Η εποχή των παγετώνων

Από την σελίδα των New York Times, Ιανουάριος 2004

Παρατηρώντας το κλίμα της Γης σε βάθος εκατομμυρίων χρόνων, παρατηρούμε ότι οι παγετωνικές περίοδοι στη Γη εμφανίζονται με ένα τακτικό ρυθμό θα λέγαμε. Ο ρυθμός αυτός εμφάνισης των παγετώνων εξαρτάται από την, σε τακτά χρονικά διαστήματα, διατάραξη της τροχιάς και της ταχύτητας περιστροφής του πλανήτη μας. Έχουν βρεθεί δε ότι υπήρξαν πάνω στη Γη δέκα τέτοιες εποχές εξάπλωσης των πάγων και μείωσης του επιπέδου των θαλασσών, εδώ και ένα εκατομμύριο χρόνια.

Στο χρονικό αυτό φάσμα μάλιστα το κρύο υπήρξε τόσο κυρίαρχο ώστε οι γεωφυσικοί να θεωρούν τις θερμές περιόδους όπως η τωρινή - που ονομάζεται Ολόκαινος - εξαιρέσεις! Άλλωστε το ίδιο το όνομα που χρησιμοποιούν γι' αυτές τις περιόδους είναι εύγλωττο της ιδιαιτερότητας των ζεστών εποχών: διαπαγετωνικές.

Η επόμενη Εποχή των Παγετώνων είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα φθάσει την κορύφωση της σε περίπου 80.000 χρόνια. Αυτό που είναι συζητήσιμο είναι το πόσο σύντομα θα αρχίσει. Η τελευταία θεωρία που εμφανίστηκε για το θέμα διατείνεται ότι η επίδραση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην ατμόσφαιρα θα καθυστερήσει σημαντικά το πέρασμα στη νέα εποχή.

Οι προηγούμενες εξαπλώσεις και υπαναχωρήσεις των παγετώνων συγκεντρώνονται σε ελάχιστες χρονικές περιόδους. Τεχνικό μιλώντας, βρισκόμαστε ήδη σε μια «εποχή πάγων», ενόσω δεχθούμε ότι κάτι τέτοιο ορίζεται από μακρές και γενικά ψυχρές περιόδους κατά τις οποίες οι παγετώνες αυξάνονται και λιώνουν. Το τωρινό κλίμα είναι ένα σχετικά σύντομο θερμό διάλειμμα.

Όλα αυτά δεν είναι μια απλή διανοητική άσκηση. Οι σταθερές συνθήκες της Ολοκαίνου, που έχουν διατηρηθεί εδώ και 10.000 χρόνια, είναι αυτές που επέτρεψαν την εμφάνιση της γεωργίας, της τεχνολογίας, των μεταφορών και της επακόλουθης πληθυσμιακής έκρηξης που έχουν καταστήσει το ανθρώπινο είδος κυρίαρχο του πλανήτη.

Κάθε ουσιαστική αλλαγή του κλίματος θα μας έφερνε πλέον μπροστά σε τεράστιες - έστω και όχι ανυπέρβλητες -προκλήσεις. Μόλις πριν από 30 χρόνια, έπειτα από μια παρατεταμένη περίοδο ψυχρών ετών, αρκετοί μετεωρολόγοι - περιλαμβανομένων κάποιων που τώρα πιστεύουν ότι ο πλανήτης θερμαίνεται - αποφάνθηκαν ότι η Γη ίσως έχει αρχίσει το πέρασμα της στην επόμενη μεγάλη κατάψυξη.

Δείγματα από τα ιζήματα των θαλασσών και άλλες πηγές επέμεναν να ορίζουν τη διάρκεια της προηγούμενης θερμής εποχής στα 10.000 χρόνια. Άρα υπέθεταν ότι παρόμοια θα ήταν και η διάρκεια της τωρινής Ολοκαίνου.

Η θεώρηση ότι το κρύο ήταν προ των πυλών και αναπόφευκτο συνάντησε ισχυρό αντίλογο πριν από κάποια χρόνια. Νεότερα ευρήματα σχετικά με την προηγούμενη θερμή περίοδο - που σημειώθηκε πριν από 130.000χρόνια- έδειχναν ότι διήρκεσε 20.000 χρόνια, δηλαδή το διπλάσιο από ό,τι πιστεύαμε.

