Αποκαλύπτοντας τα μυστικά του σύμπαντος: Ο προσεδαφιστής του Rosetta ονομάστηκε Φίλαι

Από την ιστοσελίδα της ESA, 9 Φεβρουαρίου 2004

Στις 26 Φεβρουαρίου, ξεκινά η αποστολή της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας ESA, Rosetta, για το δεκαετές ταξίδι προς τον κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko, από το διαστημικό κέντρο Kourou της Γαλλικής Γουιάνας. Αυτή η διαστημομηχανή Rosetta, όχι απλώς θα προσεγγίσει έναν κομήτη αλλά θα προσεδαφίσει πάνω της μια άκατο, που ονομάστηκε Φίλαι.

Το παράθυρο εκτόξευσης κλείνει στις 17 Μαρτίου, μετά το οποίο υπάρχει ένα άλλο τον Ιανουάριο του 2005, αλλά τότε η διαστημική συσκευή Rosetta θα εκτοξευτεί με ρωσικό πύραυλο κι όχι με το γαλλικό Ariane.

Το Rosetta ήταν αρχικά προγραμματισμένο να πετάξει αρχές του 2003. Αλλά τότε έγινε μια βλάβη στον πύραυλο Ariane-5 και η εκτόξευση αναβλήθηκε για φέτος.

Ταυτόχρονα έγινε και αλλαγή του στόχου. Αντί για τον κομήτη Wirtanen τελικά επελέγη ο κομήτης 67P/Churyumov-Gerasimenko.

Αυτή η αποστολή μοιάζει με επιστημονική φαντασία, είπε ο Marcello Coradini, που είναι υπεύθυνος για τα προγράμματα στο ηλιακό μας σύστημα. Είναι η πιο δύσκολη αποστολή της Ευρώπης, συμπλήρωσε.

Μόλις φύγει για το διάστημα, το διαστημόπλοιο θα επικοινωνεί με την υπεύθυνη ομάδα της αποστολής, που βρίσκεται στο Darmstadt της Γερμανίας, μέσω μιας μεγάλης παραβολικής κεραίας κοντά στο Perth της Αυστραλίας.

Η παραβολική κεραία, διαμέτρου 35 μέτρων, θα αναμεταδίδει τα σήματα από το διαστημόπλοιο που θα χρειάζονται να ταξιδεύουν έως και 50 λεπτά μέχρι να φτάνουν στη Γη με τη ταχύτητα του φωτός.

Το όνομα της αποστολής

Η εικόνα δείχνει τον προσεδαφιστή του Rosetta, Φίλαι, να έχει προσδεθεί πάνω στην επιφάνεια του κομήτη. Θα εργαστεί για,  τουλάχιστον, 65 ώρες με τα επιστημονικά του όργανα, αλλά οι λειτουργίες του θα συνεχιστούν για πολλούς μήνες.

Φίλαι είναι ένα νησάκι (μήκους 460 μέτρων) στον ποταμό Νείλο (κοντά στο φράγμα του Ασσουάν), στον οποίο βρέθηκε το 1799 από Γάλλους στρατιώτες ένας οβελίσκος που είχε μια δίγλωσση επιγραφή (στα Ελληνικά και στα αρχαία ιερογλυφικά Αιγυπτιακά), συμπεριλαμβανομένων και των ονομάτων της Κλεοπάτρας και του Πτολεμαίου.

Ο οβελίσκος μεταφέρθηκε αργότερα, το 1821, στο Kingston Lacy της Βρετανίας.

Οι επιγραφές στον οβελίσκο επέτρεψαν στο γάλλο ιστορικό Jean Champollion να αποκρυπτογραφήσει τα ιερογλυφικά της Rosetta, ξεκλειδώνοντας έτσι τα μυστικά του πολιτισμού της αρχαίας Αιγύπτου.

