Το διαστημικό όχημα Stardust πέταξε πάνω από τον κομήτη Wild-2

Από την ιστοσελίδα του BBC, 3 Ιανουαρίου 2004

Το διαστημικό όχημα Stardust της NASA συναντήθηκε με τον κομήτη Wild-2, πετώντας ακριβώς 240 km πάνω από την παγωμένη σφαίρα των βράχων και της σκόνης.

Η διαστημομηχανή, που κόστισε 200 εκατομμύρια δολάρια, έστειλε τρομακτικές εικόνες του αντικειμένου και συνέλεξε σωματίδια σκόνης, που ρέουν μακριά από τον πυρήνα του, με σκοπό να τα φέρει πίσω στη Γη κατά την επιστροφή του σκάφους σε δύο χρόνια.

Η πτήση πάνω από το αντικείμενο συνέβη στο βαθύ διάστημα 389 εκατομμύριο km από τη Γη και ώρα 21.44 ώρα Ελλάδος.

Οι επιστήμονες λένε ότι τα στοιχεία του σκάφους θα δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για την πρώιμη ιστορία του ηλιακού συστήματος.

Όπως είναι γνωστό το σκάφος εκτοξεύτηκε τον Φεβρουάριο του 1999, κι έχει σαν σκοπό να συλλάβει δείγμα των σωματιδίων που εκτοξεύονται με ταχύτητα από τον Wild-2 (έχει πάρει το όνομα του Ελβετού αστρονόμου που το ανακάλυψε).

Η ονομασία της διαστημομηχανής παραπέμπει στην αστρόσκονη - κυριολεκτικά σημαίνει αστρικό νεφέλωμα και μεταφορικά ονειροπόληση.

Κι άλλα διαστημικά σκάφη

Στις 26 Φεβρουαρίου του 2004 η ESA θα εκτοξεύσει από τη βάση της στη Γαλλική Γουιάνα τη διαστημομηχανή Rosetta, η οποία όχι απλώς θα προσεγγίσει έναν κομήτη αλλά θα προσγειώσει μια άκατο επάνω του.

Ροζέτα λέγεται η στήλη (πλάκα) που οδήγησε στην αποκρυπτογράφηση των αιγυπτιακών ιερογλυφικών. Ο συμβολισμός είναι προφανής. Οι επιστήμονες προσδοκούν η σύγχρονη Ροζέτα να αποκαλύψει μυστικά από την "αρχαία" περίοδο του ηλιακού μας συστήματος που είναι ακόμη άγνωστα.

Όπως υπολογίζεται, η διαστημομηχανή Rosetta, που έχει σχήμα κύβου και ζυγίζει 3 τόνους, θα προσεγγίσει τον στόχο της, τον κομήτη Κουρίμοφ-Γερασιμένκο, τον Αύγουστο του 2014, όταν και θα τεθεί σε τροχιά γύρω από αυτόν. Σταδιακά θα τον πλησιάζει όλο και εγγύτερα ως τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, οπότε και θα φθάσει στο πιο κρίσιμο σημείο της αποστολής. Τότε θα απελευθερώσει τη μικρότερη του ενός κυβικού μέτρου άκατο, που δεν πρέπει να αναπτύξει ταχύτητα καθόδου μεγαλύτερη του 1,5 μέτρου το δευτερόλεπτο, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος για τα 10 ευαίσθητα όργανα που έχει ενσωματωμένα. Το πιο εντυπωσιακό από αυτά είναι ένα τρυπάνι, το οποίο θα σκάψει ως και 30 εκατοστά στο υπέδαφος του κομήτη, θα συλλέξει υλικό και θα το οδηγήσει στο εργαστήριο της ακάτου για επιτόπια χημική ανάλυση. Και όλα αυτά θα γίνονται με τηλεκατεύθυνση από τη Γη, χρησιμοποιώντας κάμερες και την παραβολική κεραία της Rosetta που θα στέλνει ραδιοσήματα τα οποία θα χρειάζονται 50 λεπτά της ώρας κάθε φορά για να καλύψουν την απόσταση ανάμεσα στον κομήτη και στη Γη.