Επίσης άλλοι επιστήμονες εισηγήθηκαν ότι η προ-προηγούμενη θερμή περίοδος- που διήρκεσε 30.000 χρόνια, άρα το τριπλάσιο - ήταν καταλληλότερο μοντέλο για την Ολόκαινο.

Ωστόσο υπάρχουν ακόμη πολλοί ειδικοί που είναι αμετάπειστοι και υποστηρίζουν ότι το τωρινό θερμό κλίμα θα τελειώσει ακολουθώντας πιστά την περιοδικότητα της τροχιακής διαταραχής.

Πότε;

"Σε μία από τις αμέσως επόμενες χιλιετίες", λέει ο Richard A. Muller, ένας φυσικός του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Berkeley. Βεβαίως ο πλανήτης αισθάνεται αναμφισβήτητα και μια νέα επίδραση: αυτή των ανθρώπων.

Όπως λένε αρκετοί μετεωρολόγοι, οι άνθρωποι πρόκειται να καθυστερήσουν την αρχή των παγετώνων για μία, δύο ή και περισσότερες χιλιετίες, ενόσω συνεχίζουν να καίνε τα αποθέματα άνθρακα, υδρογονανθράκων και άλλων ορυκτελαίων του πλανήτη, απελευθερώνοντας δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου, που παγιδεύουν τη θερμότητα.

"Η μονωτική κουβέρτα που δημιουργούν έχει μεγαλύτερη επίδραση στο κλίμα από ό,τι η μικρή διαφοροποίηση στην εισροή ηλιακής ενέργειας που επιφέρουν οι αλλαγές στον προσανατολισμό της Γης ως προς τον Ήλιο", λέει ο δρ James A. Hansen διευθυντής του Ινστιτούτου Διαστημικών Μελετών Goddard της NASA.

"Έχουμε αποκτήσει τον έλεγχο των μηχανισμών που καθορίζουν τις αλλαγές του κλίματος", συμπληρώνει.

Πολλοί όμως επιστήμονες, ενώ συμφωνούν ως προς τη βραχυπρόθεσμη επίδραση, λένε ότι μακροπρόθεσμα οι ιδιότητες θερμοχωρητικότητας της ατμόσφαιρας, των ωκεανών και της Γης θα επαναφέρουν το ισοζύγιο, επιστρέφοντας τον περισσότερο από τον εκπεμπόμενο άνθρακα στις αποθήκες του και επιτρέποντας στον τροχιακό ρυθμό των εποχών να κυριαρχήσει ξανά.

"Οι τροχιακές αλλαγές έχουν αρχίσει να σέρνουν τον χορό τους αργά αργά και θα τον κορυφώσουν σε 80.000 χρόνια από σήμερα", τονίζει ο δρ Eric J. Barron, κοσμήτορας του Κολεγίου Γεωλογίας και Ορυκτολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας.

"Δύσκολα μπορώ να φαντασθώ ότι η επίδραση του ανθρώπου δεν θα έχει εξαντληθεί ως τότε", λέει.

Μπορεί να μας φαίνεται ότι η εξαιτίας του ανθρώπου υπερθέρμανση του πλανήτη, έστω και αν συνιστά καταστροφή στην κλίμακα των αιώνων, θα μας είναι χρήσιμη αν καθυστερήσει τους παγετώνες έστω και για κάποιες χιλιετίες.

Πολλοί μετεωρολόγοι όμως σημειώνουν ότι γνωρίζουμε ελάχιστα για το πολύπλοκο μπλέξιμο των αερίων του θερμοκηπίου, των τροχιακών αλλαγών και άλλων επιδράσεων με το κλίμα. Ενεδρεύει ακόμη και αυτή η πιθανότητα να καταλήξει η υπερθέρμανση σε "βούλωμα" των ωκεάνιων ρευμάτων που διατηρούν το κλίμα του βορείου ημισφαιρίου θερμότερο από ό,τι διαφορετικά θα ήταν. Το αποτέλεσμα τότε θα είναι μία ακόμη ταχύτερη μετάπτωση σε Εποχή Παγετώνων παρά η καθυστέρηση της.

Πηγή: Το Βήμα