Χιλιάδες άστρα αποκαλύφθηκαν στο Νεφέλωμα του Ωρίωνα με τη βοήθεια του Hubble

Πηγή: Hubble News, 11 Ιανουαρίου 2006

Σε μια από τις πιο λεπτομερείς αστρονομικές εικόνες που πήρε ποτέ το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble της NASA φαίνεται το Μεγάλο Νεφέλωμα του Ωρίωνα (Μ42). Αυτή η ταραχώδης περιοχή σχηματισμού νέων άστρων είναι ένα από τα πιο όμορφα και φωτογενή ουράνια αντικείμενα της αστρονομίας. Μοιάζει περισσότερο με πίνακα μοντέρνας ζωγραφικής και αποκαλύφτηκε πριν λίγες ημέρες στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας.

Η καταπληκτική εικόνα του Μεγάλου Νεφελώματος του Ωρίωνα. Το 1993, όταν ερεύνησε το νεφέλωμα του Ωρίωνα, το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble για πρώτη φορά, οι εικόνες του έδωσαν μια ουσιαστική ώθηση στο επιχείρημα ότι τα αστέρια με πλανητικά συστήματα είναι συνηθισμένα στον Γαλαξία

Το νεφέλωμα αυτό είναι ένα τεράστιο σύννεφο αερίων και σκόνης που βρίσκεται σε απόσταση 1.500 ετών φωτός από εμάς, ενώ στον ουρανό φαίνεται ακόμη και με γυμνό μάτι, κάτω ακριβώς από το κεντρικό άστρο της ζώνης του αστερισμού του Ωρίωνα.

Είναι δε το Νεφέλωμα του Ωρίωνα το λαμπρότερο και το πιο γνωστό απ' όλα τ' άλλα παρόμοια νεφελώματα στον ουρανό με διάμετρο μερικών ετών φωτός. Ανάμεσα στις νέες ανακαλύψεις περιλαμβάνεται και ο εντοπισμός άστρων με φωτεινότητα ενός εκατοστού της φωτεινότητας των άστρων που είχαμε εντοπίσει σε προηγούμενες παρατηρήσεις, όπως επίσης και η καταγραφή αρκετών καφέ νάνων.

Οι νέες φωτογραφίες του Μ42 μας αποκαλύπτουν επίσης και τους ενεργούς πίδακες υλικών που εκτινάσσονται από νεογέννητα άστρα όπως στα θεωρητικά μας μοντέλα. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις οι νέες φωτογραφίες μας επιτρέπουν να υπολογίσουμε ακόμη και την ταχύτητα με την οποία εκτοξεύονται τα υλικά των πιδάκων αυτών. Τα νεαρά άστρα ακόμα καλύπτονται από ένα στρώμα σκόνης και αερίου σε σχήμα δίσκου. Πιστεύεται ότι εκεί μπορεί να βρίσκονται οι δομικές μονάδες των μελλοντικών πλανητικών συστημάτων.

Στο κέντρο του νεφελώματος βρίσκεται μια ομάδα τεσσάρων άστρων που σχηματίζουν ένα γεωμετρικό τραπέζιο. Ένα απ' αυτά εκπέμπει μεγάλες ποσότητες ενέργειας ώστε μπορεί και φωτίζει ολόκληρη αυτή τη σφαίρα αερίων που βρίσκεται στην άκρη ενός μεγαλύτερου σκοτεινού νέφους.

Ένας από τους στόχους μάλιστα του Hubble ήταν να ανακαλύψει σε τέτοια νεφελώματα την ύπαρξη αντικειμένων τα οποία θα ταίριαζαν στις θεωρητικές μας εκτιμήσεις για τη γέννηση των άστρων. Και πράγματι, το νέο αυτό φωτογραφικό μωσαϊκό μας βοήθησε να εντοπίσουμε 3.000 άστρα διαφόρων μεγεθών και ηλικίας. Μ* αυτόν τον τρόπο μπορούμε να περιγράψουμε όλη εκείνη τη σειρά των διαδικασιών που χρειάζονται να γίνουν στη διάρκεια της κυοφορίας και της γέννησης ενός άστρου.

Μεταξύ των άστρων που επεσήμανε το Hubble για πρώτη φορά στο ορατό φως στον Ωρίωνα ήταν νέοι καφέ νάνοι και ένας μικρός πληθυσμός πιθανών δυαδικών συστημάτων από καφέ νάνους (δύο καφέ νάνοι που ο ένας είναι σε τροχιά γύρω από τον άλλον). Οι καφέ νάνοι αποκαλούνται "αποτυχημένα αστέρια", είναι δε πολύ ψυχρά και πολύ μικρά αντικείμενα για να είναι συνηθισμένα αστέρια, επειδή δεν μπορεί να ξεκινήσει η πυρηνική σύντηξη στους πυρήνες τους, όπως στον ήλιο. Η σύγκριση των χαρακτηριστικών των νεογέννητων αστεριών και των καφέ νάνων στο γενέθλιο περιβάλλον τους μας δίνει μοναδικές πληροφορίες για το πώς σχηματίζονται.

Ο επικεφαλής της ομάδας που έκανε τις παρατηρήσεις, Massimo Robberto του Διαστημικού Ιδρύματος Επιστήμης Τηλεσκοπίων στη Βαλτιμόρη ανέφερε ότι στόχος τους είναι να υπολογίσουν τις μάζες και τις ηλικίες στα νέα άστρα, έτσι ώστε να μπορούνε να χαρτογραφήσουμε την ιστορία τους και να πάρουν ένα γενικό σενάριο του σχηματισμού των άστρων σε εκείνη την περιοχή. Έπειτα θέλουν να ταξινομήσουνε τα αστέρια κατά μάζα και ηλικία και να ψάξουμε για τις τάσεις τους.

Ο Ωρίωνας είναι ένα τέλειο εργαστήριο για να μελετήσει κανείς γεννιούνται πώς τα αστέρια, επειδή είναι 1.500 έτη φωτός μακριά, μια σχετικά σύντομη απόσταση μέσα στο Γαλαξία μας που έχει μήκος 100.000 έτη φωτός. Οι αστρονόμοι έχουν μια καθαρή εικόνα για αυτόν τον χώρο αστρικών γεννήσεων, επειδή τα μεγάλα αστέρια στο κέντρο του Νεφελώματος που έχουν εκραγεί, δημιούργησαν το μεγαλύτερο μέρος της σκόνης και του αερίου από τα οποία σχηματίζονται τα νέα αστέρια. Ο) ήλιος μας πριν 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια κάπως έτσι ξεκίνησε κι αυτός τη ζωή του, μέσα σε ένα τέτοιο σύννεφο.

Για να ολοκληρωθεί η μελέτη χρειάστηκε το Hubble να κάνει 105 τροχιές. Όλα τα όργανα απεικόνισης στο τηλεσκόπιο χρησιμοποιήθηκαν ταυτόχρονα στη μελέτη για τον Ωρίονα.