Ο συμβολισμός είναι προφανής. Ακριβώς όπως ο οβελίσκος Rosetta της νήσου Φίλαι έδωσε τα κλειδιά για τα μυστικά ενός αρχαίου πολιτισμού, έτσι και ο προσεδαφιστής Φίλαι και το διαστημικό όχημα Rosetta έχουν σαν στόχο να ξεκλειδώσουν τα μυστήρια των παλαιότερων δομικών μονάδων του ηλιακού μας συστήματος - τους κομήτες.

Σημειωτέον ότι με το Ροζέτα ταξιδεύει και ένας δίσκος, που περιέχει τα πρώτα τρία κεφάλαια της Γέννησης, σε 1000 γλώσσες.

Μια μαθήτρια

Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ουγγαρία είναι οι κύριοι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα του προσεδαφιστή, μαζί με την Αυστρία, τη Φινλανδία, την Ιρλανδία και τη Βρετανία. Οι χώρες αυτές μετά από διαγωνισμό επέλεξαν το πιο κατάλληλο όνομα. Το όνομα Φίλαι προτάθηκε από μια δεκαπεντάχρονη μαθήτρια, τη Serena Olga Vismara από το Μιλάνο. Τα χόμπι της είναι να διαβάζει και να σερφάρει στο Διαδίκτυο, από όπου πήρε την ιδέα της ονομασίας του προσεδαφιστή Φίλαι. Το βραβείο της θα είναι μια επίσκεψη στο διαστημικό κέντρο Kourou για να παρευρεθεί στην εκτόξευση του Rosetta.

Η μελέτη του κομήτη Churyumov-Gerasimenko θα επιτρέψει στους επιστήμονες να πάνε πίσω 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια, σε μια εποχή που δεν υπήρχε κανένας πλανήτης παρά μόνο ένα απέραντο σμήνος αστεροειδών και κομητών που περιέβαλαν τον ήλιο.

Οι κομήτες, περιγράφονται σαν "βρώμικες χιονομπάλες", προέρχονται από μια ζώνη αινιγματικών σωμάτων, που κυκλώνουν τον ήλιο πίσω από την τροχιά του Ποσειδώνα.

Οι κομήτες καθώς κατευθύνονται προς το εσωτερικό ηλιακό σύστημα, κατά το μακροχρόνιο ταξίδι τους γύρω από τον ήλιο, κάποια ποσότητα πάγου λειώνει από την ηλιακή θερμότητα, εκτινάσσοντας αεριώδεις πίνακες και συντρίμμια σκόνης, που στον ουρανό μοιάζουν σαν να είναι η ουρά του κομήτη.

Το ταξίδι και οι έρευνες

Για να φτάσει τo Rosetta στον προορισμό του θα αναγκαστεί να κάνει στο διάστημα ελιγμούς με τη βοήθεια της βαρύτητας για να μη ξοδέψει αρκετά καύσιμα.

Όπως υπολογίζεται, η διαστημομηχανή Rosetta, που έχει σχήμα κύβου και ζυγίζει 3 τόνους, θα προσεγγίσει τον στόχο της τον Αύγουστο του 2014, όταν και θα τεθεί σε τροχιά γύρω από αυτόν.

Σταδιακά θα τον πλησιάζει όλο και εγγύτερα ως τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, οπότε και θα φθάσει στο πιο κρίσιμο σημείο της αποστολής.

Κατά την άφιξη του στον κομήτη το 2014, η διαστημική άκατος Φίλαι, βάρους 1 τόνου,  θα διαταχθεί να φύγει από το διαστημικό όχημα, που θα είναι σε τροχιά γύρω από τον κομήτη, και να αποκαλύψει τα τρία 'πόδια' του. Αυτά θα τον βοηθήσουν για να κάνει μια μαλακή προσεδάφιση στον κομήτη.

Η άκατος Φίλαι, που είναι μικρότερη από ένα κυβικό μέτρο, δεν θα πρέπει να αναπτύξει ταχύτητα καθόδου μεγαλύτερη από 1,5 μέτρο το δευτερόλεπτο, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος για τα 10 ευαίσθητα όργανα που έχει ενσωματωμένα.

