Brian Josephson: Ένας πρωτοπόρος των παραφυσικών φαινομένων

Άρθρο, Ιανουάριος 2004

Ο φυσικός Brian Josephson μετά το Νόμπελ Φυσικής ασχολήθηκε με θέματα που η μεγάλη πλειοψηφία των φυσικών αποστρέφεται. Τα παραψυχολογικά ή παραφυσικά φαινόμενα και με μια θεωρία νοημοσύνης - μηχανικής, συνδέοντας τις παραδόσεις των θρησκειών της Ανατολής, με τη βοήθεια υπολογιστών.

Σήμερα διευθύνει το Πρόγραμμα Ενοποίησης Σκέψης - Ύλης (Mind-matter unification project) στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, με σκοπό να βρει με ποιο τρόπο εργάζεται ο εγκέφαλος, ερευνώντας θέματα όπως η γλώσσα και η συνείδηση. Ενώ μελετά τις θεμελιώδεις συνδέσεις μεταξύ της μουσικής και του νου.

Προκαλεί όμως τους αντιρρησίες φυσικούς για τη θεωρητική έρευνα, που πραγματοποιεί, πάνω στη φύση των παραφυσικών φαινομένων, ένα πεδίο που είναι γνωστό ως παραψυχολογία.

Αλλά τι ήταν αυτό που τον προκάλεσε ώστε να εγκαταλείψει τη συμβατική και ιδιαίτερα καρποφόρο έρευνά του;

Αφού έκανε ένα χρόνο σαν μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις, στα μέσα της δεκαετίας του '60, επέστρεψε στο Κέιμπριτζ όπου άρχισε να σκέφτεται για το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος.

Αναφέρει ότι βρήκε αυτό το θέμα πιο συναρπαστικό από οτιδήποτε άλλο εκείνη την εποχή στη φυσική. Ενδιαφέρθηκε έπειτα για το μυστικισμό της Ανατολής και την παραψυχολογία, γιατί σε μια διάσκεψη στο Τορόντο στην οποία, όπως διηγείται, κάποιος Matthew με τη βοήθεια ψυχικών δυνάμεων κατέδειξε το παραφυσικό φαινόμενο της κάμψης του κουταλιού.

"Άρχισα να έχω την αίσθηση ότι η συμβατική επιστήμη είναι ανεπαρκής για τις καταστάσεις όπου εμπλέκεται ο νους, και από τότε ξεκίνησα εργασίες για τη διευκρίνιση αυτών των φαινομένων", θυμάται.

Τα ενδιαφέροντα του Josephson απομακρύνθηκαν από την έρευνα της φυσικής αφού κέρδισε το βραβείο Νόμπελ του. Υπήρξε επίσης, λέει, μια περίοδος στη δεκαετία του '70 όταν η ικανότητά του να συγκεντρώνεται και να μελετά μειώθηκε σοβαρά.

Από τότε κάνει διαλογισμό με την οποία σε μια καθημερινή βάση, λέει, ότι τον βοηθάει στο να διαπραγματεύεται ήρεμα με τους κριτικούς του στην κοινότητα της φυσικής, καθώς και στις καθαρές διανοητικές δυσκολίες που έχει όταν προσπαθεί να λύσει τα επιστημονικά προβλήματα.

Προσθέτει, ότι θεωρεί ότι οι κριτικοί του είναι ασύνετοι και αδιάλλακτοι, και επισημαίνει ότι έχει πάρει πρόσφατα δύο ηθικές αμοιβές για την εργασία του πάνω στους μηχανισμούς του εγκεφάλου, και έχει προσκληθεί επίσης για να παρουσιάσει τις ιδέες του σε διεθνείς διασκέψεις πάνω στις επιστήμες της πληροφορίας και τα πολύπλοκα συστήματα.

Πέρα από την κβαντική θεωρία

Η τρέχουσα εργασία του Josephson βασίζεται στην πεποίθηση ότι η κβαντομηχανική δεν είναι η τελευταία θεωρία της φύσης. "Η μελλοντική επιστήμη θα θεωρήσει την κβαντομηχανική σαν τη φαινομενολογία των ιδιαίτερων τμημάτων των οργανωμένων σύνθετων συστημάτων", λέει.

