Ο δέκατος πλανήτης μπορεί να είναι μεγαλύτερος από ό,τι αναμενόταν

Πηγή: NewScientist, 15 Αυγούστου 2005

Ένα παρατηρητικό λάθος μπορεί να μείωσε το μέγεθος του δέκατου πλανήτη - εάν τελικά οι αστρονόμοι αποφασίσουν ότι το αντικείμενο αυτό είναι αυτό που ονομάζουν πλανήτης.

Καλλιτεχνική απεικόνιση του 10ου πλανήτη. Ξέροντας την ακριβή απόσταση του από τον Ήλιο επιτρέπει στους αστρονόμους να υπολογίσουν την επιφανειακή του θερμοκρασία

Το ανώτερο όριο στο μέγεθος του αντικειμένου, που προσωρινά ονομάστηκε 2003 UB313, ήταν στην αρχή 3.000 χιλιόμετρα μετά από την αποτυχία του διαστημικού τηλεσκοπίου Spitzer να επισημάνει οποιαδήποτε υπέρυθρη πηγή στη θέση του. Αλλά όπως σημειώνει ο Mike Brown που το ανακάλυψε, το τηλεσκόπιο στην πραγματικότητα τέθηκε σε λανθασμένη θέση, κι έτσι το αντικείμενο θα μπορούσε πραγματικά να είναι μεγαλύτερο από αυτό το μέγεθος.

Οι παρατηρήσεις του Spitzer έγιναν προτού να δοθεί το αντικείμενο στις δημόσιες βάσεις δεδομένων, κι έτσι η ομάδα του Brown στο Caltech, έπρεπε να διευκρινίσει τις θέσεις αυτού και δύο άλλων γιγαντιαίων αντικειμένων της ζώνης Kuiper Belt.

Το Spitzer στόχευσε σωστά σε δύο από αυτά - αλλά κάπου έγινε ένα λάθος με τη θέση 2003 UB313. "Το λάθος το αντιλήφθηκε ένας από τα μέλη του Επιστημονικού Κέντρου του Spitzer", γράφει ο Brown. Κι έτσι το Spitzer θα ελέγξει και πάλι το σωστό σημείο του 2003 UB313 στα τέλη του Αυγούστου.

Θερμότητα και φως

Οι υπέρυθρες παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου είναι κρίσιμες για τον υπολογισμό του μεγέθους του αντικειμένου. Οι αστεροειδείς, οι κομήτες, και τα αντικείμενα της ζώνης Kuiper μεταβάλλεται αρκετά το μέγεθος τους ανάλογα με το πόσο ορατό φως ανακλούν, αλλά η εσωτερική θερμότητα τα κάνει να λάμπουν ασθενώς στις υπέρυθρες ακτίνες.

Ξέροντας την απόσταση του αντικειμένου από τον Ήλιο, οι αστρονόμοι μπορούν να υπολογίσουν τη θερμοκρασία της επιφάνειάς του, κι έτσι η μέτρηση της υπέρυθρης φωτεινότητάς του αποκαλύπτει το μέγεθός του.

Αλλά το Spitzer μπορεί ακόμα και να μην επισημάνει το 2003 UB313. Το φάσμα του μοιάζει με του Πλούτωνα, και εάν ανακλούν το ίδιο φως - 60% - η γνωστή φωτεινότητά του θα το έδειχνε να έχει διάμετρο μόνο 2860 χιλιόμετρα, και πάρα πολύ μικρή για να φανεί. Αυτό εντούτοις θα το έκανε μεγαλύτερο από τον Πλούτωνα, που είναι διαμέτρου 2.285 χιλιόμετρα.

Αλλά εάν ανακλά το ίδιο μέρος του φωτός με το φεγγάρι του Πλούτωνα, Χάροντα, ακριβώς 38%, τότε το 2003 UB313 θα είχε διάμετρο 3550 χιλιόμετρα, που το κάνει ορατό και στα υπέρυθρα όργανα του Spitzer.

Επείγουσες συζητήσεις

Η ομάδα του Brown εξετάζει επίσης το 2003 UB313 στα πολύ πιο μακρά μήκη κύματος - κοντά στο όριο των υπέρυθρων ακτίνων και της ζώνης των μικροκυμάτων - χρησιμοποιώντας το επίγειο τηλεσκόπιο IRAM των 30 μέτρων. Με αυτό το τηλεσκόπιο μπορεί επίσης να καθοριστεί η εκπομπή της θερμότητας του αντικειμένου, αν και το σήμα θα είναι πιο εξασθενημένο από αυτό που επιδιώκεται με το Spitzer.

