|
|
|
Ένας φιλόσοφος της φυσικής, ο Julian Barbour,
παρουσιάζει τις απόψεις του για τα θεμέλια της φυσικής
|
1o, 2ο, 3ο,4οTC: Έχετε ποτέ σκεφτεί ότι ο κόσμος είναι μια επινόηση, και δεν υπάρχει τίποτε εκ των προτέρων, πριν το ανακαλύψουν οι άνθρωποι όπως εσείς; BARBOUR: Πιστεύω ότι υπάρχει ο κόσμος. Είμαι ένας πραγματιστής, αλλά ωστόσο παραμένει ως εικασία. TC: Δεν είναι αυτό μια μορφή υλισμού; Ο Wallace Stevens πρότεινε την ιδέα ότι οι λέξεις του κόσμου είναι η ζωή του κόσμου. Ο Norman O. Brown παρατήρησε ότι η φύση δεν δημιουργείται.....αλλά προφέρεται. Δεν ξέρω όμως καθόλου έγκριτους φυσικούς που να ενδιαφέρονται σοβαρά για το ρόλο που παίζει η γλώσσα στη δημιουργία της πραγματικότητας. BARBOUR: Οι λέξεις σημαίνουν κάτι. Εκείνο που με εντυπωσιάζει, είναι ότι παρά τα όσα λέτε, οι κανόνες του επιστημονικού παιχνιδιού έχουν παραμείνει εκπληκτικά σταθεροί, παρά τις φανταστικές αλλαγές που έχουν γίνει στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο. Βασικά, υπάρχει πάντα η υπόθεση ότι υπάρχουν υλικά πράγματα τα οποία κινούνται και υπόκεινται στους περιορισμούς της γεωμετρίας. Υπάρχει μεταβολή που γίνεται μέσα από κάποια τάξη. Η επιστήμη ή τουλάχιστον η φυσική, έχει καθιερωμένους τρόπους με τους οποίους περιγράφει αυτές τις μεταβολές μαθηματικά. Κάθε τόσο, οι τρόποι αυτοί μας οδηγούν σε ένα ριζοσπαστικά νέο τρόπο να βλέπουμε τον κόσμο. Οι κανόνες όμως του παιχνιδιού είναι στην πραγματικότητα πάντα οι ίδιοι, ακόμα και αν πάμε πίσω στον καιρό της γεωμετρίας και της αρχαίας αστρονομίας. Προσωπικά πιστεύω ότι ο κόσμος είναι πολύ πιο πλούσιος απ' όσο
φανταζόμαστε, και ότι μπορεί να ξύνουμε ακόμη την επιφάνειά του. Όσο σκαρφαλώνουμε σ'
ένα βουνό, τόσο μεταβάλλεται η όψη του κόσμου που παρατηρούμε. Όταν βρεθούμε στην
κορυφή, μπορούμε να κατανοήσουμε αυτά που βλέπαμε από χαμηλότερες θέσεις, αλλά την
κατανόηση αυτή δεν την είχαμε όσο είμαστε χαμηλότερα. Κάπως έτσι βλέπω και την πρόοδο
της επιστήμης, στην οποία εντελώς ξαφνικά ανοίγονται νέοι ορίζοντες και βρίσκουμε νέους
τρόπους για να σκεφτόμαστε για τον κόσμο. Νομίζω ότι ανακαλύπτουμε τον κόσμο, δεν τον
επινοούμε. Ο John Wheeler όμως μερικές φορές μοιάζει να υπαινίσσεται ότι δημιουργούμε το
σύμπαν. Πιστεύει ότι με την επιμονή μας να βρούμε μια συνεπή περιγραφή της φύσης, την
περιβάλλουμε με κάποιο είδος συνομωσίας. Παρομοιάζει αυτή την τάση των ανθρώπων με το
παιχνίδι των 20 ερωτήσεων, στο οποίο δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο στην
αρχή των ερωτήσεων. Αντίθετα, κάθε απάντηση που δίνεται πρέπει να είναι συνεπής με όλες
τις προηγούμενες απαντήσεις που έχουν δοθεί. Προοδευτικά, αναδύεται ένα αντικείμενο που
ταιριάζει με όλες τις απαντήσεις.