Το Δεκέμβριο του 2004 η NASA προγραμματίζει να προωθήσει ακόμα μια αποστολή για παρακολούθηση κομητών, ονομάζοντας το σκάφος Deep Impact (το όνομα παραπέμπει στην ομώνυμη ταινία), και το οποίο θα φθάσει μέχρι τον κομήτη Tempel 1 το 2005. Το σκάφος θα διεμβολίσει τον κομήτη ρίχνοντας στην καρδιά του μια χάλκινη οβίδα 362 κιλών, που θα φθάσει μέχρι τον πυρήνα του. Θα δημιουργηθεί τότε λόγω της πρόσκρουσης ένας κρατήρας μεγέθους ενός σπιτιού. Το Deep Impact με κάμερες και με όργανα μετρήσεων θα καταγράψει την πρόσκρουση και τις συνέπειες της. 

Δεν είναι η πρώτη φορά που διαστημικά σκάφη προσεγγίσουν κομήτες. Το 1986 ανάμεσα σε άλλες, ο Giotto πλησίασε τον κομήτη Χάλευ στα 600 χιλιόμετρα, τον φωτογράφισε και απέσπασε πληροφορίες για τα υλικά από τα οποία συντίθεται.

Ένα άλλο σκάφος, το Comet Nucleus Tour (CONTOUR), ήταν το 2003 να περάσει κοντά από τον Encke, έναν ηλικιωμένο κομήτη που ανακαλύφθηκε το 1786 και που έχει περάσει χιλιάδες φορές γύρω από τον ήλιο και τώρα απελευθερώνει σχετικά μικρά ποσά σκόνης και αερίου. Αλλά κατέληξε σε αποτυχία το 2002, προτού φτάσει στον στόχο της.

Μεγάλοι πίδακες

Ο κομήτης Wild-2 είναι μήκους περίπου 5,4 km. Ταξίδευε ως προς το σκάφος με μια σχετική ταχύτητα 21.960 km/h.

Ένα τμήμα των στοιχείων που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια της συνάντησης, περίπου 70 εικόνες, πρέπει να επιστραφεί πίσω σε 30 ώρες.

"Αυτές οι εικόνες είναι καλύτερες από ό,τι είχαμε ελπίσει", λέει ο Ray Newburn, ένας από τους υπεύθυνους για το Stardust. "Θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε καλύτερα τους μηχανισμούς που δημιουργούν τις συνθήκες πάνω στους κομήτες."

Οι πρώτες εικόνες εμφάνισαν έναν κατά προσέγγιση σφαιρικό πυρήνα του κομήτη, με μεγάλη κοιλότητα.  Επίσης, φαίνονταν τέσσερις ή πέντε σημαντικοί πίδακες που εκτόξευαν υλικό από το αντικείμενο.

Το όργανο  του διαστημικού σκάφους που μετράει την ροή της σκόνης, υπέδειξε ότι το Stardust πέταξε ανάμεσα σε δύο από αυτούς τους μεγάλους πίδακες.

"Αναμείναμε τη ροή να αυξάνεται καθώς πλησιάσαμε τον κομήτη και έπειτα να μειώνεται, αλλά είδαμε επίσης μεγάλες εκτοξεύσεις σωματιδίων που θα μας είχαν τρομοκρατήσει αν το ξέραμε εκ των προτέρων", αναφέρει ο Tom Duxbury, διευθυντής του προγράμματος Stardust.

Παλαιός και κρύος

Η γεμάτη πόρους επιφάνεια του, στο μέγεθος ενός σπηλαίου, έχει ήδη σχολιαστεί από τους ερευνητές και τους δημοσιογράφους.

Τέτοια χαρακτηριστικά γνωρίσματα δεν έχουν φανεί ποτέ πριν σε κανένα κοντινό πλάνο πυρήνα ενός κομήτη και αυξάνουν την πιθανότητα αυτές οι "βρώμικες χιονόμπαλες", όπως και οι πλανήτες, τα φεγγάρια και οι αστεροειδείς, να διατηρούν τα σημάδια προηγούμενων συγκρούσεων τους με άλλα αστρονομικά αντικείμενα.

