Εντοπίστηκε ο 10ος πλανήτης στο ηλιακό σύστημα της Γης

Πηγή: BBC, 30 Ιουλίου 2005

Αστρονόμοι στις Ηνωμένες Πολιτείες ανήγγειλαν την ανακάλυψη του "10ου πλανήτη" που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Πρόκειται για το μεγαλύτερο αντικείμενο που βρέθηκε στο ηλιακό μας σύστημα μετά τον Ποσειδώνα το 1846 ένας κόσμος με βράχια και πάγο. Για πρώτη φορά είχε παρατηρηθεί το 2003 - αλλά  μόνο τώρα έχουν επιβεβαιωθεί οι σημαντικές του λεπτομέρειες.

Ήδη έχει ονομαστεί 2003 UB313, ενώ η διάμετρος του είναι, περίπου 3.000 km και κάπως μεγαλύτερος από τον Πλούτωνα. Οι επιστήμονες λένε ότι βρίσκεται τρεις φορές πιο μακριά από τον Πλούτωνα και σε μια τροχιά υπό γωνία στις τροχιές των κύριων πλανητών.

Οι επιστήμονες που τον ανακάλυψαν είναι οι Michael Brown του Caltech, Chad Trujillo των Διδύμων Παρατηρητηρίων στη Χαβάη, και του David Rabinowitz του Πανεπιστημίου του Yale.

Ο David Rabinowitz ανέφερε ότι ο 2003 UB313 είναι πιο εξασθενημένος από τον Πλούτωνα, αλλά τρεις φορές πιο μακριά. Δήλωσε δε ότι πρόκειται για αξιομνημόνευτη ημέρα, καθώς ο 2003 UB313 είναι μεγαλύτερος από τον Πλούτωνα και εάν ήταν στην ίδια απόσταση που έχει ο Πλούτωνας από τον Ήλιο, θα ήταν πιο λαμπερός από εκείνον. "Δεν ανακαλύπτεις κάθε ημέρα αντικείμενα μεγαλύτερα από τον Πλούτωνα", συνέχισε. Ο Πλούτωνας ανακαλύφθηκε το 1930.

Μάλιστα αν ήταν στην ίδια απόσταση από τον Ήλιο,  όπως ο Πλούτωνας, θα ήταν φωτεινότερος.

Για να φωτογραφηθεί χρησιμοποιήθηκε το Τηλεσκόπιο Samuel Oschin στο Παλόμαρ καθώς και το Βόρειο Δίδυμο Τηλεσκόπιο των 8 μέτρων στο Mauna Kea.

Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι σε κάποιο σημείο στην ιστορία του, ο Ποσειδώνας εκτόξευσε πιθανώς τον μικρό πλανήτη κόσμο στην ιδιαίτερα κεκλιμένη τροχιά των 44 μοιρών.

Ο νέος πλανήτης 2003 UB313 απέχει από μας μια απόσταση όση 97 φορές την απόσταση Γης-Ήλιου - περισσότερο από δύο φορές τη μέση απόσταση του Πλούτωνα από τον Ήλιο, γι' αυτό και η θερμοκρασία του είναι κοντά στο απόλυτο μηδέν. Ο ήλιος δε από τον νέο αντικείμενο φαίνεται σαν την κεφαλή μιας καρφίτσας..

Τα φάσματα που πήραν με το Δίδυμο Τηλεσκόπιο οι επιστήμονες δείχνουν ότι η επιφάνεια του 2003 UB313 είναι πολύ παρόμοια με αυτήν του Πλούτωνα. Επίσης, φαίνεται να περιέχει πάγο μεθανίου - όπως και ο Πλούτωνας. Η παρουσία του μεθανίου είναι ένδειξη μιας πρωτόγονης επιφάνειας που δεν έχει θερμανθεί από τότε που σχηματίστηκε το ηλιακό μας σύστημα πριν, περίπου, 4.5 δισεκατομμύρια χρόνια. Η ανακάλυψη δηλαδή υποδηλώνει ότι κι άλλα 'μεταποσειδώνια' αντικείμενα μπορεί να είναι κρυμμένα και ανεξερεύνητα στο άκρο του ηλιακού συστήματος.

