Σε ένα λεπτό στρώμα σαν υγρό πηλό προσεδαφίστηκε το Huygens στον Τιτάνα

Πηγή: Δίκτυο, 16 Ιανουαρίου 2005

Με θαυμασμό η ανθρωπότητα είχε την Παρασκευή την ευκαιρία να δει για πρώτη φορά εικόνες από την επιφάνεια του δορυφόρου του Κρόνου, Τιτάνα, χάρη στο ευρωπαϊκό διαστημικό όχημα Huygens που φωτογράφησε μια πιθανόν βραχώδη επιφάνεια με "κανάλια απορροής" για ρευστά.

Τo διαστημικό σκάφος-βολιστήρας Huygens, που χρωστά το όνομα του στον Ολλανδό επιστήμονα που ανακάλυψε τον Τιτάνα το 1655, από την πρώτη στιγμή που άρχισε να πέφτει στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα τραβούσε φωτογραφίες και τις έστελνε πίσω  στο Cassini.

Μάλιστα το όχημα ήταν εφοδιασμένο με εξοπλισμό ικανό να συλλέξει στοιχεία, από οποιαδήποτε επιφάνεια. Αναμενόταν να προσγειωθεί είτε σε έδαφος από πάγο και πέτρα, είτε σε κάποιο λασπώδες υλικό σαν πίσσα, ή ίσως σε κάποιο ελαιώδη εξωγήινο ωκεανό. Αυτή η τελευταία εκδοχή ήταν και η ευχή των επιστημόνων, που έλπιζαν τα ειδικά μικρόφωνα του σκάφους να "ακούσουν" ίσως και κάποιες αστραπές.

Τελικά, από την ταχύτητα με την οποία έφτασαν τα πρώτα στοιχεία στις εγκαταστάσεις της ESA, οι ειδικοί εικάζουν ότι δεν συνάντησε υγρή επιφάνεια, διότι τότε θα βυθιζόταν και θα αργούσε να δώσει "σημεία ζωής".

Ωστόσο, οι επιστήμονες δεν ήταν σε θέση να δουν τα πρώτα δείγματα από τις προγραμματισμένες 750 πανοραμικές λήψεις, παρά μόνο αρκετές ώρες αργότερα, όταν το Cassini στράφηκε προς τη Γη και άρχισε να μεταδίδει σήματα, τα οποία συνέλαβε το δίκτυο των ευαίσθητων ραδιοτηλεσκόπιων που υπάρχει στη Γη, εκπληρώνοντας ένα όνειρο δεκαετιών για τους αστρονόμους.

Η πρώτη φωτογραφία από ύψος περίπου 16 χιλιομέτρων η οποία ελήφθη κατά την κάθοδο του Huygens, δείχνει κάτι που κατά τους επιστήμονες μοιάζει με ακτογραμμή. Υποθέτουν ότι τα κανάλια μπορεί να τροφοδοτούν φαράγγια στην επιφάνεια.

Σε αρκετές από τις φωτογραφίες της καθόδου διακρίνεται μια ανοιχτόχρωμη επιφάνεια, η οποία διατρέχεται από σκοτεινά κανάλια που απορρέουν σε έναν μεγάλο σκοτεινό και επίπεδο όγκο, πιθανότατα ρευστό.

Και όπως λένε οι επιστήμονες μπορεί το τοπίο να είναι ένα απελπιστικά ψυχρό και απαγορευτικό τοπίο, αλλά μπορεί να έχει ένα πράγμα που να μην το βρούμε  πουθενά αλλού στο ηλιακό σύστημα εκτός από τη Γη: λίμνες και ποταμοί. Που να περιέχουν όχι το νερό όπως το ξέρουμε στη Γη αλλά υδρογονάνθρακες σε χυλώδη μορφή. Και η επιφάνεια του Τιτάνα να είναι ένας συνδυασμός αμμοχάλικου, πετρών, λάσπης υδρογονανθράκων και, ενδεχομένως, λιμνών αιθανίου.

Αξιωματούχοι πιθανολογούν ότι το Huygens προσγειώθηκε σε μια στερεή επιφάνεια που θυμίζει μάλλον υγρή άμμο, ή ασβέστη, με μια λεπτή κρούστα από πάνω. Μάλιστα ο επικεφαλής των πειραμάτων στην επιφάνεια του Τιτάνα John Zarnecki την παρομοίασε με creme brulee, χαρακτηρισμό που όπως διαβεβαίωσε δεν πρόκειται να συμπεριλάβει αυτολεξεί τουλάχιστον, στην επίσημη αναφορά του.