Αλλά ο κύριος ερευνητής του Stardust, Don Brownlee του Πανεπιστημίου της Washington, ήταν δύσπιστος. Σκέφτηκε ότι ήταν "τρύπες", οι οποίες σχηματίζονται όταν ο κομήτης έχανε υλικό.

"Δεν σκέφτομαι ότι είναι πραγματικά κρατήρες λόγω σύγκρουσης. Σκέφτομαι ότι είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα διάβρωσης ως επί το πλείστον, όπου το πιο πτητικό υλικό έχει σχηματίσει τεράστιους πίδακες και την κεφαλή του που βλέπουμε γύρω από τον κομήτη."

Σκόνη από το Wild-2 που συλλέχτηκε από έναν ρομποτικό συλλέκτη γέμισε με αεροτζέλ - ένα πολύ χαμηλής πυκνότητας και βάρους υλικό - και τοποθετήθηκε μέσα σε μια κάψα που θα επιστραφεί πίσω στη Γη.

Η κάψα θα φτάσει στη Γη με αλεξίπτωτο στις 15 Ιανουαρίου του 2006 στην έρημο της Utah.

"Χρονική κάψα"

Εάν η επιχείρηση επιστροφής πάει καλά, αυτά τα σωματίδια θα είναι το δεύτερο εξωγήινο υλικό που θα φτάσει στη Γη. Το 1976 το τηλεκατευθυνόμενο σοβιετικό Luna 24 έφερε πίσω στη Γη δείγματα σεληνιακού βράχου και χώματος για πρώτη φορά.

Επίσης το Σεπτέμβριο το διαστημικό σκάφος Genesis της NASA, θα πρέπει να επιστρέψει δείγματα του ηλιακού ανέμου που έχει συλλέξει στο διάστημα.

Οι επιστήμονες θεωρούν ότι η - σε βάθος - επίγεια ανάλυση των δειγμάτων του Wild-2 θα αποκαλύψει πολλά για τους κομήτες και την αρχική ιστορία του ηλιακού συστήματος.

Οι χημικές και φυσικές πληροφορίες που 'κλειδώθηκαν μέσα στα ΄σωματίδια του κομήτη θα μπορούσαν να είναι το αρχείο του σχηματισμού των πλανητών και των υλικών από τα οποία έγιναν.

"Οι κομήτες φτιάχνονται με πάγο και είναι πολύ ψυχροί ενώ είναι πολύ ψυχροί από τότε που σχηματίστηκαν", είπε ο Simon Green, ένας βρετανός επιστήμονας στο πρόγραμμα Stardust.

"Το ψύχος προστατεύει το υλικό από το οποίο έγιναν από οποιαδήποτε διαδικασία, έτσι δεν έχουν αλλάξει από τότε που σχηματίστηκαν, στην αρχή του σχηματισμού του ηλιακού συστήματος.

"Έτσι εμείς μπορούμε να έχουμε μια μικρή χρονική κάψουλα με υλικά που ήταν πριν 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια".

Κομήτες

Είναι μικρού μεγέθους, συνήθως διαμέτρου 5-10 χιλιομέτρων, ακανόνιστου, μακρόστενου σχήματος, μικρής πυκνότητας και ευπαθείς. Εξωτερικά θα μπορούσαν να συγκριθούν με την υφή που έχει μια χιονομπάλα.

Ο πυρήνας τους αποτελείται από ένα συμπαγές μπλοκ πάγου και βράχων. Θεωρούνται μοναδικοί κατά το ότι διατηρούν τα πρωτογενή υλικά από το οποία δημιουργήθηκε το ίδιο το ηλιακό σύστημα. Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι στην τελευταία φάση της εξέλιξης της Γης οι κομήτες την εμπλούτισαν με νερό και χημικές ενώσεις που έχουν βάση τον άνθρακα. Γι' αυτό ενδιαφέρονται να κάνουν μοριακή ανάλυση των δειγμάτων του Wild-2.

Αναφορά ΒΗΜΑGAZINO