Το αντικείμενο παρατηρήθηκε αρχικά στις 21 Οκτωβρίου του 2003, αλλά η ομάδα το είδε να κινείται στον ουρανό 15 μήνες αργότερα στις 8 Ιανουαρίου του 2005.

Τώρα οι ερευνητές λένε ότι προσπάθησαν να το παρατηρήσουν με το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Spitzer, που είναι ευαίσθητο στην υπέρυθρη ακτινοβολία, αλλά απέτυχαν να το ανιχνεύσουν.

Αυτό τους δίνει ένα ανώτερο όριο για το μέγεθος του τα 3.000 χιλιόμετρα ενώ το χαμηλότερο όριο το καθιστά ακόμα μεγαλύτερο από τον Πλούτωνα.

Η ανακάλυψη του 2003 UB313 έρχεται αμέσως μετά από την ανακοίνωση της ανακάλυψης του 2003 EL61, το οποίο εμφανίζεται να είναι λίγο μικρότερο από τον Πλούτωνα. Για την τελευταία ανακάλυψη, ερίζουν δύο ομάδες επιστημόνων για την πατρότητα της : Η πρώτη συγκροτείται από αστρονόμους του Ινστιτούτου Αστροφυσικής της Ανδαλουσίας και η δεύτερη από Αμερικανούς επιστήμονες, που το εντόπισαν χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο Gemini.

Οι ανακαλύψεις αυτές για άλλη μια φορά θα πυροδοτήσουν τη συζήτηση για τις ιδιότητες ενός αντικειμένου που ονομάζεται πλανήτης.

Οι σύγχρονες τεχνικές έχουν αποκαλύψει αρκετά αντικείμενα πολύ μακριά από μας και σε μέγεθος που πλησιάζουν τον Πλούτωνα, όπως είναι το Quaoar (που ανιχνεύθηκε το 2002) και το Sedna (που βρέθηκε το 2004).

Ο  Brown και οι συνάδελφοι του λένε ότι πρόκειται να ανιχνευτούν περισσότεροι τέτοιοι κόσμοι.  Μερικοί ερευνητές υποψιάζονται ακόμη ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν αντικείμενα στο μέγεθος του Άρη και κρυμμένα στην περιοχή του ηλιακού συστήματος γνωστή ως ζώνη Kuiper.

Αντικείμενα της ζώνης Kuiper

• Παγωμένα πλανητικά σώματα που είναι σε τροχιά σε μια απόμακρη περιοχή του ηλιακού συστήματος, πέρα από τον Ποσειδώνα.

• Περισσότερα από 400 τέτοια αντικείμενα είναι γνωστά αυτήν την περίοδο.

• Θεωρούνται κατάλοιπα του σχηματισμού του ηλιακού συστήματος και μεταξύ των πιο 'πρωτόγονων' αντικειμένων που είναι διαθέσιμα για μελέτη

Διαφωνία αστρονόμων

Η διεθνής αστρονομική κοινότητα φαίνεται να μη συμφωνεί με τον χαρακτηρισμό σαν τον 10ο πλανήτη, γιατί το αντικείμενο 2003 UB313 ήταν ένα από τα 9.252 νέα μέλη του ηλιακού συστήματος που παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 2003.  Ενώ τα γνωστά αντικείμενα που περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σήμερα είναι 550.000 και ο αριθμός αυτός αυξάνεται με πολύ ταχείς ρυθμούς, αφού με τα σύγχρονα τηλεσκόπια κάθε χρόνο ανακαλύπτονται όλο και καινούργια.

