Η άμμος και η σκόνη υπεύθυνη για τους 'ξεροπόταμους' στον Άρη κι όχι το νερό που κυλούσε

Από το Nature, 25 Μαΐου 2004

Σε φωτογραφίες του  Άρη εμφανίζονται περιοχές, σαν ξεροπόταμοι, να έχουν χαραχθεί από νερό που κυλούσε κάποτε στον Άρη. Αντί όμως αυτής της εξήγησης επιστήμονες βρήκαν ότι θα μπορούσαν να είχαν φτιαχτεί από κατακρημνίσεις ξηρού σκονισμένου υλικού, σαν την άμμο.

Ο Troy Shinbrot και οι συνάδελφοι του στο Πανεπιστήμιο Rutgers στο Νιου Τζέρσευ λένε ότι η μικρότερη βαρύτητα του Άρη, που είναι κατά 38% πιο ασθενής από της Γης, θα επέτρεπε οι κατακρημνίσεις των βράχων να διαρκούν περισσότερο χρόνο από όσο κάνουν στη Γη. Αυτό σημαίνει ότι οι καθιζήσεις του εδάφους θα μπορούσαν να προκαλέσουν εκείνο το είδος των γεωλογικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων, που συνήθως συνδέονται μόνο με το τρεχούμενο νερό.

Οι ερευνητές αμφιβάλλουν ότι όλοι οι Αρειανοί "ποταμοί" μπορούν να εξηγηθούν με βάση αυτή τη θεωρία, αλλά η θεωρία τους θα μπορούσε να εξηγήσει κάποιες περιπτώσεις, που προκαλούν σύγχυση στους επιστήμονες.

Ένα διαστημικό σκάφος στη δεκαετία του '70, το Mars Global Surveyor, ήταν το πρώτο που μπόρεσε να δει Αρειανά γεωλογικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα που έμοιαζαν με αποξηραμένες κοίτες ποταμών. Το γεγονός αυτό βοήθησε στην καθιέρωση της θεωρίας ότι η επιφάνεια του Άρη κάποτε είχε ποταμούς, λίμνες και ακόμη και ωκεανούς.

Οι δύο αποστολές με ρόβερ της NASA στον Άρη, που έφτασαν στον κόκκινο πλανήτη τον Ιανουάριο του 2004, αποκάλυψαν γεωλογικά αποδεικτικά στοιχεία ότι κάποτε υπήρχε υγρό νερό στον Άρη, πολύ πολύ παλιά. Αυτά τα στοιχεία θεωρήθηκαν ότι επιβεβαιώνεται η θεωρία που πολλοί  ήδη πίστευαν.

Ο δορυφόρος Global Surveyor, πήρε φωτογραφίες που δείχνουν δέλτα, κανάλια και γυμνές σαν στέππες χαράδρες. Περίπου 200 από 60.000 εικόνες που πήραμε τότε από τον δορυφόρο δείχνουν καταφανώς ότι το έδαφος είχε αυλακιές από νερό που έρεε στις πλευρές των κρατήρων, σε διάφορα σχήματα.

Αλλά πριν τέσσερα χρόνια, το διαστημικό σκάφος Global Surveyor του Άρη κατέπληξε τους πλανητικούς επιστήμονες με τη λήψη ξεροπόταμων και καναλιών που φάνηκαν να έχουν σχηματιστεί σε σχετικά πρόσφατο παρελθόν: μερικά εκατομμύρια χρόνια πριν, ή ακόμα και λιγότερο.

Εκείνες οι εικόνες είχαν οδηγήσει μερικούς ερευνητές να προτείνουν ότι ο Άρης ακόμα και σήμερα υπάρχει ροή υγρού νερού, ίσως με την ξαφνική υπερχείλιση υπόγειων δεξαμενών. ΄Περιέργως, αυτοί οι νέοι ξεροπόταμοι βρίσκονται στις περιοχές του πλανήτη που είναι πάντα πολύ ψυχρές.

Έρχεται τώρα ο Shinbrot και οι συνάδελφοι του και λένε ότι τα πιο πρόσφατα  γνωρίσματα ίσως να μην είναι  καθόλου από νερό, αλλά θα μπορούσαν να είναι το αποτέλεσμα ροών ξηρής σκόνης, όπως η άμμος, που κατρακυλάει.

Σκονισμένη απάντηση

Όταν κατρακυλάνε αυτοί οι σκληροί κόκκοι της σκόνης και της άμμου ρέουν σαν υγρό κι όχι σαν στερεά σώματα. Αλλά η ιδέα ότι τέτοιες ροές στον Άρη θα μπορούσαν να δημιουργήσουν περιοχές που να μοιάζουν με χείμαρρους και ξεροπόταμα  δεν έχει αντιμετωπιστεί σοβαρά μέχρι τώρα, επειδή αυτή η ροή δεν κρατάει πολύ.

Αλλά ο Shinbrot επισημαίνει ότι σε ένα πιο εξασθενημένο βαρυτικό πεδίο, αυτή η ροή συμβαίνει πιο αργά. Επιπλέον, η λεπτότερη ατμόσφαιρα του Άρη θα σήμαινε ότι οι κινούμενοι κόκκοι αντιμετωπίζουν λιγότερη έλξη απ' ό,τι στη Γη, και έτσι μπορούν να ταξιδέψουν γρηγορότερα.

Για να ερευνήσουν τις συνέπειες αυτών των διαφορών ανάμεσα στη Γη και τον Άρη, ο Shinbrot εξέτασε τις καθιζήσεις εδάφους με μια σκόνη μικροσκοπικών, κοίλων κεραμικών σφαιρών, διαμέτρου μόλις 4 έως 90 χιλιοστών του ενός χιλιοστού. Επειδή αυτοί οι μικροσκοπικοί κόκκοι είναι πολύ ελαφρείς, ρέουν γρηγορότερα από όσο πιστεύεται. Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι το ίδιο πράγμα ισχύει και για τους αμμώδεις κόκκους στον Άρη.

Οι μικροσκοπικές κατακρημνίσεις αυτών των μικροσκοπικών κόκκων, παράγουν μια σειρά διακριτικών μορφών που μοιάζουν με εκείνες που φαίνονται, σε πολύ μεγαλύτερες κλίμακες, στον Άρη. Παραδείγματος χάριν, ένα πείραμα δημιούργησε μια κορυφογραμμή που πλαισιώθηκε με στενούς, παράλληλους ξεροποτάμους. Ένα πολύ παρόμοιο σχήμα φάνηκε από το Global Surveyor του Άρη. Εκείνη την περίοδο, τα κανάλια ερμηνεύθηκαν ως αποδείξεις νερού που κυλούσε.