BARBOUR: πράγματι, αυτό είναι ένα ζήτημα που σχετίζεται πολύ στενά με την κβαντική κοσμολογία. Τι σημαίνει η έννοια της γενικής συμμεταβλητότητας; Ο Empson σχολιάζει ότι πρόκειται για ταυτολογία. Εγώ πιστεύω ότι έχει δίκιο σ' αυτό αλλά όχι και στον ισχυρισμό του ότι όλοι οι νόμοι γίνονται η προϋπόθεση της περιγραφής. Οι τανυστές συσχετίζουν διαφορετικά πράγματα και τα συνδέουν μέσω νόμων. Ας θεωρήσουμε μια μεγάλη εμπειρία που είχα. Ήμουν παρών κατά την παρατήρηση της ολικής έκλειψης ηλίου στη Γαλλία στις 11 Αυγούστου. Θυμάμαι έντονα που διάβαζα σαν παιδί ότι θα συνέβαινε αυτή η έκλειψη το 1999, η πρώτη ορατή από την Αγγλία εδώ και πολλά χρόνια. Προτίμησα να πάω στην Γαλλία για να την παρατηρήσω. Τώρα, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία γύρω από μια έκλειψη, είτε την παρατηρείτε είτε όχι. Οι αστρονόμοι πρόβλεψαν ότι θα ήταν ορατή ως ολική έκλειψη από τη μεσαιωνική πόλη του Senlis, βόρεια του Παρισιού, και πράγματι την είδαμε ως ολική. Αυτό είναι εντυπωσιακό. Δεν νομίζω ότι έχει να κάνει τίποτα με οποιαδήποτε επινόηση. Η εντύπωση ότι είδαμε την ολική έκλειψη του ήλιου είναι αναμφισβήτητη. Οι μνήμες μου για όσα διάβασα για την έκλειψη ως παιδί και η μνήμη της πραγματικής έκλειψης δεν είναι τανυστές, αλλά είναι πραγματικά, διαφορετικά πράγματα που ταιριάζουν μεταξύ τους. Να γιατί πιστεύω ότι υπάρχει κάτι πραγματικό, εκεί έξω στον κόσμο και εμείς το ακουμπάμε με τα χέρια μας. TC: Οι θεωρίες σας εμφανίζονται αντίθετες με τις ιδέες πολλών φυσικών; Ποιοί θα μπορούσαν να διάκεινται ευνοϊκά στη θεωρία σας; BARBOUR: Οι θεωρητικοί των χορδών δεν θα την πάρουν πιθανόν στα σοβαρά, γιατί είμαι προσκολλημένος σε μια συγκεκριμένη προσέγγιση, και ίσως να πουν ότι κάνω με σωστό τρόπο ένα λάθος πράγμα. Δεν με πειράζει και πολύ αυτό γιατί ορισμένες προσεγγίσεις μπορεί να μην είναι δημοφιλείς για μεγάλο χρονικό διάστημα και στη συνέχεια να έρθουν πάλι στην επιφάνεια. Υπάρχουν βέβαια κάποιοι άνθρωποι που σκέφτονται για τα θεμελιώδη ζητήματα περιγραφής του κόσμου και για τις θεμελιώδεις ερωτήσεις, τί είναι π.χ η κίνηση; Αυτοί διάκεινται με συμπάθεια προς την προσέγγισή μου. Οι άνθρωποι που δεν θα τους αρέσω είναι αυτοί που δεν παίρνουν στα σοβαρά την ερμηνεία των πολλών κόσμων της κβαντομηχανικής, και που προσπαθούν να τροποποιήσουν την κβαντομηχανική ώστε να εξοβελίσουν αυτή την άποψη. Ο Roger Penrose για παράδειγμα δεν νομίζω ότι θα έπαιρνε στα σοβαρά τη θεωρία μου γιατί δεν του αρέσει καμιά μορφή της κβαντομηχανικής ερμηνείας των πολλών κόσμων. Ο