Συνέδριο για τα παραφυσικά φαινόμενα στο Κέιμπριτζ

Άρθρο, Ιανουάριος 2003

"Η ερώτηση εάν υπάρχουν πραγματικά τα παραφυσικά φαινόμενα χωρίζει τα μορφωμένα μέλη του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού τόσο πολύ, όσο οποιοδήποτε άλλο ζήτημα. Εάν είναι αληθινό ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να λαβαίνει  μηνύματα και να ελέγχεται με τρόπους που δεν μπορούν να εξηγηθούν κανονικά, τότε αυτό υπονομεύει τις πεποιθήσεις των περισσότερων επιστημόνων και βρίσκεται σε αντίθεση με την άποψη των περισσοτέρων επιστημόνων που ερευνούν πραγματικά τον εγκέφαλο."

Αυτό ανέφερε ο Οράτιος Barlow, ένας φυσιολόγος από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, σε μια μοναδική διεπιστημονική συνεδρίαση στο Κέιμπριτζ.

Η συνεδρίαση αυτή συγκέντρωσε 50 επιστήμονες από το χώρο της ψυχολογίας, της ψυχιατρικής και της φυσικής, για να συζητήσουν τις "λογικές προοπτικές των παραφυσικών φαινομένων".

Πολλοί από τους συμμετέχοντες στη διάσκεψη, συμπεριλαμβανομένου και του Barlow, είναι ιδιαίτερα δύσπιστοι για την ύπαρξη των παραφυσικών φαινομένων. Οι ισχυρισμοί για φαντάσματα, εξωγήινων απαγωγών και της κάμψης μόνο με τη δύναμη του νου των κουταλιών βασίζονται συχνά σε αμφίβολα στοιχεία, ενώ οι προσπάθειες από τους παραψυχολόγους να αναπαραχθούν τα παραφυσικά φαινόμενα κάτω ελεγχόμενες εργαστηριακές συνθήκες είναι γεμάτες με δυσκολίες. Τα θετικά αποτελέσματα δεν είναι ασυνήθιστα, αλλά σπάνια είναι επαναλαμβανόμενα. Επιπλέον, πολλά φαινομενικά παράξενα φαινόμενα έχουν εξηγηθεί εν συνεχεία από την επιστημονική κοινότητα.

Σύμφωνα με τον κοσμολόγο του πανεπιστήμιο του Λονδίνου, Bernard Carr, υπεύθυνο της διάσκεψης των επιστημόνων, τα παραφυσικά φαινόμενα χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες.

Πρώτα υπάρχουν τα "ψευδο-ψυχικά φαινόμενα", τα οποία μπορούν στην πραγματικότητα να έχουν μια πολύ απλή φυσική εξήγηση. Κάποια είδη φαινομένων με φαντάσματα, παραδείγματος χάριν, μπορούν να ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία. "Αυτά τα φαινόμενα δεν είναι πραγματικά ψυχικά, αλλά παρερμηνεύονται συχνά με αυτήν τη μορφή", εξηγεί ο Carr.

Δεύτερον, υπάρχουν φαινόμενα - όπως η εξωσωματική εμπειρία αλλά και οι εμπειρίες όταν κάποιος είναι κοντά στο θάνατο. Επίσης, η ύπνωση και οι εμφανίσεις φαντασμάτων - που μπορούν να βρίσκονται εξ ολοκλήρου μέσα στο μυαλό του κόσμου και δεν περιλαμβάνουν απαραιτήτως οποιαδήποτε αλληλεπίδραση με το φυσικό κόσμο.

