Είναι μακριά μας, είναι ψυχρός, είναι ένας παγωμένος εξωπλανήτης

Πηγή: Reuters-ESA, 26 Ιανουαρίου 2006

Ένας πλανήτης εκτός του ηλιακού μας συστήματος αλλά κοντά στο κέντρο του Γαλαξία, τα χαρακτηριστικά του οποίου μοιάζουν με εκείνα της γης, ανακαλύφθηκε σε απόσταση περίπου 25.000 ετών φωτός από τη γη μας, ανακοίνωσε διεθνής ομάδα αστρονόμων.

Ο νέος πλανήτης, που ονομάστηκε OGLE-2005-BLG-390Lb από τον όνομα του αστέρα του OGLE-2005-BLG-390, είναι συμπαγής και πιθανώς αποτελείται από βράχους και πάγο και έχει μάζα ίση με 5,5 γήινες μάζες μόνο, είναι δηλαδή ο μικρότερος εξωηλιακός πλανήτης που έχει μετρηθεί ποτέ. Είναι δε ο πιο μακρινός πλανήτης που έχει βρεθεί ποτέ ενώ είναι σε συμφωνία με τις θεωρίες μας για τον σχηματισμό του ηλιακού μας συστήματος.

Η κυρίαρχη θεωρητική εξήγηση για το σχηματισμό των πλανητικών συστημάτων προτείνει ότι στερεά αντικείμενα που λέγονται "πλανητοειδείς" συσσωρεύονται μαζί για να φτιάξουν τους πλανητικούς πυρήνες, οι οποίοι προσαυξάνονται έπειτα με νεφελοειδές αέριο - για να σχηματίσουν κατόπιν τους γιγαντιαίους αέριους πλανήτες - εάν είναι φυσικά αρκετά μεγάλοι. Γύρω από τους ερυθρούς νάνους αστέρια, τα πιο κοινά αστέρια του Γαλαξία μας, αυτό το μοντέλο ευνοεί το σχηματισμό πλανητών με μάζα  από τη Γης έως τον Ποσειδώνα - που είναι μεταξύ 1 έως 10 φορές την απόσταση της γης από τον ήλιο - μακριά από το γονικό τους άστρο.

Ο πλανήτης αυτός είναι ο τρίτος μόνο εξω-ηλιακός πλανήτης που ανακαλύπτεται μέχρι τώρα μέσω του φαινομένου της βαρυτικής εστίασης. Κι ενώ οι άλλοι δύο πλανήτες είχαν μάζες μερικές φορές αυτής του Δία, η ανακάλυψη αυτού του πλανήτη με 5 γήινες μάζες - αν και είναι πολύ πιο δύσκολο να ανιχνευτούν από ό,τι οι πιο ογκώδεις - είναι ένας ισχυρός υπαινιγμός ότι αυτά τα χαμηλής μάζας αντικείμενα είναι πολύ συνηθισμένα.

Αντίθετα με τους περισσότερους εξωηλιακούς πλανήτες που ανακαλύφθηκαν, αυτό βρέθηκε με την τεχνική της βαρυτικής μικροεστίασης, μια τεχνική, βασισμένη σε ένα φαινόμενο που αναλύθηκε από τον Αλβέρτο Αϊνστάιν το 1912.

Με αυτήν την μέθοδο, η βαρύτητα ενός ενδιάμεσου εξασθενημένου άστρου δρα σαν ένα γιγάντιο τηλεσκόπιο (κάμπτοντας τις ακτίνες του φωτός) μεγεθύνοντας ένα πιο απόμακρο αστέρι, το οποίο τότε προσωρινά φαίνεται φωτεινότερο. Μια μικρή όμως 'ατέλεια' στη λαμπρότητα του άστρου αποκαλύπτει την ύπαρξη ενός πλανήτη γύρω από το άστρο, που παίζει το ρόλο του φακού. Δεν βλέπουμε τον πλανήτη, ή ακόμα και το αστέρι που βρίσκεται σε τροχιά, βλέπουμε απλώς την επίδραση της βαρύτητάς τους.

