Εξωηλιακός πλανήτης θερμαίνει τον ήλιο του

Από την ιστοσελίδα των New York Times, 8 Ιανουαρίου 2004

Στο συνέδριο που διοργάνωσε αυτές τις μέρες η Αμερικανική Αστρονομική Ένωση στην Ατλάντα αποκαλύφθηκε από μια Καναδή μεταπτυχιακή ερευνήτρια, την Evgenya Shkolnik, του Πανεπιστημίου British Columbia, ότι ένας πλανήτης θερμαίνει τον ήλιο γύρω από τον οποίο κινείται και όχι το αντίθετο.

Χάρις στην ανακάλυψη αυτή βρήκαν οι αστρονόμοι για πρώτη φορά ένα μαγνητικό πεδίο γύρω από έναν πλανήτη ενός μακρινού άστρου. Με αυτό το τρόπο βρέθηκε μια σπουδαία ιδιότητα του μακρινού πλανήτη, που έχει το μέγεθος του δικού μας Δία.

Η Shkolnik έκανε την ανακάλυψη της χρησιμοποιώντας το μεγάλο τηλεσκόπιο που βρίσκεται στην κορυφή του βουνού Mauna Kea στη Χαβάη, η λειτουργία του οποίου ελέγχεται από τον Καναδά και τη Γαλλία.

Η Shkolnik διέκρινε ένα σημείο υψηλής θερμότητας πάνω στον ήλιο HD 179949, που βρίσκεται στον αστερισμό του Τοξότη σε απόσταση 88 ετών φωτός από τη Γη.

Το σημείο αυτό έχει θερμοκρασία κατά 700 βαθμούς Κελσίου μεγαλύτερη από τις θερμοκρασίες που επικρατούν στις περιοχές γύρω από το εν λόγω σημείο και δεν θα μπορούσε να είναι ηλιακή κηλίδα, καθώς δεν ακολουθούσε την κίνηση του άστρου, αλλά την πορεία του τεράστιου πλανήτη που περιφέρεται γύρω του.

Η Shkolnik ανακάλυψε ότι το θερμό αυτό σημείο στρέφεται γύρω από το άστρο με τον ίδιο ακριβώς ρυθμό που κινείται ο πλανήτης που βρίσκεται κοντά του, μια φορά κάθε 3,09 ημέρες.

Έτσι λοιπόν η Shkolnik επικέντρωσε την προσοχή της στον εν λόγω αέριο πλανήτη - με μέγεθος ανάλογο με αυτό του Δία, με μάζα 270 φορές μεγαλύτερη από της Γης και με μια θερμοκρασία στην επιφάνειά του 2.700 βαθμούς - ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον ήλιο, αλλά σε απόσταση αναπνοής από αυτόν, μόλις 6,44 εκατομμύρια km μακριά του. Για σύγκριση η Γη βρίσκεται σε απόσταση περίπου 149,7 εκατομμύρια km από τον Ήλιο.

"Η καλύτερη εξήγηση είναι ότι πρόκειται για ένα φαινόμενο - προϊόν της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στον πλανήτη και στον ήλιο. Πιθανότατα μιλάμε για ένα μαγνητικό πεδίο, κάτι που, αν αποδειχθεί, θα είναι και το πρώτο μαγνητικό πεδίο που εντοπίζεται σε κάποιον από τους εξωηλιακούς πλανήτες που έχουμε ανακαλύψει ως σήμερα", δήλωσε η Shkolnik.

Το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη μεταφέρει ενέργεια στα εξωτερικά στρώματα της ατμόσφαιρας του άστρου. Η ενέργεια αυτή δημιουργεί λάμψεις που γίνονται ορατές από τηλεσκόπια στην περιοχή του υπέρυθρου.

Το φαινόμενο παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 2001, εμφανίστηκε επίσης και σε δύο παρατηρήσεις το 2002. Δεν είναι πιθανώς ένα εγγενές χαρακτηριστικό γνώρισμα του αστεριού, το οποίο χρειάζεται μόνο εννέα ημέρες για να περιστραφεί.

Με τον όρο εξωηλιακοί πλανήτες χαρακτηρίζουμε τους περίπου 119 πλανήτες που έχουμε ανακαλύψει έξω από το δικό μας ηλιακό σύστημα, από τα μέσα της δεκαετίας το '90.

Η παρουσία μαγνητικού πεδίου υποδηλώνει την ύπαρξη μετάλλων στον πυρήνα του πλανήτη, γιατί οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο πλανήτης Δίας διαθέτει πολύ ισχυρό μαγνητικό πεδίο επειδή στον πυρήνα του περιέχει μεταλλικό υδρογόνο.

Οι επιστήμονες βρίσκουν πιθανή τη θεωρία της Shkolnik, αφού έχει ανακαλυφθεί η ύπαρξη σημείων υψηλής θερμότητας στον Δία, τα οποία έχουν δημιουργήσει τα μαγνητικά πεδία της Ιούς και της Ευρώπης (οι δύο μεγάλοι δορυφόροι - φεγγάρια του Δία).

Μέθοδοι ανεύρεσης άλλων ηλιακών συστημάτων

Υπάρχουν δύο μέθοδοι: Η μέθοδος της αστρικής κίνησης και η μέθοδος Doppler.

Και οι δύο αυτές μέθοδοι βασίζονται στο ότι οι πλανήτες που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από άστρα ασκούν μια μικρή βαρυτική δύναμη πάνω στο άστρο, κάνοντάς το να ταλαντώνεται ελαφρώς στη διάρκεια της κίνησής τους και στο φως το οποίο παράγουν.

Με τη μέθοδο της αστρικής κίνησης οι αστρονόμοι εκμεταλλεύονται τις μεταβολές στην κίνηση του άστρου εξαιτίας της περιφοράς των πλανητών γύρω από αυτό. Χρησιμοποιώντας τις ακριβές τοποθεσίες των άστρων (γνωστή ως αστρομετρία) οι αστρονόμοι μπορούν να εντοπίσουν τις παραπάνω ταλαντώσεις των άστρων.

Αφ' ετέρου με τη δεύτερη τεχνική, τη μέθοδο Doppler, οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν τη μεταβολή των αστρικών φασμάτων του εκπεμπόμενου φωτός εξ' αιτίας της βαρυτικής επίδρασης των πλανητών που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από το άστρο. Με την μελέτη αυτών των μικρών μεταβολών, οι επιστήμονες μπορούν να υπολογίσουν την ακριβή τροχιά και την μάζα των περιφερόμενων πλανητών.