Η ανακάλυψη του 2003 UB313 έχει προκαλέσει επείγουσες συζητήσεις σε μιας ομάδα εργασίας για το θέμα του καθορισμού τι είναι πλανήτης. Έως όμως πάρει αυτή η ομάδα μια απόφαση, η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (IAU)λέει ότι "στο αντικείμενο δεν θα δοθεί ένα επίσημο όνομα".

Και φαίνεται η διεθνής κοινότητα των αστρονόμων να μη συμφωνεί με τον χαρακτηρισμό σαν τον 10ο πλανήτη, γιατί το αντικείμενο 2003 UB313 ήταν ένα από τα 9.252 νέα μέλη του ηλιακού συστήματος που παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 2003.  Ενώ τα γνωστά αντικείμενα που περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σήμερα είναι 550.000 και ο αριθμός αυτός αυξάνεται με πολύ ταχείς ρυθμούς, αφού με τα σύγχρονα τηλεσκόπια κάθε χρόνο ανακαλύπτονται όλο και καινούργια.

Η έγκριση ενός ονόματος θα πήγαινε έπειτα σε μία από τις δύο επιτροπές της IAU - για τους δευτερεύοντες πλανήτες ή για τους ολοκληρωμένους πλανήτες - που έχουν διαφορετικά κριτήρια. Η επιτροπή για τους πλανήτες θέλει να συνεχίσει την ονοματολογία παίρνοντας ονόματα από τους ελληνικούς και ρωμαϊκούς Θεούς. Ο Brown λέει ότι υπάρχουν περισσότερα από ένα καλά ονόματα, αλλά "έχουμε και μερικές ενδιαφέρουσες επιλογές στο μυαλό".

Τα 10 πρώτα ονόματα

Οι επιλογές του ονόματος για τον 10ο πλανήτη σε μια ψηφοφορία της ιστοσελίδας NewScientist.com ήταν οι εξής:

1. Περσεφόνη

Την Περσεφόνη έκλεψε ο Πλούτων και την έκανε σύζυγό του. Και η μητέρας της τόσο αλλόφρων ήταν που η θλίψη της δημιούργησε τον χειμώνα. Πολύ επιτυχημένο όνομα γιατί ο νέος πλανήτης είναι ο πιο ψυχρός από όλους. Το μόνο, αλλά σημαντικό, πρόβλημα με αυτό το όνομα είναι ότι ήδη έχει χρησιμοποιηθεί το 1895 ως όνομα για τον 399ο γνωστό αστεροειδή.

2. Ειρήνη

Σε έναν κόσμο γεμάτο πολέμους και γεμάτη τρομοκρατία, πολλοί θέλουν να χρησιμοποιήσουν το όνομα του νέου πλανήτη για να στείλουν ένα μήνυμα. Ειρήνη, επειδή όλοι μας την αισθανόμαστε πολύ μακριά όπως και ο νέος πλανήτης.

3. Γαλιλαίος

Ο Γαλιλαίος συχνά αναφέρεται ως "πατέρας της σύγχρονης αστρονομίας" και κατασκεύασε το πρώτο αστρονομικό τηλεσκόπιο. Έτσι πολλοί πρότειναν να ονομαστεί έτσι ο νέος πλανήτης (υπήρχαν κι άλλες προτάσεις: Ισαάκ Νεύτων, Μπραμς, Ισαάκ Ασίμοφ, Νέλσον Μαντέλα, Μαχάτμα Γκάντι, Αλβέρτος Αϊνστάιν, Καρλ Σαγκάν, Ευκλείδης, Στέφεν Χώκινγ, Κοπέρνικος, Αριστοτέλης και Άρθουρ Κλάρκ).

4. Xena ή Τζίνα

Η Τζίνα ή Xena (Ξένα), η ομώνυμη ηρωίδα του έργου της TV, ήταν το όνομα που ο Mike Brown και η ομάδα του έδωσε στον πλανήτη όταν τον ανακάλυψε.

5. Rupert

6. Bob

7. Τιτάνας

8. Nibiru

9. Κέρβερος

10. Loki