Ο μεγαλύτερος φυσικός ρυθμιστής του κλίματος της Μεσογείου είναι η Κύμανση του Βόρειου Ατλαντικού, ένα φαινόμενο γνωστό στην επιστημονική κοινότητα ως ΝΑΟ (North Atlantic Oscillation), το οποίο δημιουργείται από την ένταση στη διαφορά της ατμοσφαιρικής πίεσης μεταξύ των υψηλών πιέσεων στην περιοχή των Αζορών-Βερμούδων και τις χαμηλές πιέσεις στην περιοχή της Ισλανδίας.
Όταν το ΝΑΟ είναι σε αρνητική φάση, οι δύο πιέσεις είναι ασθενείς, οπότε η μεταξύ τους διαφορά είναι μικρότερη. Το φαινόμενο αυτό επιτρέπει σε περισσότερες καταιγίδες να εισέλθουν στη Μεσόγειο, δημιουργώντας υγρές συνθήκες στην ευρύτερη περιοχή.
Αντίθετα, όταν το ΝΑΟ είναι σε θετική φάση, οι διαφορές είναι μεγαλύτερες, μετατοπίζοντας τις βροχοπτώσεις ή τις χιονοπτώσεις προς τη βόρεια Ευρώπη, αφήνοντας ξηρή την περιοχή της Μεσογείου. Με μια καθυστέρηση δύο περίπου μηνών το ΝΑΟ επηρεάζει τα φαινόμενα ξηρασίας στην Ελλάδα.
Οι σκιασμένες περιοχές στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, στον χάρτη της NASA, δείχνουν τη μεγάλη μείωση αποθεμάτων νερού κατά το διάστημα 2012-2015.
Όταν όμως η κλιματική αλλαγή «μπαίνει στο παιχνίδι», τα φυσικά αυτά φαινόμενα διαταράσσονται. Σύμφωνα με τους Αμερικανούς ερευνητές, η μέχρι σήμερα επιστημονική έρευνα είναι δύσκολο να προβλέψει εάν οι τάσεις που προκαλεί το ΝΑΟ θα αλλάξουν με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής. Όμως, ανεξάρτητα από τη δράση του ΝΑΟ, η κλιματική αλλαγή από μόνη της αναμένουμε μελλοντικά να προκαλέσει επιπτώσεις με δύο διαφορετικούς τρόπους, οδηγώντας σε εντονότερη λειψυδρία στην περιοχή της Λεβαντίνης (Ανατολική Μεσόγειος).
Ο πρώτος τρόπος που θα δράσει, αφορά την ελάττωση των βροχοπτώσεων και των χιονοπτώσεων στην περιοχή, με αποτέλεσμα να παρατηρηθεί ακόμα μεγαλύτερη μείωση στα αποθέματα υγρασίας. Επιπρόσθετα, κλιματική αλλαγή σημαίνει υψηλότερες θερμοκρασίες. Αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερη επιφανειακή εξάτμιση, που οδηγεί σε ξηρασία του εδάφους, χαμηλή απορροή και ελαττωμένη ροή των πηγών.
Στην Ελλάδα
Υψηλός ή θετικός δείκτης ΝΑΟ οδηγεί σε ψυχρότερους και ξηρότερους του κανονικού χειμώνες στη νότια Ευρώπη, ενώ χαμηλός ή αρνητικός δείκτης ΝΑΟ οδηγεί σε θερμότερους και υγρότερους του κανονικού χειμώνες στη νότια Ευρώπη.
Τα θερμά επιφανειακά νερά δημιουργούν συνθήκες ατμοσφαιρικής αστάθειας που ευνοεί την ανάπτυξη κυκλωνικών συστημάτων. Άρα, τα ψυχρά επιφανειακά νερά στην περιοχή του Β-ΒΑ Ατλαντικού θεωρητικά εξασθενούν το χαμηλό της Ισλανδίας και με αυτό τον τρόπο επηρεάζουν το δείκτη ΝΑΟ.
Στην Ελλάδα δεν επικρατούν οι ίδιες οριακές συνθήκες λειψυδρίας. Από τα 60 περίπου δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού που είναι το κατά μέσο όρο ετήσιο δυναμικό της Ελλάδας, καταναλώνουμε μόνο το 10%. Στην Ελλάδα το 85% των διαθέσιμων υδατικών πόρων είναι επιφανειακοί, δηλαδή νερά που προκύπτουν από την απορροή της βροχής, και μόνο το 15% προέρχεται από υπόγεια νερά, δηλαδή νερά που αποταμιεύονται σε έναν υπόγειο υδροφορέα.
Στη χώρα μας όμως αντί να αναπτύξουμε την εκμετάλλευση των πολλών επιφανειακών μας νερών με έργα, όπως φράγματα και αφαλατώσεις, εκμεταλλευόμαστε ληστρικά τους περιορισμένους υπόγειους πόρους μας. Η ανάπτυξη των επιφανειακών υδάτων στην Ελλάδα θα μπορούσε να λειτουργήσει προστατευτικά απέναντι στον κίνδυνο της ξηρασίας.
