Πιο βαθύ το μυστήριο του νέου πλανητοειδή Σέντνα

Από σελίδα του NewScientist, 16 Μαρτίου 2004

Το πιο απόμακρο αντικείμενο που έχει ποτέ βρεθεί στο ηλιακό σύστημα, εμφανίζεται να είναι ακόμα πιο παράξενο από ό,τι αρχικά θεωρούσαμε. Κι αυτό όταν αποκάλυψαν οι αστρονόμοι τις πλήρεις λεπτομέρειες αυτής της ανακάλυψης.

Το νέο αντικείμενο, που ονομάστηκε Σέντνα (Σέντνα), από την θεά της θάλασσας των Εσκιμώων του Καναδά και της Γροιλανδίας, βρίσκεται τρεις φορές μακρύτερα από τον ήλιο από όσο ο Πλούτωνας και εμφανίζεται να είναι τα τρία τέταρτα του μεγέθους του Πλούτωνα, διαμέτρου κάτω από 1.700 km.

Αυτό το μέγεθος δεν είναι αρκετά μεγάλο για να ονομαστεί πλανήτης, λέει ο αστρονόμος Michael Brown του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνιας, ένας από αυτούς που βρήκαν το Σέντνα. Ο Brown, προτιμά να χρησιμοποιεί τον όρο πλανητοειδής.

Αλλά οι τροχιακές παρατηρήσεις δείχνουν ότι απομακρύνεται πολύ περισσότερο - περισσότεροι από 10 φορές την τρέχουσα απόσταση του - σε μια ελλειπτική τροχιά που χρειάζεται περισσότερο από 10.500 χρόνια για να ολοκληρωθεί.

Αυτή η μεγάλη απόσταση κάνει αυτούς που ανακάλυψαν το Σέντνα να θεωρήσουν ότι μπορεί να είναι το πρώτο γνωστό αντικείμενο που βρίσκεται σε τροχιά στο απομακρυσμένο νέφος του Oort.

Αυτό το νέφος του Oort είναι μια συλλογή παγωμένων αντικειμένων, που περιβάλλει το ηλιακό σύστημα σαν ένα σφαιρικό κέλυφος από μια άγνωστη απόσταση πέρα από τον Πλούτωνα. Ακόμα και μέχρι αρκετές χιλιάδες φορές την απόσταση του Πλούτωνα από τον ήλιο.

Νεογέννητοι πλανήτες

Τα αντικείμενα του Νέφους Oort θεωρούνται ότι έχουν σχηματιστεί γύρω από την τροχιά του Δία, όταν το ηλιακό σύστημα συμπυκνώθηκε από ένα αρχικό πυκνό νέφος αερίου πριν 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια.

Αλλά οι νεογέννητοι γιγαντιαίοι πλανήτες αερίου (πχ ο Δίας) θεωρούνται ότι έχουν διαταράξει τα εναπομείναντα αντικείμενα κάποτε στο ηλιακό σύστημα τα πρώτα 100 εκατομμύριο χρόνια. Κάποια αντικείμενα ωθήθηκαν προς τον ήλιο, άλλα στο διαστρικό διάστημα, και τα υπόλοιπα στο σημερινό Νέφος Oort.

Το νέφος θεωρείται ότι περιέχει τουλάχιστον 10 τρισεκατομμύρια κομήτες, μερικοί από τους οποίους, όπως ο Halley, περιστασιακά έρχονται προς τον ήλιο περνώντας ανάμεσα τα αστέρια.

Το Σέντνα βρίσκεται στην πραγματικότητα, περίπου, 10 φορές πιο κοντά από τα αναμενόμενα εσωτερικά όρια του Νέφους Oort, έτσι η ομάδα που το ανακάλυψε θεωρεί ότι ένα αστέρι κινούμενο κοντά στον ήλιο λίγα δισεκατομμύρια χρόνια πριν το ώθησε στην τροχιά που το παρατηρούμε σήμερα.

"Είναι η πρώτη άμεση απόδειξη ότι ο ήλιος σχηματίστηκε σε ένα σμήνος άστρων", λέει ο Michael Brown.

Επίπεδος δακτύλιος

Αλλά άλλοι αστρονόμοι δεν είναι και τόσο βέβαιοι. Το Σέντνα μπορεί να είναι ο ίδιος τύπος αντικειμένου με τον Πλούτωνα, που είναι το μεγαλύτερο γνωστό αντικείμενο της Ζώνης-Kuiper (KBO). Η ζώνη Kuiper είναι ένας επίπεδος δακτύλιος πάγου και βράχων, επίσης, που απέμειναν από τη γέννηση του ηλιακού συστήματος που που απλώνεται πέρα από τον Ποσειδώνα, κοντά στον Πλούτωνα.

Περίπου, 800 τέτοια αντικείμενα της ζώνης Kuiper (Kuiper-Belt Objects ή KBO) έχουν ανακαλυφθεί από το 1992, μερικά με προβλεφθείσες τροχιές ακόμα και 150 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα από τον ήλιο, πέρα από το Σέντνα.

"Η πεποίθησή μου είναι αυτό το αντικείμενο ανήκει στη ζώνη Kuiper", λέει η αστρονόμος Kathrin Altwegg του Πανεπιστημίου της Βέρνης στην Ελβετία. Παραθέτει το γεγονός ότι το αντικείμενο βρίσκεται στο επίπεδο των τροχιών των πλανητών - όπως όλα τα KBO. Σε αντίθεση, οι κομήτες του Νέφους Oort προέρχονται από οποιαδήποτε κατεύθυνση στον ουρανό.

Η διάμετρος του Σέντνα, 1700 χιλιόμετρα υποστηρίζει, επίσης, ότι δεν έχει προέλευση από το Νέφος Oort, λέει - οι κομήτες που φθάνουν από το νέφος είναι συνήθως λιγότερο από 100 χλμ στο μέγεθος.

"Τα μικρά αντικείμενα πετάγονται προς τα έξω πιο μακριά από τα μεγάλα αντικείμενα", εξηγεί η Altwegg.

Η ανακάλυψη του Σέντνα τονίζει το γνωστικό χάσμα που υπάρχει για το πού τελειώνει η ζώνη Kuiper και το πού αρχίζει το Νέφος του Oort.

"Σε γενικές γραμμές, η ζώνη Kuiper και το Νέφος του Oort είναι το ίδιο πράγμα", λέει η Altwegg.

Τα αντικείμενα του Νέφους Oort, που σχηματίστηκαν κοντά στους γιγάντιους πλανήτες Δία και Κρόνο, ωθήθηκαν πιο μακριά κατά τη διάρκεια των ταραγμένων αρχικών εποχών του ηλιακού συστήματος.

Το Σέντνα ανακαλύφθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2003 χρησιμοποιώντας ένα τηλεσκόπιο ευρέως πεδίου, 1,2 μέτρων, στο βουνό Πάλομαρ κοντά στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας.

Άλλα τηλεσκόπια σε όλο τον κόσμο επιβεβαίωσαν σύντομα αυτή την παρατήρηση, αλλά το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer της NASA απέτυχε να ανιχνεύσει την θερμότητα από το αντικείμενο.

Το νέο αντικείμενο μπορεί να έχει ένα μικροσκοπικό φεγγάρι και η θερμοκρασία του φτάνει τους -240°C - το πιο ψυχρό γνωστό αντικείμενο στο ηλιακό μας σύστημα.