Δυστυχώς ενώ είχε προγραμματιστεί η αποστολή 700 εικόνων από δύο ραδιοκανάλια επικοινωνίας, το ένα χάλασε και μεταδόθηκαν τελικά 350 εικόνες, καθώς και καταγραφές ήχων και αναλύσεις της ατμόσφαιρας. Αυτό έγινε κατά τη διάρκεια των δύο ωρών που διήρκεσε η κάθοδός του μέχρι την επιφάνεια του τεράστιου δορυφόρου, ο οποίος είναι μεγαλύτερος από τον Πλούτωνα και τον Ποσειδώνα, διαθέτει δε μια πορτοκαλί, αδιαφανή ατμόσφαιρα. Και η επεξεργασία του όγκου των δεδομένων που στέλνει με ταχείς ρυθμούς το Huygens, μόλις έχει ξεκινήσει.

"Νομίζω ότι κανείς από εμάς δεν θα περίμενε αυτήν την αποκάλυψη αλλά είναι συνεπής με τις εκπλήξεις που είχαμε προηγουμένως", δήλωσε ο Αλ Ντιάζ, βοηθός επιστημονικός διευθυντής της NASA.

Οι αστρονόμοι εδώ και δεκαετίες μπορούσαν μόνο να κάνουν εικασίες για το πρόσωπο του Τιτάνα. Αυτό που είχαν στη διάθεση τους ήταν μόνο κάποια μακρινά πορτρέτα του αινιγματικού συντρόφου του μακρινού Κρόνου. Από προχθες, όμως, μπορούν να τον θαυμάσουν σε κοντινά πλάνα, καθώς χάρη στο Huygens, έχουν στη διάθεση τους τα πρώτα close-ups.

Η παχιά ατμόσφαιρα του Τιτάνα πιστεύεται ότι περιέχει μεθάνιο, αιθάνιο και άλλους απλούς υδρογονάνθρακες, οι οποίοι υγροποιούνται στη θερμοκρασία των -180 που επικρατεί στο δορυφόρο. Ωστόσο, οι επιστήμονες της ESA και της NASA δεν είναι βέβαιοι ότι οι σκοτεινοί όγκοι είναι υγροί και όχι στερεοποιημένοι.

Οι αισθητήρες στη βάση του Huygens έδειξαν πάντως ότι το σκάφος προσεδαφίστηκε σε ένα μαλακό λεπτό στρώμα πάνω στο έδαφος, το οποίο έχει την πυκνότητα της πίσσας ή του υγρού πηλού.

Ένα από τα μυστήρια του Τιτάνα, ο οποίος θεωρείται ο μοναδικός δορυφόρος στο ηλιακό σύστημα με δική του ατμόσφαιρα, είναι οι ποσότητες μεθανίου που διαθέτει. Οι επιστήμονες αποτολμούν την εικασία ότι μπορεί να υπάρχουν ολόκληροι ωκεανοί μεθανίου στην επιφάνεια του. Το 93% πάντως της ατμόσφαιρας είναι άζωτο.

Τα όργανα του Huygens "έπιασαν" πάντως ένα πυκνό σύννεφο μεθανίου σε απόσταση περίπου 10 χλμ από το έδαφος του.

Κάποιοι θέτουν το ερώτημα μήπως η σύγκρουση με κάποιο μετεωρίτης "έδιωξε" τη θερμότητα - η θερμοκρασία στον Τιτάνα υπολογίζεται στους -180 βαθμούς Κελσίου - οπότε ενδεχομένως αυτό μπόρεσε να οδηγήσει στην υγροποίηση νερού.

Ο μίτος του… Τιτάνα μόλις αρχίζει να ξετυλίγεται. Υπομονή λένε οι ειδικοί, δεν έχουμε ακόμα τις απαντήσεις για τις περισσότερες από τις ερωτήσεις σας, αλά προσπαθούμε.

Όλο το τοπίο φαίνεται πορτοκαλί, καλυμμένο από μια πάχνη μεθανίου, ενώ το φασματόμετρο του σκάφους ανίχνευσε και σχηματισμούς που μοιάζουν με σύννεφα μεθανίου.