Το πιο εντυπωσιακό από αυτά είναι ένα τρυπάνι, το οποίο θα σκάψει ως και 30 εκατοστά στο υπέδαφος του κομήτη, θα συλλέξει υλικό και θα το οδηγήσει στο εργαστήριο της ακάτου για επιτόπια χημική ανάλυση. Και όλα αυτά θα γίνονται με τηλεκατεύθυνση από τη Γη, χρησιμοποιώντας κάμερες και την παραβολική κεραία της Rosetta που θα στέλνει ραδιοσήματα τα οποία θα χρειάζονται 50 λεπτά της ώρας κάθε φορά για να καλύψουν την απόσταση ανάμεσα στον κομήτη και στη Γη.

Αμέσως μετά από την προσεδάφιση, ένα ειδικό 'καμάκι' θα πυροδοτηθεί για να προσδέσει το Φίλαι με το παγωμένο έδαφος για να μην ξεφύγει από το  εξαιρετικά ασθενές βαρυτικό πεδίο του κομήτη. Τα πόδια του μπορούν να περιστραφούν, να ανυψωθούν ή να γείρουν ώστε να βοηθήσουν το Φίλαι να βρεθεί σε μια όρθια θέση.

Το Φίλαι αναμένεται να καθορίσει τις φυσικές ιδιότητες της επιφάνειας και του υπεδάφους του κομήτη καθώς και τη χημική, ορυκτολογική και ισοτοπική σύνθεση τους.

Αυτές οι μελέτες θα συμπληρώσουν τις μελέτες του Rosetta, που θα βρίσκεται σε τροχιά, των γενικών χαρακτηριστικών των δυναμικών ιδιοτήτων του κομήτη και της μορφολογίας της επιφάνειας του.

Πιστεύεται ότι το Φίλαι μπορεί να μας δώσει τις τελικές ενδείξεις επιτρέποντας στην αποστολή Rosetta να ξεκλειδώσει τα μυστικά για το πώς ξεκίνησε η ζωή πάνω στη Γη.

Τα δε όργανα του προσεδαφιστή Φίλαι ονομάζονται κι αυτά με αρχαία ονόματα, όπως Osiris, Μήδας κλπ.

Και η NASA

Το Δεκέμβριο του 2004 η NASA προγραμματίζει να προωθήσει ακόμα μια αποστολή για παρακολούθηση κομητών, ονομάζοντας το σκάφος Deep Impact (το όνομα παραπέμπει στην ομώνυμη ταινία), και το οποίο θα φθάσει μέχρι τον κομήτη Tempel 1 το 2005. Το σκάφος θα διεμβολίσει τον κομήτη ρίχνοντας στην καρδιά του μια χάλκινη οβίδα 362 κιλών, που θα φθάσει μέχρι τον πυρήνα του. Θα δημιουργηθεί τότε λόγω της πρόσκρουσης ένας κρατήρας μεγέθους ενός σπιτιού. Το Deep Impact με κάμερες και με όργανα μετρήσεων θα καταγράψει την πρόσκρουση και τις συνέπειες της.

Δεν είναι η πρώτη φορά που διαστημικά σκάφη προσεγγίσουν κομήτες. Το 1986 ανάμεσα σε άλλες, ο Giotto πλησίασε τον κομήτη Χάλευ στα 600 χιλιόμετρα, τον φωτογράφισε και απέσπασε πληροφορίες για τα υλικά από τα οποία συντίθεται.

Ένα άλλο σκάφος, το Comet Nucleus Tour (CONTOUR), ήταν το 2003 να περάσει κοντά από τον Encke, έναν ηλικιωμένο κομήτη που ανακαλύφθηκε το 1786 και που έχει περάσει χιλιάδες φορές γύρω από τον ήλιο και τώρα απελευθερώνει σχετικά μικρά ποσά σκόνης και αερίου. Αλλά κατέληξε σε αποτυχία το 2002, προτού φτάσει στον στόχο της.