Η πρώτη εικόνα ενός εξωηλιακού πλανήτη πενταπλάσιου του Δία

Πηγή: ESO, 30 Απριλίου 2005

Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων παρουσίασε την πρώτη εικόνα ενός πλανήτη εκτός του ηλιακού μας συστήματος,   πέντε φορές μεγαλύτερου του Δία. Ο εξωηλιακός πλανήτης βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ένα νεαρό καφέ νάνο δηλαδή ενός άστρου ανίκανου να ξεκινήσει σύντηξη λόγω μη επαρκούς μάζας (τουλάχιστον 75 - 80 φορές τη μάζα του Δία). Ο πλανήτης αυτός παρατηρήθηκε το περασμένο έτος.

Την ανακοίνωση αυτή υπογράφουν από κοινού το γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) και το Νότιο Ευρωπαϊκό Αστεροσκοπείο (ESO).

Πριν ένα χρόνο, με τα κατάλληλα οπτικά όργανα υπερύθρων ακτίνων και φασματομετρίας του γιγαντιαίου τηλεσκοπίου του ESO στο όρος Παρανάλ της Χιλής, οι ερευνητές εντόπισαν και φωτογράφησαν σε απόσταση περίπου 200 ετών φωτός από τη Γη ένα αστρονομικό αντικείμενο πέντε φορές λιγότερο φωτεινό από έναν κοντινό του καφέ νάνο. Ο καφέ νάνος, με την ονομασία 2M1207, ανήκει στο νότιο σύμπλεγμα Ύδρα, μία ομάδα από κίτρινους αστέρες.

Ωστόσο, έως τώρα, ήταν αδύνατο να διαπιστωθεί ότι το αντικείμενο σε τροχιά γύρω από το τον 2M1207 ήταν όντως ένας πλανήτης. Μετά τις νέες παρατηρήσεις, τον περασμένο Φεβρουάριο και Μάρτιο και τη λήψη νέων φωτογραφιών με το τελευταίας τεχνολογίας όργανο NACO του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου στη Χιλή, η ομάδα του ESO, υπό την επίβλεψη του Gael Chauvin, επιβεβαίωσε ότι το συγκεκριμένο αντικείμενο σχετιζόταν με τον καφέ νάνο, καθώς ακολουθούσε τον αστέρα αυτόν κατά τη μετατόπισή του στον ουράνιο θόλο.

"Τα δύο αντικείμενα - ο γιγαντιαίος πλανήτης και ο νέος καφέ νάνος - μετακινούνται μαζί. Τους έχουμε παρατηρήσει επί ένα χρόνο και οι νέες εικόνες επιβεβαιώνουν ουσιαστικά τα ευρήματα του 2004", λέει ο καθηγητής Benjamin Zuckerman καθηγητής της φυσικής και της αστρονομίας στο UCLA, μέλος του ιδρύματος Αστροβιολογίας της NASA και μέλος της ομάδας. "Είμαι περισσότερα από 99 τοις εκατό βέβαιος ότι είναι πλανήτης". 

Όπως λένε οι αστρονόμοι το ένα τέταρτο, περίπου, όλων των άστρων έχει πλανήτες.

Οι φωτογραφίες αυτές αποτελούν μία παγκόσμια πρωτιά, διότι παρόλο που από το 1995 έχουν εντοπισθεί πάνω από 150 πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος σε τροχιά γύρω από αστέρες παρόμοιους του ηλίου, η ανίχνευσή τους έχει γίνει με έμμεσο τρόπο, με τη μέθοδο των ραδιοταχυτήτων, η οποία συνίσταται στον εντοπισμό πάνω στο φάσμα του αστέρος των διαταραχών της κίνησής του, που προκαλούνται από την παρουσία ενός ουρανίου σώματος γύρω από αυτό.

Ο νέος αυτός πλανήτης απέχει 55 αστρονομικές μονάδες (8.250 δισ. χιλιόμετρα) από τον καφέ νάνο και η περίοδος της τροχιάς του υπολογίζεται στα 2.500 χρόνια. Η θερμοκρασία του δε είναι δεκαπλάσια αυτής του Δία.

