Εκτοξεύτηκε δορυφόρος για την εξερεύνηση των μεγαλυτέρων εκρήξεων στο διάστημα

Από σελίδα της Spacedaily.com 9-Οκτώβρίου-2000

O δορυφόρος HETE-2 κατά τη διάρκεια των τελευταίων δοκιμών. Οι ιδιότητες της μάζας του, (ροπή αδράνειας σε σχέση με τους τρείς άξονες του οχήματος) μετρήθηκαν στο Goddard Space Flight Center.
Η NASA εκτόξευσε στις 9 Οκτωβρίου το δορυφόρο (High Energy Transient Explorer) ο οποίος έχει κύρια αποστολή την ανίχνευση των ισχυρότερων εκλάμψεων που εκπέμπουν ακτίνες-γ σε συμπαντική κλίμακα. Το πρόγραμμα HETE είναι μιά διεθνής συνεργασία που καθοδηγείται από το  Κέντρο για την έρευνα του διαστήματος στο ΜΙΤ.

Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Chicago, που είναι και οι βασικοί υπεύθυνοι του τετραετούς προγράμματος, ελπίζουν ότι ο δορυφόρος θα τους οδηγήσει στα ίχνη των πιο απομακρυσμένων αντικειμένων του ορατού Σύμπαντος και, παράλληλα, θα τους αποκαλύψει νέα στοιχεία για το σχηματισμό των πρώτων άστρων και γαλαξιών.

Ο επιστημονικός δορυφόρος HETE-2 αποτελεί τον απόγονο του πρώτου δορυφόρου HETE, που χάθηκε το 1996 ύστερα από βλάβη στον πύραυλο-φορέα που τον μετέφερε. Είναι ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος αφιερωμένος στη μελέτη των εκρήξεων ακτίνων γάμα. Εκτός αυτού, θα παρουσιάζει μεγάλη ευαισθησία σε οποιαδήποτε αμυδρή και στιγμιαία έκρηξη που θα σημειώνεται σε απόσταση δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη. 

Συγκεκριμμένα για να τα κατορθώσει αυτούς τους στόχους, το HETE science payload περιέχει ένα γ-ακτίνων και δύο X-ακτίνων ανιχνευτές, οι οποίοι μαζί, είναι ευαίσθητοι σε φωτόνια που η ενέργεια τους ανήκουν στην ενεργειακή περιοχή των 0.5 keV έως 400 keV.  Οι δύο ανιχνευτές των X-ακτίνων έχουν τέτοια ευαισθησία σε γωνιακό εύρος που επιτρέπουν στο HETE να καθορίσει την τοποθεσία μιας έκλαμψης γ-ακτίνων με μία ακρίβεια των 10 λεπτών (το τυπικό) έως και 10 δεύτερα της μοίρας.

O HETE-2 περιέχει ένα επιστημονικό όργανο ανίχνευσης ακτίνων γάμα, ένα όργανο καταγραφής ακτίνων Χ ευρείου φάσματος και μία κάμερα χαμηλών ακτίνων Χ. Καθένα από αυτά τα τρία όργανα θα παρέχει, προοδευτικά, πολύ ακριβείς μετρήσεις των τοποθεσιών όπου λαμβάνουν χώρα οι εκρήξεις των ακτίνων γάμα.

Ακτίνες-γ και εξερεύνηση του διαστήματος

Πριν τον Compton Gamma Ray Observatory's που εκτοξεύθηκε το 1991, αρκετά διαστημικά οχήματα συνέλεξαν δεδομένα που έδειξαν την πιθανή παρουσία σε εκλάμψεις των γ-ακτίνων ενός μαγνητικού πεδίου τρισεκατομμύρια φορές πιό ισχυρό από της Γης μας.  Τέτοια μαγνητικά πεδία συσχετίζονται μόνο με αστέρες νετρονίων, με εξαιρετική πυκνότητα, που προέρχονται από τους πυρήνες των νεκρών άστρων.

Υπάρχουν όμως αμφιβολίες κατά πόσο τα δεδομένα μπορεί να μη είναι αληθινά, αλλά αυτά να ταιριάζουν καλά με εκλάμψεις γ-ακτίνων που παράγονται από μαγνητικά άστρα νετρονίων μέσα στο δικό μας γαλαξία, τον Milky Way. Οι αστρονόμοι ανέμεναν το παρατηρητήριο Compton να επιβεβαιώσει ή να αναιρέσει τα δεδομένα, αλλά οι καθορισμένες μετρήσεις ήταν πέρα από τις δυνατότητες του δορυφόρου.

Σύμφωνα με τον Don Lamb Jn., καθηγητή του τμήματος Αστρονομίας και Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, "το Σύμπαν είναι τόσο πλούσιο σε εκπλήξεις, ώστε, κάθε φορά που το εξερευνάς με νέους υπερσύγχρονους δορυφόρους και τηλεσκόπια, πάντα ανακαλύπτεις απρόβλεπτα και απροσδόκητα φαινόμενα που σε αφήνουν άναυδο".

Τώρα οι αστρονόμοι γνωρίζουν πως οι εκλάμψεις των γ-ακτίνων έχουν προέλευση τα πιό μακρινά σημεία του σύμπαντος, πολύ πέραν του Milky Way, και πιθανώς είναι σχετιζόμενα προς τα supernovas. Δεν υπάρχει τόπος σε αυτό το νέο μοντέλο για δεδομένα που δείχνουν τη παρουσία ένός πολύ ισχυρού μαγνητικού πεδίου", είπε ο Lamb. "Συνεπώς, τα δεδομένα ποτέ δεν αποκαλυπτονται σε ευγενικές συνομιλίες," συνέχισε.

Καθημερινά, σημειώνονται διάσπαρτες εκρήξεις ακτίνων γάμα από όλες τις κατευθύνσεις του ουρανού. Παρουσιάζουν χρονική διάρκεια από κλάσμα ενός δευτερολέπτου μέχρι και μερικά λεπτά, ενώ η εκλυόμενη ισχύ ισοδυναμεί με την ισχύ 1.000 σουπερνόβα μαζί! Έπειτα από μια τέτοια έκρηξη, ακολουθεί πάντα ένα στεφάνι φωτός, το οποίο είναι ορατό για μερικές ημέρες ως ακτίνες Χ και φωτεινές ακτίνες. O HETE-2 λοιπόν έχει σχεδιαστεί προκειμένου να εντοπίζει και να μελετά αυτό το «φωτοστέφανο» το οποίο αφήνει πίσω της κάθε έκρηξη.

Δείτε και τα σχετικά άρθρα

• Τι συμβαίνει με τις εκλάμψεις των γ-ακτίνων;
  
• Με τις εκλάμψεις των γ-ακτίνων από το διάστημα μπορούν να ανιχνεύσουν την κβαντική βαρύτητα
  
• Νέες πηγές ακτίνων γάμμα στο Διάστημα
  
• Περιπλανώμενα διαστημικά οχήματα εντόπισαν κοσμική έκρηξη
  
• Ο Γαλαξίας μας περιβάλλεται από μιά άλω που εκπέμπει γ-ακτινοβολία
  
• Διαστημικό παρατηρητήριο της γάμμα ακτινοβολίας