υπόθεση ήταν μια εικασία μόνο εκ μέρους του.

Οι αστρονόμοι είχαν αργότερα μερικές ενδείξεις ότι κάποιο σώμα υπήρχε εκεί έξω. Ήταν ο Πλούτωνας ένα παράξενο αντικείμενο. Αντίθετα από τους τέσσερις βραχώδεις εσωτερικούς πλανήτες ή τους τέσσερις εξωτερικούς γίγαντες αερίου, ο Πλούτωνας είναι μισός πάγος, και η τροχιά του είναι αρκετά ελλειπτική, με κλίση 17 μοίρες ως προς το επίπεδο της εκλειπτικής του ηλιακού συστήματος. Αυτά όμως δεν ταίριαζαν με τους υπόλοιπους πλανήτες.

Μια δεύτερη ένδειξη παρουσιάστηκε το 1977 με την ανακάλυψη του Χείρων, ένα παγωμένο σώμα διαμέτρου μεταξύ 140 και 200 χιλιομέτρων, με μία ελλειπτική τροχιά που το πλησιέστερο σημείο του στον Ήλιο ήταν σαν του Κρόνου και το πιο απόμακρο ήταν όσο ο Ουρανός. Οι αστρονόμοι διαφωνούσαν αν έπρεπε να τον πούνε αστεροειδή ή κομήτη. Στο τέλος, αποφάσισαν ότι ήταν και τα δύο και δημιούργησαν έτσι μια νέα κατηγορία, τους Κένταυρους, για να περιγράψουν τα μικρά αντικείμενα που είναι σε τροχιά μεταξύ των γιγαντιαίων πλανητών.

Το πιο ενδιαφέρον ήταν ότι η τροχιά του Χείρωνα είναι ασταθής, που σημαίνει ότι σε λίγα εκατομμύρια χρόνια, πιθανώς θα ταλαντευθεί πολύ κοντά στον Κρόνο και θα πεταχτεί έξω από το ηλιακό σύστημα ή θα αποκτήσει μια τροχιά σαν του κομήτη περνώντας πιο κοντά στον ήλιο. Αυτό, επίσης, σημαίνει ότι ο Χείρωνας εισήλθε στην σημερινή τροχιά του σε πρόσφατους αστρονομικά χρόνους. Σαν ένα σκυλί που περιπλανιέται στους δρόμους της πόλης, αυτό έπρεπε να προέρχεται από κάπου αλλού. Αλλά κανένας δεν ήξερε από πού.

Μια τρίτη, κρίσιμη ένδειξη προήλθε από τους κομήτες. Μερικοί κομήτες, γνωστοί ως κομήτες μεγάλης περιόδου, επισκέπτονται το εσωτερικό ηλιακό σύστημα μια φορά σε χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια, ή απλά μόνο μια φορά. Άλλοι, όπως ο κομήτης Halley είναι κομήτες μικρής περιόδου που η συχνότητα επίσκεψης τους ταλαντεύεται από λίγες δεκαετίες ή και αιώνες ακόμα.

Για πολύ καιρό, οι περισσότεροι αστρονόμοι θεωρούσαν ότι οι κομήτες βραχείας περιόδου ήταν κομήτες μεγάλης περιόδου, που είχαν εκτραπεί από τη βαρύτητα ενός πλανήτη. Το 1988, οι προσομοιώσεις σε υπολογιστές από τρεις καναδούς αστροφυσικούς - Martin Duncan, Thomas Quinn και Scott Tremaine - έδειξαν ότι οι τροχιές των κομητών μεγάλης περιόδου δεν ταίριαζαν με αυτές των παρατηρηθέντων κομητών μικρής περιόδου και ότι η πιθανότερη προέλευσή τους ήταν ένας δακτύλιος από συντρίμμια με προέλευση τον Ποσειδώνα. Εκείνες οι προσομοιώσεις κέντρισαν διάφορες ομάδες για να ξεκινήσουν πιο ενεργές παρατηρήσεις στα περίχωρα του Ποσειδώνα.