"Η κβαντική διεμπλοκή θα ήταν μία εκδήλωση μιας τέτοιας οργάνωσης, μία άλλη θα ήταν τα παραφυσικά φαινόμενα. Μέχρι τώρα, η κατανόηση που έχουμε πάνω σε τέτοια θέματα είναι πολύ ποιοτική, αλλά εφαρμόζοντας τις ικανότητες των φυσικών σε τέτοιες καταστάσεις μπορεί να παραγάγει ακριβέστερες θεωρίες στα προσεχή χρόνια".

Φυσικά οι απόψεις του Josephson δεν επιδοκιμάζονται από την παγκόσμια κοινότητα της φυσικής. Πράγματι, οι φυσικοί ήταν ιδιαίτερα κριτικοί στις παρακάτω απόψεις του: "Η κβαντική θεωρία συνδυάζεται τώρα γόνιμα με τις θεωρίες της  πληροφορίας και του υπολογισμού. Η ανάπτυξη αυτών των θεωριών μπορούν να οδηγήσουν σε μια εξήγηση της τηλεπάθειας, ενός φαινομένου που δεν είναι ακόμα κατανοητή μέσα στη συμβατική επιστήμη. Σε αυτά τα φαινόμενα η Μεγάλη Βρετανία είναι στην πρώτη γραμμή της έρευνας".

Παρόλο τις αντιρρήσεις μιας μεγάλης μερίδας των επιστημόνων ο Josephson, εντούτοις, θεωρεί ότι τέτοιες απόψεις προέρχονται από την άγνοια. Αναφέρει ότι τώρα υπάρχουν ισχυρά στοιχεία για την ύπαρξη των παραψυχολογικών φαινομένων, επισημαίνοντας ότι σχεδιάστηκαν διάφορες δοκιμασίες για να ερευνήσουν την τηλεπάθεια -- την επικοινωνία μεταξύ του νου χρησιμοποιώντας μέσα πέρα από τις γνωστές αισθήσεις -- κι έχουν παραγάγει ως τώρα θετικά αποτελέσματα.

Αυτές περιλαμβάνουν πειράματα [λεπτομέρειες της μεθοδολογίας] στα οποία ζητείται από ένα άτομο να "διαβιβάσει" διανοητικά μία από τέσσερις φωτογραφικές ή τηλεοπτικές εικόνες σε ένα δεύτερο πρόσωπο. Σύμφωνα με τον Josephson, το πρόσωπο-δέκτης προσδιορίζει σωστά την εικόνα στο ένα τρίτο των περιπτώσεων, κι όχι το ένα τέταρτο όπως θα αναμενόταν μέσω της τυχαίας πιθανότητας μόνο.

"Το πρόβλημα είναι ότι η επιστημονική κοινότητα δεν είναι ενήμερη για αυτά τα αποτελέσματα επειδή πολύ λίγες εργασίες δημοσιεύονται σε περιοδικά όπως Nature και Scienceτη", λέει ο Josephson. Και η εργασία γελοιοποιείται συχνά όταν δημοσιεύεται σε τέτοια περιοδικά της φυσικής. Αναφέρει το παράδειγμα μιας εργασίας πάνω στην κβαντομηχανική από τον Henry Stapp του Εθνικού Εργαστηρίου Lawrence στο Μπέρκλευ, που περιείχε μια αναφορά στην παραψυχολογία. Αν και αυτή η έρευνα δημοσιεύθηκε στο Physical Review το 1994, επικρίθηκε στη συνέχεια στις σελίδες των επιστολών του περιοδικού Physics Today.

Ο Josephson θεωρεί ότι η έρευνα ορόσημο του 1935 από τους Einstein, Podolsky και Rosen, που είναι γνωστή σαν EPR, που καθορίζουν ένα υποθετικό νοητικό πείραμα στην κβαντομηχανική ήταν ακριβώς τόσο υποθετικό όσο και η έρευνα του Stapp.

"Οι φυσικοί απαντούν συναισθηματικά όταν ακούνε κάτι που συνδέεται με την παραψυχολογία", λέει. "Οι απόψεις τους για τις έρευνες της παραψυχολογίας δεν βασίζονται στην αξιολόγηση των στοιχείων αλλά σε μια δογματική πεποίθηση ότι όλη η έρευνα σε αυτό το πεδίο είναι ψεύτικη".

Ο Josephson θεωρεί ότι το ίδιο είναι αληθινό σε άλλες ανορθόδοξες περιοχες της έρευνας, όπως η ψυχρή τήξη ή η ομοιοπαθητική.