"Δεν υπάρχει αμφιβολία, ο κόσμος έχει τέτοιες εμπειρίες," λέει ο Carr, "αλλά το ζήτημα είναι πώς τα ερμηνεύουμε αυτά; Αντιστοιχούν σε κάποια μορφή της πραγματικότητας υψηλής αντίληψης, ή είναι απλώς παραισθήσεις; Θα ήταν εύκολο να απομακρυνθούν τα φαντάσματα, παραδείγματος χάριν, καθώς δεν είναι τίποτα άλλο παρά οπτικές παραισθήσεις, αλλά μερικές φορές στις εμφανίσεις αυτές συμμετέχουν πολλά άτομα ή περιέχουν πληροφορίες για τον πραγματικό κόσμο, που τα κάνει πιο ενδιαφέροντα."

Ο τρίτος τύπος παραφυσικών φαινομένων περιλαμβάνει την άμεση αλληλεπίδραση του μυαλού με το φυσικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της τηλεπάθειας, της διόρασης και της ψυχοκίνησης. Ένα παράδειγμα ψυχοκίνησης δόθηκε από τη Φωτεινή Παλληκάρη, καθηγήτρια της Φυσικής Στερεάς Κατάστασης στο Φυσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου της Αθήνας.

Η ίδια ανέλυσε στοιχεία από μια ομάδα γερμανών ψυχολόγων, οι οποίοι προσπάθησαν να δουν εάν οι άνθρωποι μπορούν να επηρεάσουν υποθετικά τυχαίες φυσικές διαδικασίες. Οι ψυχολόγοι χρησιμοποίησαν ηλεκτρονικό "θόρυβο" από μια δίοδο, ο οποίος περιλάμβανε μια σειρά τυχαίων θετικών και αρνητικών παλμών, που αναφέρονταν σαν 0 και σαν 1. Τα σήματα αυτά τροφοδότησαν έναν υπολογιστή, και ζητήθηκε αργότερα από τους ανθρώπους να 'επηρεάσουν' διανοητικά τη στατιστική κατανομή εκατομμυρίων τέτοιων δυαδικών bits.

Αν και οι συμβατικές στατιστικές βρήκαν ότι οι άνθρωποι, που συμμετείχαν σε αυτό το διανοητικό πείραμα, δεν είχαν καμία επίδραση στο μέσο όρο.

Όμως με μια εναλλακτική στατιστική προσέγγιση, με την οποία ψάχνουν οι επιστήμονες για συσχετισμούς και χρονική περιοδικότητα όταν έχουν πολλά δεδομένα, πήραν μια διαφορετική εικόνα. Εμφανίστηκε να δείχνει ότι ο νους θα μπορούσε ασθενώς να στηρίξει μια ορισμένη 'κατεύθυνση' τυχαίων συμβάντων, όπως για παράδειγμα μια σειρά από το μηδέν και το ένα.

Με άλλα λόγια, ο συμμετέχων σε αυτό το διανοητικό πείραμα θα μπορούσε να επιδράσει πάνω στη σειρά που εναλλάσσονται τα δυαδικά ψηφία στον χρόνο, ακόμα κι αν η μέση τιμή τους παρέμεινε αμετάβλητη.

Ένας από τους συμμετέχοντες, και από τους κύριους εμπνευστές του συνεδρίου μαζί με τον Bernard, ήταν και ο Brian Josephson. Ο Josephson, που είναι Νομπελίστας φυσικός από το φημισμένο εργαστήριο του Cavendish στο Κέιμπριτζ της Αγγλίας, προσπαθεί να διευκρινίσει τους φυσικούς μηχανισμούς πίσω από τέτοια φαινόμενα. Με ποιο τρόπο δηλαδή οι οργανισμοί μπορούν να μάθουν να προκαταλαμβάνουν τις στατιστικές.

Η αλληλεπίδραση μεταξύ του νου και της ύλης είναι ένας από τους βασικούς λόγους που εξηγεί γιατί οι φυσικοί ενδιαφέρονται για τα παραφυσικά φαινόμενα.

