physics4u - Οι 15 κορυφαίες ειδήσεις στον χώρο του διαστήματος κατά το 2006

4. Το μεθάνιο πέφτει σαν βροχή στον Τιτάνα

Δεξιά: Το φεγγάρι του Κρόνου, Τιτάνας, σε μια φωτογραφία της NASA του 2004.

Οι αστρονόμοι είχαν ελπίσει ότι η διαστημοσυσκευή Huygens θα αποκάλυπτε έναν ωκεανό μεθανίου όταν έπεσε με αλεξίπτωτο στην επιφάνεια του Τιτάνα, το μεγαλύτερο φεγγάρι του Κρόνου, στις 14 Ιανουαρίου, 2005. Αντί όμως της προσγείωσης του με έναν παφλασμό σε κάποιο υγρό, το διαστημικό σκάφος προσγειώθηκε σε λάσπη. Και αυτή η λάσπη ήταν υγρή με μεθάνιο. Οι μελέτες έχουν ανιχνεύσει μια βροχή μεθανίου στον Τιτάνα και περισσότερες από 20 λίμνες μεθανίου στο Βόρειο Πόλο του φεγγαριού. Η ατμόσφαιρα του Τιτάνα είναι πλούσια σε άζωτο και οργανικές ενώσεις, και μπορεί να είναι παρόμοια με την ατμόσφαιρα της πρώιμης γης.

Πριν δισεκατομμύρια χρόνια, ίσως η Γη να είχε καλυφθεί με ένα πέπλο ατμοσφαιρικής ελαφριάς ομίχλης όπως αυτό που σήμερα έχει ο Τιτάνας. Με αυτό τον τρόπο θα έδινε οργανικά μόρια σαν τροφή για να σχηματιστούν οι πρώτες μορφές ζωής στη Γη. Σήμερα νομίζουμε ότι η ατμόσφαιρα του Τιτάνα, η οποία περιέχει οργανικά σωματίδια - σαν αερόλυμα - τα οποία σχηματίζονται όταν αντιδρά το φως του ήλιου με το μεθάνιο, μπορεί να προσφέρει τις ενδείξεις για το γήινο κλίμα, όταν εμφανίστηκαν για πρώτη φορά οι πρωτόγονοι οργανισμοί πριν 3,6 δισεκατομμύρια έτη.

Στον Τιτάνα, όπου το εύρος των θερμοκρασιών είναι περίπου -300 βαθμούς Fahrenheit, το μεθάνιο μπορεί να είναι σε στερεά, υγρή, ή αέρια μορφή. Οι ερευνητές υποψιάζονται ότι υπάρχει ένα λεπτό στρώμα νεφών υγρού μεθανίου κάτω από ένα υψηλότερο, παχύτερο στρώμα από νέφη που αποτελείται από κρυστάλλους πάγου μεθανίου. Τα χαμηλότερα νέφη παράγουν μια σταθερή ψιλή βροχή που ανέρχεται σε περίπου 5 πόντος βροχής ετησίως.

5. Οι εξωηλιακοί πλανήτες γίνονται μικρότεροι, παχύτεροι, γρηγορότεροι, και πιο ζεστοί

Αυτή τη χρονιά αναγγέλθηκε η ανακάλυψη τουλάχιστον δύο δωδεκάδων περισσότερων πλανητών έξω από το ηλιακό σύστημά μας, συμπεριλαμβανομένων μερικών και από τους πιο περίεργους.

Τον Ιανουάριο του 2006 οι αστρονόμοι βρήκαν τον πλανήτη που είχε τη μικρότερη μάζα μέχρι τότε. Η μάζα του OGLE-2005-BLG-390Lb, όπως λέγεται, ήταν ακριβώς 5,5 φορές η μάζα της Γης, αλλά είναι πιθανότατα ένας βραχώδης πλανήτης καλυμμένος από πάγο, και στρέφεται γύρω από ένα ψυχρό ερυθρό νάνο αστέρι περίπου 21.000 έτη φωτός μακριά.

Το Σεπτέμβριο ένας άλλος εξωηλιακός πλανήτης εντυπωσίασε. Το HAT-P-1 έχει περίπου 1,5 φορές το πλάτος του Δία, αλλά εντυπωσιάζει που η μάζα του είναι η μισή του Δία. Η πυκνότητα του είναι σαν του φελλού και θα επέπλεε στο νερό.

Τον Οκτώβριο οι αστρονόμοι αποκάλυψαν το πιο γρήγορο γνωστό πλανήτη, που ονομάστηκε SWEEPS-10. Το έτος του διαρκεί ακριβώς 10 ώρες και η θερμοκρασία της επιφάνειας του είναι ίσως 1.650 βαθμοί Κελσίου. Εάν το άστρο του ήταν κατά τι καυτότερο, ο πλανήτης αυτός μπορεί να είχε βράσει από πολλού.

6. Χαρτογράφηση του γειτονικού σύμπαντος

Μετά από δύο δεκαετίες έρευνας σε τρεις ηπείρους, οι αστροφυσικοί δημιούργησαν τον μεγαλύτερο και πιο λεπτομερή τρισδιάστατο χάρτη του ουρανού της γειτονιάς μας. Το τρισδιάστατο σχέδιο, γνωστό ως 2MASS Redshift Survey, καλύπτει μια απόσταση 600 εκατομμυρίων ετών φωτός προς όλες τις κατευθύνσεις, αναδημιουργώντας τις θέσεις και τις ταχύτητες 25.000 γαλαξιών.