Σύντροφοι με τον Πλούτωνα

Ο Δρ. Jewitt, τότε στο MIT και η μεταπτυχιακή σπουδάστρια του Jane Luu είχαν αρχίσει ήδη τις παρατηρήσεις σε εκείνη την περιοχή. Η αναζήτησή τους ως επί το πλείστον είχε παρακινηθεί από το εκπληκτικό κενό στην άκρη του ηλιακού συστήματος. Και οι δύο τους έψαχναν το γιατί. Ήταν κενός χώρος επειδή πράγματι δεν υπήρχε τίποτα, ή ήταν κενός επειδή κανένας δεν είχε κοιτάξει τι περιέχει.

Για χρόνια, δεν βρήκαν τίποτα. Για να βρει κάποιος κινούμενα αντικείμενα απαιτεί επαναλαμβανόμενες φωτογραφίσεις μιας περιοχής και να ψάχνεις για κουκίδες φωτός που μετακινήθηκαν μεταξύ των εικόνων. Τα τότε όρια της ψηφιακής τεχνολογίας εμπόδιζε φυσικά τις αρχικές αναζητήσεις.

Τέλος, το 1992, βρήκαν το αντικείμενο 1992 QB1, πλάτους περίπου 160 χιλιομέτρων, το πρώτο αντικείμενο της ζώνης Kuiper.

Οι αστρονόμοι τελικά είδαν ότι ο Πλούτωνας δεν ήταν το μόνο περίεργο  αντικείμενο στην άκρη του ηλιακού συστήματος. Ο Πλούτωνας αντιθέτως ήταν ο προάγγελος πολλών ιδιοτήτων που φαίνονται τώρα στα αντικείμενα της ζώνης Kuiper: οι συντονισμένες τροχιές, τα φεγγάρια, τα παγωμένα συστατικά.

Περίπου εκείνη την εποχή, η Renu Malhotra, καθηγήτρια της αστρονομίας στο πανεπιστήμιο της Αριζόνα, υπολόγιζε τα αποτελέσματα της μετανάστευσης του Ποσειδώνα στο εξωτερικό τμήμα του ηλιακού συστήματος, όπως μερικοί έχουν υποθέσει, στις πρώτες μέρες του ηλιακού συστήματος. Οι υπολογισμοί της έδειξαν ότι ο Ποσειδώνας θα έδρασε επέδρασε σαν εκχιονιστήρας στα μικρότερα αντικείμενα κάνοντας τα να έχουν συντονισμένες τροχιές μαζί του, πχ 3:2.

Τα πρώτα αντικείμενα της ζώνης Kuiper με συντονισμένες τροχιές ανακαλύφθηκαν το 1993. Η κατανομή των συντονισμένων αντικειμένων της ζώνης Kuiper ταίριαζε με αυτό που αυτή πρόβλεψε, και τώρα οι πλανητικοί επιστήμονες συμφωνούν όλοι τους ότι οι γιγάντιοι πλανήτες δεν γεννήθηκαν στις τρέχουσες τροχιές τους αλλά μετανάστευσαν εκεί.

Οι επιστήμονες ψάχνουν περισσότερες ενδείξεις για την πρώιμη ιστορία του ηλιακού συστήματος. Ο Eugene Chiang, καθηγητής της αστρονομίας στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϋ, υποθέτει ότι το ηλιακό σύστημα μπορεί να περιείχε αρκετούς ακόμα γιγάντιους αέριους πλανήτες, οι οποίοι εκτινάχθηκαν στη συνέχεια, αλλά τα αποτελέσματά της βαρύτητας τους παραμένουν αποτυπωμένα στη ζώνη Kuiper.

Ο Levison του Νοτιοδυτικού Ερευνητικού Ιδρύματος, εντούτοις, προσφέρει μια διαφορετική άποψη. Αυτός και οι συνεργάτες του έχουν δημιουργήσει ένα μοντέλο όπου το ηλιακό σύστημα ήταν αρχικά συμπαγέστερο, με όλους τους γιγαντιαίους πλανήτες να σχηματίζονται μέσα στην τρέχουσα τροχιά του Ουρανού.