"Η κβαντομηχανική, μετά από όλα αυτά, είναι η πρώτη θεωρία στη φυσική στην οποία ο ρόλος του παρατηρητή πρέπει να ληφθεί υπόψη", εξηγεί ο Carr. "Δεν μπορείτε να διαχωρίσετε τον παρατηρητή από το σύστημα που παρατηρείται, αν και ο ακριβής ρόλος της συνείδησης σε αυτήν την διαδικασία παραμένει αμφισβητούμενος."

Ο καθηγητής των μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Roger Penrose, με έντονη δραστηριότητα και στη Θεωρητική Φυσική, έχει προσπαθήσει ήδη να χρησιμοποιήσει την κβαντομηχανική για να εξηγήσει τη φύση της συνείδησης στο νου, και μερικοί φυσικοί θεωρούν ότι η κβαντομηχανική χρειάζεται να στραφεί στην ενσωμάτωση των παραφυσικών αποτελεσμάτων.

Ο Henry Stapp από το Εργαστήριο Lawrence του Μπέρκλευ στις ΗΠΑ, έχει αναπτύξει μια κβαντομηχανική θεωρία με ποιό τρόπο ο κανονικός εγκέφαλος αλληλεπιδρά με το νου, και θεωρεί ότι η θεωρία του θα μπορούσε να αλλάξει για να προσαρμόσει ορισμένα παραφυσικά αποτελέσματα, εάν υπάρχουν. "Αλλά ένα τέτοιο γεγονός αναστατώνει πολύ τη λογική και την αισθητική ενότητα της κβαντικής θεωρίας, και θα ήμουν πολύ απρόθυμος να πιστέψω ότι οποιοδήποτε τέτοιο πράγμα συμβαίνει πραγματικά", λέει.

Αλλά ο Basil Hiley, ένας θεωρητικός φυσικός από το Κολέγιο Birkbeck στο Λονδίνο, θεωρεί ότι η συμβατική κβαντομηχανική δεν θα είναι σε θέση να υπολογίσει τα παραφυσικά φαινόμενα, εάν υπάρχουν. "Οι κβαντικές διαδικασίες παρέχουν μια ένδειξη για την κατανόηση του νου, αλλά πρέπει να πάμε πέρα από αυτό. Χρειαζόμαστε ένα εκτεταμένο κβαντικό φυσικαλισμό", λέει.

Ο Carr υπερασπίζεται τους φυσικούς που μελετούν τα παραφυσικά φαινόμενα, επισημαίνοντας ότι αρκετή από τη "συμβατική" σύγχρονη φυσική είναι η ίδια ιδιαίτερα θεωρητική.

Ο ίδιος αναφέρει: "Μερικοί μπορεί να πουν ότι υπάρχουν λιγότερες αποδείξεις για τις υπερχορδές από όσο υπάρχουν για τα ESP και τουλάχιστον ας προσπαθήσουμε να επαναλάβουμε τα παραφυσικά φαινόμενα στο εργαστήριο".

Ένα πρόβλημα για τους ερευνητές που έχουν ενδιαφέρον για τα παραφυσικά φαινόμενα είναι ότι το θέμα αυτό δεν κρίνεται γενικά ότι είναι άξιο σεβασμού από την επιστημονική κοινότητα. Αυτός μπορεί να αλλάξει καθώς σχετικά θέματα, όπως είναι η συνείδηση, εισχωρούν στην επικρατούσα τάση, αλλά για πολλούς τώρα ερευνητές μελετούν τα παραφυσικά φαινόμενα ως χόμπι ή ως πάρεργο στη βασική τους έρευνα.

Το τελικό συμπέρασμα βγαίνει από τον Barlow: "Δεν θεωρώ ότι το θέμα αυτό θα κάνει κάποια πρόοδο, εκτός κι αν είμαστε αρκετά απροκατάληπτοι για να αποδεχθούμε τη δυνατότητα των υπερφυσικών ενεργειών, και το σπουδαιότερο πρέπει να εγκαταλείψουμε τις αξιώσεις ότι είναι ψεύτικες."