Η επιστημονική κοινότητα, ισχυρίζεται, έχει επηρεαστεί ιδιαίτερα από τις απόψεις του χημικού Irving Langmuir, ο οποίος υποστήριξε ότι τα φαινόμενα που είναι δύσκολο να αναπαραχθούν δεν είναι πραγματικά.

Αντίθετα, λέει ο Josephson, υπάρχουν φαινόμενα που είναι δύσκολο να αναπαραχθούν, όπως με τα νετρίνα και είναι αποδεκτά.

Πράγματι, ο Josephson δεν έχει καμία αμφιβολία για τη σημασία της έρευνας στον εγκέφαλο. "Τελικά, η εργασία μου στον εγκέφαλο είναι σημαντικότερη από την έρευνα που μου έδωσε το βραβείο Νόμπελ".

Άλλοι, χωρίς καμία αμφιβολία θα διαφωνούσαν με την αιρετική του άποψη. 

Βιογραφικό του Josephson

Ο Brian Josephson γεννήθηκε στο Cardiff της Ουαλίας το 1940 και το 1964 έλαβε το διδακτορικό του PHD από το Πανεπιστήμιο του Cambridge.

Σε ηλικία μόλις 22 ετών, εργαζόμενος για το διδακτορικό του, πρόβλεψε ότι ένα υπεραγώγιμο ρεύμα μπορεί να περάσει μέσω μιας μονωτικής επαφής χάρις στο κβαντικό φαινόμενο σήραγγας, ακόμα κι αν δεν υπάρχει ηλεκτρική τάση. Το δε ρεύμα θα ταλαντωθεί όταν θα εφαρμοστεί τάση στην επαφή, με μία συχνότητα ανάλογη της τάσης. Οι υπολογισμοί του δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Physics Letters  περίπου σαράντα χρόνια πριν και επιβεβαιώθηκαν πειραματικά μέσα σε εννέα μήνες.

Ο Brian Josephson ανέλυσε τη περίπτωση που συνδέονται δύο υπεραγωγικά μέταλλα, τα οποία χωρίζονται από ένα πολύ λεπτό στρώμα αγώγιμου υλικού. Πρόβλεψε δε ότι υπήρχαν δύο ρεύματα, το ένα που οφείλεται στο φαινόμενο σήραγγας των ηλεκτρονίων και το δεύτερο που οφειλόταν στα ζεύγη ηλεκτρονίων Cooper. Το τελευταίο ρεύμα υπήρχε και χωρίς την εφαρμογή κάποιας τάσης (φαινόμενο Josephson συνεχούς ρεύματος).

Υπάρχει όμως και ένα άλλο φαινόμενο Josephson που αναπτύσσεται όταν εφαρμοστεί τάση. Τότε αναπτύσσεται υπεραγώγιμο εναλλασσόμενο ρεύμα με συχνότητα που εξαρτάται από την τάση (φαινόμενο Josephson εναλλασσόμενου ρεύματος). Πάνω στο τελευταίο φαινόμενο αναπτύχθηκαν σημαντικές εφαρμογές στις μετρήσεις ακρίβειας (συσκευές SQUID), δεδομένου ότι το φαινόμενο Josephson καθιερώνει μια σχέση μεταξύ της τάσης και της συχνότητας. 

Πήρε Νόμπελ Φυσικής το 1973 για αυτές τις θεωρητικές προβλέψεις των ιδιοτήτων του υπεραγώγιμου ρεύματος, ιδιαιτέρως όμως για τα φαινόμενα Josephson.

Αλλά η εργασία αυτή του Josephson δεν ήταν τυχαία. Σαν προπτυχιακός φοιτητής δημοσίευσε μια εργασία στην οποία υπολόγισε μια θερμική διόρθωση στο φαινόμενο Mössbauer, προσαρμόζοντας έτσι διαφορετικές μετρήσεις πάνω στις βαρυτικές μετατοπίσεις προς το ερυθρό, που είχαν αναφερθεί από δύο ομάδες στις ΗΠΑ και στην Βρετανία.

Σύμφωνα με ένα διαπρεπή φυσικό ο Josephson έκανε τόσες πολλές σημαντικές εργασίες, που θα είχε θέση στην ιστορία της φυσικής ακόμα κι αν δεν είχε ανακαλύψει το φαινόμενο Josephson. 

Συνέχεια στο άρθρο : Η θεωρία χορδών, το Παγκόσμιο πνεύμα, και τα παραφυσικά φαινόμενα