Stephen Hawking θα μπορούσε να την δει με συμπάθεια, γιατί ο ίδιος έχει δουλέψει σ' αυτές τις γραμμές πολλά χρόνια τώρα. άλλα πρόσωπα που δεν θα περίμενα να εκτιμούσαν τις απόψεις μου είναι οι Murray Gell Mann, Jim Hartle, και αρκετοί άλλοι οι οποίοι έχουν αναπτύξει την αποκαλούμενη προσέγγιση των συνεπών ιστοριών για την ερμηνεία της κβαντομηχανικής. Αυτοί ξεκινούν παίρνοντας μια πλήρη ιστορία σαν να είναι μια θεμελιώδης έννοια, ενώ για μένα η αφετηρία είναι τα Τώρα. Αυτοί ξεκινούν με μια αλυσίδα από Τώρα. TC: O Lee Smolin σίγουρα συζητάει τις ιδέες σας. BARBOUR: Ο Lee και εγώ είμαστε καλοί φίλοι, έχουμε συζητήσει πολύ και έχουμε αναπτύξει ιδέες από κοινού. Σήμερα δεν ακολουθούμε ακριβώς την ίδια γραμμή, αλλά έχουμε πολλά κοινά στοιχεία. Και οι δύο ενδιαφερόμαστε για τη δομή και πιστεύουμε ότι το βασικό σημείο είναι ο τρόπος που είναι δομημένα τα πράγματα. Αυτό σχετίζεται με το αν ο κόσμος υπάρχει πάνω σε κάποιο υπόβαθρο ή αν ο κόσμος είναι πραγματικά μόνο μια αλληλεπίδραση των πραγμάτων που περιλαμβάνει. Συμμεριζόμαστε πάρα πολύ αυτή τη δεύτερη άποψη. TC: Πάνω σε τι δουλεύετε τώρα; BARBOUR: Πρώτα απ' όλα δουλεύω σε κάποιες ιδέες που προσπαθούν να βγάλουν την έννοια της κλίμακας έξω από τη φυσική. Αυτό είναι ανάλογο με το ζήτημα της χρονικής διάρκειας: Πως μπορούμε να λέμε ότι ένα δευτερόλεπτο σήμερα είναι το ίδιο με ένα δευτερόλεπτο αύριο; Μπορούμε επίσης να αναρωτηθούμε: Πως μπορούμε να λέμε ότι ένα μέτρο εδώ είναι το ίδιο με ένα μέτρο στο νεφέλωμα της Ανδρομέδας; Πρόκειται για μια πολύ βαθιά ερώτηση, και νομίζω ότι έχω κάνει κάποια πρόοδο με ένα Ιρλανδό συνάδελφο πάνω στο θέμα αυτό. Εκείνο στο οποίο πραγματικά προσβλέπω είναι να χτίσω όλο και περισσότερες ενδείξεις που να επιβεβαιώνουν την εικόνα που έχω δημιουργήσει για το πως μοιάζει το σύμπαν. Ποτέ δεν μπορείς να πεις ότι είσαι στη σωστή πορεία, αλλά και δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι γι αυτά τα πράγματα. Αν κοιτάξετε στην ιστορία της φυσικής θα δείτε ότι πολύ συχνά, πριν από μια μεγάλη καινοτομία, εμφανίζονται κάποιες ιδέες ποιοτικά και στη συνέχεια γίνονται πιο ακριβείς πιο μαθηματικοποιημένες. Θέλω να ελπίζω ότι έχω κάποια συμβολή προς μια τέτοια ανάπτυξη, όχι μόνο με ποιοτικές ιδέες σαν την Πλατωνία και τις κάψουλες χρόνου, αλλά επίσης και σε απλοποιημένα μοντέλα, όπως στην εργασία μου με τον Bertotti. TC: μερικοί έχουν πει ότι αν οι θεωρίες σας είναι σωστές, η αντίληψή μας για τον κόσμο θα αλλάξει δραματικά. BARBOUR: Σίγουρα, αν εγώ ή άλλοι ερευνητές είμαστε