Υπάρχει μια χρόνια διαμάχη για το αν ένα μεγάλο αντικείμενο της ζώνης Kuiper είναι ή όχι πλανήτης. Η μία αιτία ξεκινά από το γεγονός ότι σήμερα δεν υπάρχει σαφής ορισμός για το τι είναι πλανήτης. Οι αστρονόμοι όμως γνωρίζουν καλά μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά των πλανητών του ηλιακού μας συστήματος. Το βασικότερο ίσως είναι το γεγονός ότι οι οκτώ πλανήτες που ήταν γνωστοί ως το τέλος του 19ου αιώνα περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σε τροχιές που απέχουν πολύ μεταξύ τους. Ο λόγος είναι ότι κάθε πλανήτης «σάρωσε» την περιοχή γύρω του, είτε ενσωματώνοντας τα υπόλοιπα μικρότερα σώματα είτε εκτοξεύοντάς τα σε μεγάλες αποστάσεις. Αντίθετα, στις περιοχές που έτυχε να μη δημιουργηθεί πλανήτης παρέμειναν όλα τα μικρότερα σώματα που είχαν δημιουργηθεί στα πρώτα στάδια του ηλιακού συστήματος. Στο ηλιακό σύστημα υπάρχουν δύο τέτοιες περιοχές με πολλά μικρά σώματα: η ζώνη των αστεροειδών, μεταξύ Άρη και Δία, και η ζώνη Kuiper, πέρα από τον Ποσειδώνα.

Το πρώτο σώμα που ανακαλύφθηκε το 1801 στη ζώνη των αστεροειδών, η Δήμητρα, θεωρήθηκε αρχικά ένας νέος πλανήτης. Όταν όμως τα επόμενα χρόνια άρχισαν να ανακαλύπτονται δεκάδες άλλα σώματα στην ίδια περίπου απόσταση από τον 'Ηλιο, οι αστρονόμοι της εποχής κατάλαβαν ότι είχαν κάνει λάθος. Έτσι από τότε η Δήμητρα και τα υπόλοιπα σώματα της ζώνης αυτής ονομάζονται αστεροειδείς.

Η ιστορία της ζώνης Kuiper όμως εξελίχθηκε διαφορετικά. Το πρώτο από τα αντικείμενα αυτής της ζώνης ανακαλύφθηκε το 1930, θεωρήθηκε ένας νέος πλανήτης και ονομάστηκε Πλούτωνας. Χρειάστηκαν όμως 70 χρόνια και η αλματώδης πρόοδος στην τεχνολογία των τηλεσκοπίων για να αντιληφθούν οι αστρονόμοι ότι ο Πλούτωνας δεν είναι ένας απομονωμένος πλανήτης αλλά ένα από τα μυριάδες σώματα της ζώνης αυτής.

Έτσι, παρ' όλο που σήμερα οι αστρονόμοι γνωρίζουν ότι ο Πλούτωνας δεν θα έπρεπε να ονομάζεται πλανήτης, είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουν μια παράδοση 70 ετών, και ο Πλούτωνας παραμένει στην τάξη των πλανητών με βάση το «εθιμικό δίκαιο» και όχι την επιστημονική αλήθεια. Είναι όμως φανερό ότι το λάθος του 1930 με τον Πλούτωνα δεν θα πρέπει να επαναληφθεί με το σώμα 2003 UB313, με το επιχείρημα των αστρονόμων που το ανακάλυψαν ότι είναι μεγαλύτερο από τον Πλούτωνα. Ο λόγος είναι ότι, αν το χαρακτηρίσουμε πλανήτη, θα πρέπει στο μέλλον να ονομάσουμε πλανήτες και όλα τα άλλα μεγάλα αντικείμενα της ζώνης Kuiper που σίγουρα με την πρόοδο   της τεχνολογίας στα τηλεσκόπια θα ανακαλυφθούν τα προσεχή χρόνια. Ένας τέτοιος «πληθωρισμός» πλανητών θα υποβαθμίσει το μέγεθος και τη σημασία των οκτώ μεγάλων πλανητών που αναγνωρίζουμε σήμερα.

Πηγή: Χ. Βάρβογλης