Αναχώρησε τελικά το Rosetta για το 10-ετές ταξίδι του στο μακρινό κομήτη

Από ιστοσελίδα του BBC, 2 Μαρτίου 2004

Η εκτόξευση του κυνηγού των κομητών Rosetta, από το ευρωπαϊκό διαστημικό κέντρο του Κουρού κοντά στον ισημερινό, έγινε τελικά τη Τρίτη στις 09:17 ώρα Ελλάδας. Το σκάφος της ESA μετά από ένα δεκαετές ταξίδι αναμένεται να συναντήσει τον κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko,  διαμέτρου τεσσάρων χιλιομέτρων, τον Αύγουστο του 2014.

Η διαστημική συσκευή Rosetta, που κόστισε 600 εκατομμύρια δολάρια, θα διανύσει απόσταση επτά δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων και θα ολοκληρώσει τρεις περιφορές γύρω από τον Ήλιο, προκειμένου να φτάσει στο στόχο του σε δέκα χρόνια και σε απόσταση 500 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη.

Το Μάιο/Ιούνιο του 2014, θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον κομήτη,  και, αφού εντοπίσει μια κατάλληλη θέση προσεδάφισης, θα αποδεσμεύσει ένα μικρό τρίποδο ρομποτικό διερευνητή, το Φίλαι, που είναι μικρότερο από ένα κυβικό μέτρο. Μάλιστα, δεν θα πρέπει να αναπτύξει ταχύτητα καθόδου μεγαλύτερη από 1,5 m/s, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος για τα 10 ευαίσθητα όργανα που έχει ενσωματωμένα.

Το Φίλαι, βάρους 100 κιλών, θα ακουμπήσει στην επιφάνεια του κομήτη και θα χρησιμοποιήσει δύο άγκιστρα για να συγκρατηθεί πάνω του - γιατί το βαρυτικό πεδίο ενός τόσο μικρού σώματος είναι μηδαμινό.

Η διεθνής αποστολή Rosetta εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 1993 από την ESA ως μία βασική πλανητική αποστολή ενταγμένη στο μακροπρόθεσμο διαστημικό επιστημονικό πρόγραμμα της.

Η εκτόξευση και η πτήση

Η ώρα της εκτόξευσης είναι ορισμένη γιατί το παράθυρο εκτόξευσης διαρκεί ελάχιστα λεπτά κάθε ημέρα, και αυτό ανοίγει ακριβώς στις 09:36.

Το σκάφος εκτοξεύτηκε με τον πύραυλο Ariane-5 της γαλλικής Arianespace και περιέχει τους προωθητές, ένα κεντρικό τμήμα ή όροφο, ένα ανώτερο όροφο και φυσικά το ίδιο το διαστημόπλοιο.

Δύο λεπτά μετά την εκτόξευση, ο πύραυλος έριξε στη θάλασσα τους προωθητές του αφήνοντας το υπόλοιπο του πυραύλου να ανέλθει σε ένα ύψος 4.000km.

Μετά από, περίπου, 10 λεπτά, ο πύραυλος στράφηκε προς τη Γη. Τότε, το κεντρικό τμήμα χωρίζει από το πάνω τμήμα και τον πύραυλο. Τότε, αυτά τα δύο μέρη μπήκαν σε τροχιά γύρω από τη Γη, σε ύψος 4.000 km.

Αφού κέρδισε ικανή επιτάχυνση από το βαρυτικό πεδίο της Γης, ώστε να αποκτήσει την ταχύτητα διαφυγής, το διαστημόπλοιο δύο ώρες αργότερα χωρίζεται και από το πάνω τμήμα του πυραύλου ώστε να ξεκινήσει το πολυετές ταξίδι του στο Διάστημα.

Το διαστημόπλοιο θα εκτελέσει τρία περάσματα κοντά στη Γη (2005, 2007 και 2009) και ένα κοντά στον Άρη (2007), ώστε με τους ελιγμούς του να χρησιμοποιήσει τη βαρύτητα των πλανητών για να το βοηθήσουν να αυξήσει την ταχύτητα του.

Το Rosetta θα χρειαστεί αυτήν την πρόσθετη ταχύτητα εάν πρόκειται να αναχαιτίσει τον κομήτη καθώς αυτός θα κινείται γρήγορα αφήνοντας τον Δία προς τον ήλιο.

Πάνω από τα μισά από τα 3.000 κιλά της μάζας του διαστημικού σκάφους είναι καύσιμα, ώστε να είναι ικανό να ολοκληρώσει το επικό του ταξίδι γύρω από το ηλιακό σύστημα.

Από το Μάιο/Ιούνιο του 2014, το σκάφος Rosetta θα μπει σε τροχιά γύρω από τον κομήτη και θα αρχίσει να κινείται προς τον πυρήνα του. Οι κάμερες θα χαρτογραφήσουν τότε τον πυρήνα του κομήτη με μεγάλη λεπτομέρεια, ώστε να βοηθήσουν τους επιστήμονες να επιλέξουν μια κατάλληλη περιοχή προσγείωσης.

Από τη στιγμή που θα επιλέξει την περιοχή, το Rosetta θα αποστείλει τον προσεδαφιστή, τον Φίλαι στην επιφάνεια του κομήτη. Πλησιάζοντας τον πυρήνα με πολύ μικρή ταχύτητα, ο προσεδαφιστής θα πυροδοτήσει  δύο ειδικούς γάντζους για να δεθεί στην επιφάνεια του κομήτη.