στο σωστό δρόμο, θα υπάρξει μια τελείως διαφορετική εικόνα για τον κόσμο. Αλλά είναι πολύ δύσκολο να προβλέψουμε ακριβώς πως θ' αλλάξουν τα πράγματα. Πως θα μπορούσε ο Κοπέρνικος να γνωρίζει τι θα πρόκυπτε από την πρότασή του; Εκείνο που αισθάνομαι για τον εαυτό μου είναι ότι αν συγκεντρωθούμε στα πράγματα που γνωρίζουμε ότι υπάρχουν στον κόσμο, αυτό θα μας κάνει να σκεφτούμε περισσότερο για τον πραγματικό κόσμο, και θα έλεγα ότι έτσι θα τον εκτιμήσουμε περισσότερο και ίσως να πάρουμε και μια πιο χαλαρή θέση απέναντι στη ζωή και να την απολαύσουμε περισσότερο. Κάτι τέτοιο μου συμβαίνει εμένα προσωπικά, ίσως γιατί γερνάω και δεν θέλω να χάσω πράγματα, αλλά σίγουρα τώρα γεύομαι συνειδητά την κάθε στιγμή περισσότερο απ' όσο όταν ήμουν νέος. Και αυτό επηρεάζεται εν μέρει από την ιδέα μου ότι το σύμπαν είναι στατικό, και τα μόνα πράγματα που είναι αληθινά είναι τα Τώρα, μέσα σ' ένα από τα οποία βρισκόμαστε και εμείς τώρα! Πριν μερικά χρόνια άκουσα μια συνέντευξη της Janet Baker στο ραδιόφωνο. Την
ρώτησαν αν άκουσε ποτέ τις ηχογραφήσεις της και αν ναι, ποιες ήταν οι αγαπημένες της;
Αυτή είπε ότι σπάνια τις άκουγε. Για εκείνη, κάθε Τώρα ήταν τόσο διεγερτικό και νέο που
θα ήταν μεγάλο λάθος να προσπαθήσει να το επαναλάβει. Στο τραγούδι της δεν έκανε καμιά
προσπάθεια να επαναλάβει κάποια προηγούμενη εκτέλεση, και να ξανατραγουδήσει τα με τον
ίδιο τρόπο όπως την προηγούμενη νύχτα. Ξανά και ξανά μίλησε με τον μεγαλύτερο σεβασμό
για τα Τώρα και για το πως αυτά θα ήταν πάντα καινούργια και θα συνέβαιναν αυθόρμητα.
"Το Τώρα είναι η πραγματικότητα" είπε. Νομίζω ότι άκουσα την τέλεια καλλιτεχνική έκφραση
για το πως βλέπω εγώ την άχρονη κβαντική κοσμολογία. BARBOUR: Είμαι μάλλον αρκετά φιλόδοξος μ' αυτή την έννοια. Το πόσο καλά θα τα καταφέρω είναι άλλο ζήτημα. Πάντως η προσπάθεια με κρατάει ευτυχισμένο. TC: Αγαπάτε τόσο πολύ το σύμπαν ώστε να πρέπει να προσποιείστε για τα ανθρώπινα συναισθήματα; BARBOUR: Κατηγορηματικά όχι. Είμαι γεμάτος με ανθρώπινα συναισθήματα, αλλά αγαπώ και το σύμπαν επίσης. Θα ήθελα να δείξω ότι το σύμπαν είναι τόσο πλούσιο όσο μας εμφανίζεται μέσα από τις αισθήσεις μας, και όχι τόσο ξερό όσο εμφανίζεται μέσα από την επιστήμη. Για μένα ένα από τα μεγάλα θαύματα είναι τα χρώματα, οι διαφορετικού ήχοι και και οι αισθήσεις μας. Θα ήθελα να δημιουργήσω μια φυσική στην οποία αυτά τα πράγματα υπάρχουν και αποτελούν ένα θεμελιώδες μέρος της φυσικής όπως η μάζα και το ηλεκτρικό φορτίο. Αλλά κάτι τέτοιο είναι ένα μακρινό όνειρο. 1o, 2ο, 3ο,4ο |