Μέσα σε αυτόν τον τεράστιο όγκο, το πιο μεγάλο σμήνος γαλαξιών είναι 400 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Έχει πάρει το όνομα του από τον αμερικανό αστρονόμο Harlow Shapley, που τον ανακάλυψε. Το υπερσμήνος Shapley είναι τόσο μεγάλο που το φως θέλει τουλάχιστον 20 εκατομμύρια έτη φωτός για το διασχίσει από άκρη σε άκρη. Εντούτοις, το υπερσμήνος Shapley δεν είναι το μόνο μεγάλο στην γειτονιά μας.

Το υπερσμήνος Μεγάλος Ελκυστής, που είναι τρεις φορές πιο κοντά μας από το Shapley, διαδραματίζει έναν μεγαλύτερο ρόλο στην κίνηση του Γαλαξία μας. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο Γαλαξίας μας, ο γαλαξίας της Ανδρομέδας καθώς και άλλοι γειτονικοί γαλαξίες κινούνται προς το Μεγάλο Ελκυστή με μια καταπληκτική ταχύτητα περίπου 650 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο σχετικά με την πανταχού παρούσα ενέργεια υποβάθρου, που έμεινε από την εποχή του Big Bang, ένα στάνταρτ πλαίσιο αναφοράς για τους αστρονόμους.

7. Ηφαίστεια πάγου φάνηκαν στο φεγγάρι Εγκέλαδος του Κρόνου

Ο Εγκέλαδος, ένα μικρό φεγγάρι του Κρόνου πλάτους μόνο 500 χιλιομέτρων, ήταν η αιτία για μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της διαστημοσυσκευής Cassini της NASA, που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο. Τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν το Μάρτιο παρουσίασαν ένα γκέϋζερ που εκτόξευε πίδακες νερού και σωματίδια λεπτού πάγου με ταχύτητα εκατοντάδες χιλιόμετρα την ώρα στο διάστημα. Οι πίδακες περιείχαν επίσης απλές ενώσεις του άνθρακα. Αυτά τα συμπεράσματα δείχνουν ότι το υγρό ύδωρ μπορεί να κινείται απαρατήρητα. κάτω από την επιφάνεια του φεγγαριού αυτού. Έτσι ο Εγκέλαδος προστίθεται στον κατάλογο των εξωγήινων θέσεων που θα μπορούσαν να φιλοξενούν οργανική χημεία, ή και πραγματική ζωή.

Η Carolyn Porco, επικεφαλής της ομάδας απεικόνισης του Cassini βρήκε ότι ο πάγος από τους πίδακες του Εγκέλαδου στροβιλίζεται γύρω από τον Κρόνο για να σχηματίσει έναν από τους περίφημους δακτυλίους του πλανήτη. Κανένας δεν ξέρει γιατί ο Εγκέλαδος είναι τόσο ενεργός. Η κύρια θεωρία είναι ότι η δύναμη της βαρύτητας του Κρόνου έχει θερμάνει το εσωτερικό του φεγγαριού πιο αποτελεσματικά από το αναμενόμενο.

8. Η σκόνη του κομήτη Wild 2 καταγράφει το χάος των ηλιακών συστημάτων

Ο κομήτης Wild 2 όπως φαινόταν από το Stardust Μόλις το 1/3 του ενός χιλιοστογράμμου σκόνης από τον κομήτη Wild 2 προσγειώθηκε στη Γη τον περασμένο Ιανουάριο, που παγιδεύτηκε στον ειδικό συλλέκτη, που περιείχε αεροτζέλ, του διαστημικού σκάφους Stardust. Αυτή η συγκομιδή ήταν το πρώτο στερεό δείγμα ενός ουράνιου σώματος που συλλέχθηκε στα 30 τόσα χρόνια διαστημικών εξερευνήσεων και το πρώτο που προέρχεται από έναν κομήτη.

Οι ερευνητές προσδοκούσαν ότι ο Wild 2 θα περιείχε υλικό που σχηματίστηκε στο παγωμένο όριο του ηλιακού συστήματος, μεταξύ των άστρων πολύ πριν να γεννηθεί το ηλιακό σύστημα, αλλά αυτό που βρήκαν μπορούσε να έχει σχηματιστεί μόνο στο καυτότερο μέρος του ηλιακού νεφελώματος. Ίσως το αέριο, η σκόνη, και οι μικροί βράχοι από το εσωτερικό μέρος του νηπιακού ηλιακού συστήματος εκτινάχθηκαν βίαια προς τα έξω, πέρα από τον Ποσειδώνα, όπου εκεί θεωρούνται ότι έχουν σχηματιστεί οι κομήτες σαν τον Wild 2.

Αυτή η ανακάλυψη προτείνει στους ειδικούς ότι ο πλανητικός σχηματισμός περιλαμβάνει μια απροσδόκητη ποσότητα χαοτικής δραστηριότητας. Αν και το δείγμα του κομήτη είναι αρκετά μικρό για να λύσει τις απορίες μας, έχει κάνει τους επιστήμονες να χαρούν.

Οι 15 κορυφαίες ειδήσεις στον χώρο του διαστήματος κατά το 2006

3. Δορυφόρος αποκαλύπτει τα πρώτα τρισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου μετά το Big Bang