Ο κομήτης

Η αποστολή επρόκειτο να ξεκινήσει το 2003 για έναν διαφορετικό στόχο, τον κομήτη Wirtanen, ωστόσο αναβλήθηκε μετά την καταστροφή του Ariane 5-ECA τον Νοέμβριο του 2002, τέσσερα λεπτά μετά την παρθενική του εκτόξευση.

Πάντως ο Wirtanen έχει όμοια δομή και σύσταση με τον 67P/Churyumov-Gerasimenko. Οι κομήτες, που αποκαλούνται και βρώμικες χιονόμπαλες, διαγράφουν τεράστιες τροχιές γύρω από τον Ήλιο σε μια ζώνη του Ηλιακού Συστήματος πέρα από την τροχιά του Πλούτωνα.

Καθώς πλησιάζουν τον Ήλιο, το παγωμένο τους κάλυμμα εξαχνώνεται και ο ατμός σχηματίζει έναν πίδακα που γίνεται ορατός από τη Γη σαν ουρά.

Η εικόνα δείχνει τον προσεδαφιστή του Rosetta, Φίλαι, να έχει προσδεθεί πάνω στην επιφάνεια του κομήτη. Θα εργαστεί για,  τουλάχιστον, 65 ώρες με τα επιστημονικά του όργανα, αλλά οι λειτουργίες του θα συνεχιστούν για πολλούς μήνες.

Το Rosetta θα είναι το πρώτο σκάφος που θα πλησιάσει τόσο πολύ σε έναν κομήτη. Το σκάφος έχει διαστάσεις 2,8 x 2,1 x 2,0 μέτρα και το βάρος του κατά την εκτόξευση είναι περίπου τρεις τόνοι. Το προωθητικό αέριο που περιέχει ζυγίζει πάνω από 1,6 τόνους. Ενέργεια θα προσφέρουν δύο ηλιακοί συλλέκτες με μήκος 14 μέτρα έκαστος και συνολικό εμβαδόν 64 τετραγωνικά μέτρα.

Ακόμα, το διαστημικό σκάφος Rosetta θα πρέπει να αντιμετωπίσει θερμοκρασίες -150^ο Κελσίου πέρα από τον Δία.

Δεδομένου ότι οι εντολές από τη Γη θα χρειάζονται 50 λεπτά για να φτάσουν στον κομήτη με την ταχύτητα του φωτός, το σκάφος είναι εν μέρει αυτόνομο ώστε να καθορίζει μόνο του τις κινήσεις του.

Η αποστολή του Rosetta πρέπει να τελειώσει τον Δεκέμβριο του 2015.

Η σπορά της ζωής

Οι κομήτες, που γεννήθηκαν στις απαρχές της δημιουργίας του ηλιακού συστήματος, έχουν δηλαδή ηλικία πάνω από τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια, αποτελούνται από πάγο και βράχους, τα βασικά δομικά υλικά από τα οποία σχηματίστηκαν οι πλανήτες. Η ανάλυσή τους θα προσφέρει στους επιστήμονες στοιχεία για τη διαδικασία σχηματισμού του Ηλιακού Συστήματος.

Καθώς ο κομήτης κινείται στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα, η ακτινοβολία από τον ήλιο θα εξαχνώσει τους πάγους του -  θα μετατραπούν κατευθείαν από τη στερεά σε αέρια μορφή. Το υλικό αυτό θα εκτιναχθεί στο διάστημα με υπερηχητικές ταχύτητες.

Το αέριο και η σκόνη γύρω από τον κομήτη θα σχηματίσουν μία κεφαλή, και μακριά από τον κομήτη θα σχηματίσουν ουρές.

Το διαστημικό όχημα Rosetta και ο προσεδαφιστής Φίλαι θα παρατηρήσουν και θα καταγράψουν αυτά τα γεγονότα καθώς ο κομήτης θα κινείται με ταχύτητα 135.000km/h.

Οι επιστήμονες έχουν αγωνία να μελετήσουν από κοντά τους κομήτες, επειδή θεωρούνται ότι περιέχουν υλικά - που έχουν παραμείνει κατά ένα μεγάλο ποσοστό αμετάβλητα - από το σχηματισμό του ηλιακού συστήματος 4.6 δισ. χρόνια πριν.

Οι κομήτες μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες γιατί το ηλιακό σύστημα εξελίχθηκε με τον τρόπο που το έκανε. Επίσης, μερικοί ερευνητές σκέφτονται ότι οι συγκρούσεις της Γης με τους κομήτες μπορεί ακόμα και να έχουν σπείρει την γη στις πρώτες εποχές της, με εκείνα τα αναγκαία χημικά στοιχεία που απαιτούνται για να αναπτυχθεί η ζωή.

Οι ονομασίες

Το σκάφος Rosetta πήρε το όνομά του από το Λίθο της Ροζέττας, μια επιγραφή που επέτρεψε να αποκρυπτογραφηθούν τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά.

Ενώ Φίλαι είναι ένα νησάκι (μήκους 460 μέτρων) στον ποταμό Νείλο (κοντά στο φράγμα του Ασσουάν), στον οποίο βρέθηκε το 1799 από Γάλλους στρατιώτες ο οβελίσκος που είχε μια τρίγλωσση επιγραφή (στα Ελληνικά, στην καθομιλουμένη Αιγυπτιακή  και στα αρχαία ιερογλυφικά Αιγυπτιακά), που περιλάμβανε και τα ονόματα της Κλεοπάτρας και του Πτολεμαίου.

Πληροφορίες: Rosetta Timeline , Animated guide: The Rosetta mission