Ο Σοβιετικός φυσικός Yakov  Zel'dovich

Άρθρο, Μάρτιος 2004

Έκλεισαν 90 χρόνια από τη γέννηση του Σοβιετικού αστροφυσικού Yakov Zel'dovichμ ((8.03.1914 —2.12.1987) και στην πατρίδα του θα γίνει το καλοκαίρι ένα μεγάλο συνέδριο προς τιμήν του.

Αρχικά σπούδασε πυρηνική φυσική αλλά οι κοσμολογικές αναζητήσεις του τον οδήγησαν στο να κάνει ακριβέστερους προσδιορισμούς της αφθονίας του ηλίου στα παλαιότερα αστέρια.

Ο Zel'dovich που γεννήθηκε στο Μινσκ, σπούδασε στην Αγία Πετρούπολη και το 1931 άρχισε να εργάζεται στη Σοβιετική Ακαδημία των Επιστημών. Κατά τη διάρκεια του Β! παγκόσμιου πολέμου  συνέβαλε στην ανάπτυξη της έρευνας για πολεμικούς σκοπούς. Εργάστηκε αργότερα στο Ινστιτούτο Κοσμικής Έρευνας στο Διαστημικό Ερευνητικό Ινστιτούτο στη Μόσχα.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '30, ο Zel'dovich συμμετείχε σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα που στόχευε στην ανακάλυψη του μηχανισμού της οξείδωσης του αζώτου κατά τη διάρκεια μιας έκρηξης.

Μελέτησε, επίσης, τις χημικές αντιδράσεις των εκρήξεων, την επόμενη παραγωγή κυμάτων κλονισμού και τα σχετικά θέματα της δυναμικής αερίων και της διάδοσης της φλόγας.

Ο Zel'dovich συμμετείχε στις αρχικές εργασίες στην τότε Σοβιετική Ένωση για το μηχανισμό της διάσπασης κατά τη διάρκεια της ραδιενεργού διάσπασης του ουράνιου.

Στη δεκαετία του '50 ανέπτυξε ένα μεγάλο ενδιαφέρον για την κοσμολογία και αστροφυσική. Για παράδειγμα, την εξαϋλωση του κουάρκ και την ανίχνευση του νετρίνο.

Το 1964 μαζί με τον Salpeter απέδειξε ότι τα κβάζαρ έχουν μεγάλες μαύρες τρύπες στο κέντρο τους και συγχρόνως είναι και ραδιογαλαξίες.

Επίσης, το 1964 μαζί με τους Hoyle και Taylor έφτιαξε τη θεωρία της πυρηνοσύνθεσης του ηλίου στο Big Bang.

Το 1967 πρότεινε ότι στα αρχικά στάδιά του το Σύμπαν ήταν ομοιόμορφο προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά καθώς διαστέλλεται, αυτή η ισοτροπία έχει μειωθεί.

Το μοντέλο του ονομάστηκε top-down, γιατί η πιο σημαντική του παρατήρηση είναι ότι, αν λίγο μετά το Big Bang σχηματίστηκαν μεγάλες συμπυκνώσεις ύλης, αυτές θα έπαιρναν ταχύτατα το σχήμα ντόνατς, κάτω από την επίδραση της ίδιας της βαρύτητας.

Ανέπτυξε το 1969 το γνωστό φαινόμενο Sunyaev-Zel'dovich που αναφέρεται στην σκέδαση Compton των φωτονίων της Κοσμικής Ακτινοβολίας Υποβάθρου (CMB) από τα καυτό, ιονισμένο αέριο στα σμήνη των γαλαξιών, που προκαλεί ανισοτροπία στην CMB.