Στην εικόνα αριστερά σύγκριση της θερμοκρασίας και του μεγέθους ορισμένων νάνων αστέρων, του ήλιου και του Δία

Η Annemarie Lagrange, ένα άλλο μέλος της ομάδας από το παρατηρητήριο της Γκρενόμπλ στη Γαλλία, κοιτάζει προς το μέλλον: "Η ανακάλυψή μας είναι ένα πρώτο βήμα προς έναν από τους σημαντικότερους στόχους της σύγχρονης αστροφυσικής: να χαρακτηρίσει τη φυσική δομή και τη χημική σύνθεση των γιγάντιων πλανητών και, τελικά, των πλανητών σαν τη γη".

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η ίδια ομάδα αστρονόμων ανέφερε για μία εξασθενημένη κοκκινωπή κουκίδα φωτός πολύ κοντά με ένα νεαρό καφέ νάνο. Το αντικείμενο με το εξασθενημένο φως, που τώρα ονομάζεται 2M1207b, είναι περισσότερο από 100 φορές πιο εξασθενημένο από τον καφέ νάνο, 2M1207A. Το φάσμα του αντικειμένου 2M1207b παρουσιάζει μια ισχυρή υπογραφή των μορίων του νερού, που με αυτόν τον τρόπο επιβεβαιώνεται ότι πρέπει να είναι ψυχρό. Με βάση τις υπέρυθρες ακτινοβολίες και τα φασματικά στοιχεία, οι υπολογισμοί των εξελικτικών μοντέλων οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι το 2M1207b είναι ένας πλανήτης με μάζα 5 φορές του Δία. Η μάζα του μπορεί να υπολογιστεί επίσης μέσω μιας διαφορετικής μεθόδου ανάλυσης, η οποία εστιάζεται στη βαρυτική του έλξη. Η μέθοδος αυτή δείχνει ότι η μάζα είναι ακόμα λιγότερη από 5 φορές του Δία.

"Λαμβάνοντας υπόψιν τις μάλλον ασυνήθιστες ιδιότητες του συστήματος 2M1207, πιθανώς ο γιγαντιαίος πλανήτης δεν σχηματίστηκε όπως οι πλανήτες στο ηλιακό σύστημά μας", λέει ο Gael Chauvin. "Αλλά πρέπει να έχει σχηματιστεί με τον ίδιο τρόπο που διαμορφώθηκε ο ήλιός μας, δηλαδή από μια βαρυτική κατάρρευση ενός νέφους αερίου και σκόνης".

Η ίδια ευρωπαϊκή/αμερικανική ομάδα σε μια άλλη ανακοίνωση της στο Aστρονομία και Aστροφυσική ανέφερε την ανακάλυψη ενός ελαφριού συντρόφου του AB Pictoris, ένα νέο άστρο που βρίσκεται περίπου 150 έτη φωτός από τη γη. Η κατ' εκτίμηση μάζα του συντρόφου- πλανήτη του άστρου αυτού είναι, μεταξύ 13 και 14 φορές τη μάζα του Δία, ο οποίος έτσι οριοθετείται μεταξύ των μεγάλων πλανητών και των καφέ νάνων με μικρή μάζα.

Τα αποτελέσματα των μελετών από τις δύο τελευταίες ανακαλύψεις θα δημοσιευθούν σύντομα στην ευρωπαϊκή περιοδική έκδοση Aστρονομία και Aστροφυσική.

Ένας  καφέ νάνος, δεν περιέχει αρκετή μάζα ώστε να ξεκινήσει η θερμοπυρηνική σύντηξη, όπως γίνεται στα πραγματικά αστέρια. Και η θερμοκρασία του είναι μερικές εκατοντάδες βαθμούς Κελσίου, σε αντίθεση με τη θερμοκρασία στην επιφάνεια του ήλιου που είναι 10.000 βαθμοί. Φυσιολογικά, αυτό το αντικείμενο μοιάζει με έναν πλανήτη και είναι κάτι μεταξύ των πλανητών και των αστεριών, ενώ συνεχίζουν να μπερδεύουν τους αστρονόμους, από τα μέσα της δεκαετίας του '90.

Home