Αυτή η υπόθεση παραβλέπει το πρόβλημα του καθαρισμού, επειδή η μείωση του πλάτους της ζώνης Kuiper αυξάνει την πυκνότητά του. Το μοντέλο του προβλέπει ότι η ταλάντευση βαρύτητας μεταξύ του Δία και του Κρόνου δημιούργησε έντονες ταλαντώσεις στις τροχιές του Ποσειδώνα και Ουρανού, με τα δύο σώματα να ανταλλάσσουν επανειλημμένα τις θέσεις τους.

Βέβαια, όπως τονίζει ο Levison δεν θα μπορούσε να αποδείξει ότι το μοντέλο του ήταν σωστό, απλώς αναπαράγει ό,τι φαίνεται σήμερα στο ηλιακό σύστημα. Και η ζώνη Kuiper ήταν ένα βασικό συστατικό στη δημιουργία του μοντέλου του.

Εάν πρόκειται να καταλάβουμε  τι συνέβη κάποτε, αυτό θα γίνει μόνο με τη μελέτη της ζώνης Kuiper, συμπληρώνει ο Levison.

Οι νάνοι πλανήτες

plutonΟ Πλούτωνας ήταν μέχρι τον Αύγουστο του 2006 ο ένατος πλανήτης από τον ήλιο, και ο μόνος παλαιός πλανήτης που ανακαλύφθηκε στον 20ο αιώνα. Ήταν ο μικρότερος (είναι πιο μικρός ακόμα και από την σελήνη) και ο πιο απομακρυσμένος από τον Ήλιο. Τώρα όμως ανήκει στους νάνους πλανήτες μαζί την Έριδα και τον αστεροειδή Δήμητρα.

Οι νάνοι πλανήτες είναι μια νέα κατηγορία αντικειμένων στο ηλιακό μας σύστημα που δημιουργήθηκαν από τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση (I.A.U) στα τέλη Αυγούστου του 2006 στην Πράγα. Ας Πρέπει να προσέξουμε ότι οι νάνοι πλανήτες δεν είναι ένα υποσύνολο των πλανητών, αλλά μια χωριστή ομάδα. Η επίσημη ανακοίνωση καθορισμού τους από την I.A.U.: Ένας 'νάνος πλανήτης' είναι ουράνιο σώμα που (α) είναι σε τροχιά γύρω από τον ήλιο, (β) έχει ικανοποιητική μάζα ώστε να μπορεί η βαρύτητά του να υπερνικήσει τις άκαμπτες δυνάμεις των σωμάτων, και να φτάσει σε μια υδροστατική ισορροπία με σχεδόν στρογγυλό σχήμα, (γ) δεν έχει καθαρίσει τη γύρω από την τροχιά του περιοχή, και (δ) δεν είναι ένας δορυφόρος.

Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν τρεις αναγνωρισμένοι νάνοι πλανήτες στο ηλιακό σύστημα: Ο Πλούτωνας, ο αστεροειδής Δήμητρα και η Έριδα ή όπως αρχικά λεγόταν Ξένη ή 2003 UB313, ένα αντικείμενο της ζώνης Kuiper που ανακαλύφθηκε μόλις το 2005 και που είναι ελαφρώς μεγαλύτερο από τον Πλούτωνα. Εντούτοις, οι πλανητικοί επιστήμονες θεωρούν ότι τα περισσότερα αντικείμενα πάνω από 800 χιλιόμετρα έχουν αρκετή βαρυτική έλξη για να γίνουν στρογγυλά. Περίπου 40 άλλα γνωστά σώματα του ηλιακού συστήματος είναι μεγαλύτερα από αυτό το μέγεθος, και μπορούν να προστεθούν στον κατάλογο των νάνων πλανητών. Οι αστρονόμοι επίσης αναμένουν ότι θα ανακαλυφθούν στη ζώνη Kuiper στα επόμενα χρόνια πολλοί περισσότεροι νάνοι πλανήτες.

Δείτε και τα σχετικά άρθρα
Οι πλουτώνιοι ή νάνοι πλανήτες

Home