Ένα τέτοιο ενδιάμεσο αστέρι προκαλεί μια χαρακτηριστική λάμψη που διαρκεί για έναν μήνα. Οποιοιδήποτε πλανήτες που είναι σε τροχιά σε αυτό το αστέρι μπορούν να δημιουργήσουν ένα 'πρόσθετο' φωτεινό σήμα, που διαρκεί μέρες για τους γιγαντιαίους πλανήτες έως ώρες για τους όμοιους με τη Γη πλανήτες.

Το άστρο γύρω από το οποίο στρέφεται είναι ένα ερυθρό αστέρι με μάζα πέντε φορές μικρότερη του ήλιου μας. Πιθανόν να έχει μια λεπτή ατμόσφαιρα, σαν τη Γη, αλλά η βραχώδης επιφάνεια του πιθανόν να κρύβεται κάτω από παγωμένους ωκεανούς. Μπορεί λοιπόν να είναι ένας πλανήτης με μεγαλύτερη μάζα από τον Πλούτωνα και βραχώδης σαν τη Γη και την Αφροδίτη.

Η θερμοκρασία του υπολογίζεται στους -220 βαθμούς Κελσίου. Η απόσταση από τον αστέρα του είναι τριπλάσια από αυτή της Γης από τον ήλιο, ενώ η περιστροφή του γύρω από αυτόν διαρκεί 10 χρόνια, ανακοίνωσε ο Jean-Philippe Beaulieu, του Ινστιτούτου Αστροφυσικής Paris-1, επικεφαλής του προγράμματος PLANET, το οποίο υποστηρίζεται από πέντε τηλεσκόπια.

Μέχρι τώρα έχουν βρεθεί τουλάχιστον 170 πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος.

Το πρόγραμμα PLANET χρησιμοποίησε πέντε τηλεσκόπια στο νότιο ημισφαίριο - ένα τηλεσκόπιο των 1.54 μέτρων της ESO στην περιοχή La Silla της Χιλής, στην Αυστραλία, τη Νότια Αφρική κλπ - για να παρακολουθήσει τον αστέρα, ο οποίος είχε θεωρηθεί πιθανός στόχος για ανίχνευση πλανητών το 2005 από την αμερικανο-πολωνική ερευνητική ομάδα OGLE. Ο πλανήτης έγινε έμμεσα ορατός καθώς περνούσε ανάμεσα στο μητρικό άστρο και τη Γη. Πάνω από 70 αστροφυσικοί από 32 ιδρύματα σε 12 χώρες εξέτασαν τη φωτεινότητα του άστρου και συμπέραναν ότι η διακυμάνσεις οφείλονταν στο πέρασμα ενός εξωηλιακού πλανήτη πολύ μικρότερου από τον Ποσειδώνα.

Στην έρευνα για τον εντοπισμό του πλανήτη συμμετείχαν 73 αστροφυσικοί από 32 ιδρύματα και 12 χώρες. Για τους επιστήμονες, του Εργαστηρίου Αστροφυσικής της Τουλούζης και Ταρμπ στη Γαλλία, η ακραία θερμοκρασία που επικρατεί σε αυτό τον πλανήτη εμποδίζει πιθανώς την εμφάνιση μορφής ζωής. Οι ίδιοι εκτιμούν ότι η ζωή στη Γη αναπτύχθηκε λόγω της παρουσίας του νερού, και συνεπώς χρειάζεται μια τέτοια θερμοκρασία ώστε το νερό να είναι σε υγρή μορφή, ούτε πολύ ζεστή ούτε πολύ κρύα. Για να συμβεί αυτό, θα έπρεπε αυτός ο πλανήτης να βρίσκεται σε σχέση με τον αστέρα του σε απόσταση τέτοια που να επιτρέπει ιδανικές συνθήκες, δηλαδή σε γενικές γραμμές να απέχει απόσταση όμοια με εκείνη της Γη από τον ήλιο.