Τα μικρόφωνα του Huygens κατέγραψαν έντονο βουητό εξ αιτίας των τρομερών ανέμων που φυσσούν στον Τιτάνα και που έχουν ταχύτητες μεταξύ 300 και 400 χιλιομέτρων την ώρα. Ακούστε λοιπόν ό,τι άκουσε το Huygens στην κατάβαση του στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα

Η μπαταρία του Huygens άντεξε περισσότερο από ό,τι υπολόγιζαν οι κατασκευαστές, και η συσκευή συνέχισε να μεταδίδει δεδομένα για πάνω από μία ώρα μετά την προσεδάφισή του, ενώ οι επιστήμονες περίμεναν να λειτουργήσει μισή ώρα.

Τα όργανα του Huygens ήταν τα εξής: Το HASI που μετράει τις φυσικές και ηλεκτρικές ιδιότητες της ατμόσφαιρας, το GCMS για την ανάλυση της χημικής σύστασης, το ACP που αναλύει αιωρούμενα σωματίδια, την κάμερα DISP, το DWR που μετράει τους ανέμους, και το SSP για την ανάλυση των φυσικών ιδιοτήτων της επιφάνειας.

Τα δεδομένα αναμεταδίδονται μέσω του Cassini της NASA, του σκάφους από το οποίο εκτοξεύτηκε το Huygens πριν από τρεις εβδομάδες. Το Cassini θα παραμείνει σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο για μια αποστολή τριών ετών.

Ο Τιτάνας το μόνο φεγγάρι εκτός της Σελήνης το οποίο έχουν προσεδαφιστεί σκάφη και το πιο απομακρυσμένο σώμα που έχει αγγίξει ανθρώπινο αντικείμενο

Οι ατμοσφαιρικές συνθήκες του Τιτάνα θεωρείται ότι έχουν πολλά κοινά με εκείνες που επικρατούσαν στη Γη πριν από 4.6 δισεκατομμύρια χρόνια. Συνεπώς, οι πληροφορίες που θα στείλει το Huygens εκτιμάται ότι θα συνεισφέρουν πολύτιμα στοιχεία σε ένα από τα μεγαλύτερα κοσμικά αινίγματα: ποιες ήταν οι χημικές αντιδράσεις που οδήγησαν στη δημιουργία των καταλλήλων συνθηκών για την εμφάνιση της ζωής στη Γη.  Βέβαια, οι θερμοκρασίες των -180 βαθμών Κελσίου του Τιτάνα τον καθιστούν εξαιρετικά "αφιλόξενο" για την ύπαρξη ζωής.

Το διαστημόπλοιο Cassini (από το όνομα του Ιταλού αστρονόμου που ανακάλυψε τους δακτύλιους του Κρόνου και τρεις δορυφόρους του) έχει άλλα τέσσερα χρόνια ζωής και αποστολής. Θα περιφέρεται στο σύστημα του Κρόνου και θα στέλνει συνέχεια στοιχεία για τον πλανήτη, τους δακτυλίους του, τον Τιτάνα και τους άλλους δορυφόρους του πλανήτη. Μετά, όταν τελειώσουν τα καύσιμα, θα πέσει προς τον Κρόνο και θα καταστραφεί στην ατμόσφαιρά του. Ας σημειώσουμε ότι ο Κρόνος, όπως και οι άλλοι γιγάντιοι πλανήτες (Δίας, Ποσειδών, Ουρανός), δεν έχει επιφάνεια. Είναι σφαίρες από αέρια. Όμως, ο Τιτάνας έχει και αέρια και επιφάνεια.

Για να φθάσει το διαστημόπλοιο στον Κρόνο ακολούθησε μια περίπλοκη διαδρομή αυτά τα επτά χρόνια : Γη - Αφροδίτη - Γη - Δίας - Κρόνος.

Περνούσε πολύ κοντά από τα γιγαντιαία σώματα, διότι έτσι ανακτούσε ταχύτητα. Όταν περνάει κοντά από κάτι ογκώδες, από τη βαρύτητα αποκτά την ταχύτητα που του χρειάζεται για να πάει στο επόμενο σώμα. Διαφορετικά, τα καύσιμα δεν θα επαρκούσαν για να φθάσει στον Κρόνο.

Στοιχεία από ΝΑΣΑ, ΕΡΤ, in.gr, BBC, Reuters