Οι επιστήμονες προβλέπουν πώς να ανιχνεύσουν μια τέταρτη διάσταση του χώρου

Πηγή: PhysOrg, 28 Μαίου 2006

Επιστήμονες στα πανεπιστήμια Duke και Rutgers έχουν αναπτύξει ένα μαθηματικό πλαίσιο και ισχυρίζονται ότι θα επιτρέψουν στους αστρονόμους να εξετάσουν μια νέα θεωρία της βαρύτητας πέντε διαστάσεων, που να ανταγωνίζεται τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας.

Οι Charles Keeton του Rutgers και Arlie Petters του Duke βασίζουν την εργασία τους σε μια πρόσφατη θεωρία, που  λέγεται μοντέλο βαρύτητας κοσμικών βρανών (braneworld) τύπου ΙΙ Randall-Sundrum. Η θεωρία υποστηρίζει ότι το ορατό σύμπαν είναι μια μεμβράνη που ενσωματώνεται μέσα σε ένα μεγαλύτερο σύμπαν, σαν ένα σκέλος ενός μεμβρανώδους φυκιού που επιπλέει στον ωκεανό. Το σύμπαν της κοσμικής βράνης έχει πέντε διαστάσεις -- τέσσερις χωρικές διαστάσεις συν το χρόνο -- έναντι των τεσσάρων διαστάσεων -- τρεις χωρικές, συν το χρόνο -- στη γενική θεωρία της σχετικότητας.

Το πλαίσιο Keeton και Petters που αναπτύχθηκε προβλέπει ορισμένα κοσμολογικά φαινόμενα που, εάν παρατηρηθούν, πρέπει να βοηθήσει τους επιστήμονες να επικυρώσουν τη θεωρία της κοσμικής βράνης. Οι παρατηρήσεις, ανέφεραν, πρέπει να είναι δυνατές με τους δορυφόρους που σχεδιάζονται για να προωθηθούν μέσα στα επόμενα χρόνια.

Εάν η θεωρία της κοσμικής βράνης αποδειχθεί αληθινή, "θα ανέτρεπε το σκηνικό", λέει ο Petters. "Θα επιβεβαίωνε ότι υπάρχει μια τέταρτη διάσταση στο χώρο, η οποία θα δημιουργούσε ένα φιλοσοφικό άλμα στην κατανόηση του φυσικού κόσμου."

Τα συμπεράσματα των επιστημόνων εμφανίστηκαν στις 24 Μάιου 2006, στο περιοδικό Physical Review. Ο Keeton είναι καθηγητής αστρονομίας και φυσικής στο Rutgers, και ο Petters είναι καθηγητής μαθηματικών και φυσικής.

Η έρευνά τους χρηματοδοτείται από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστήμης.

Το μοντέλο της κοσμικής βράνης κατά Randall-Sundrum -- που ονομάστηκε έτσι από τους δημιουργούς του, την φυσικό Lisa Randall του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και τον Raman Sundrum του πανεπιστημίου Johns Hopkins -- παρέχει μια μαθηματική περιγραφή για το πώς η βαρύτητα διαμορφώνει τον κόσμο, που διαφέρει όμως από την περιγραφή που προσφέρεται από τη γενική θεωρία της σχετικότητας.

Οι Keeton και Petters εστίασαν την προσοχή τους σε μια ιδιαίτερη βαρυτική συνέπεια της θεωρίας της κοσμικής βράνης, που την διακρίνει από τη θεωρία του Einstein.

Η νέα θεωρία κοσμικής βράνης (braneworld) προβλέπει ότι οι σχετικά μικρές "μαύρες τρύπες" που δημιουργήθηκαν στις πρώτες στιγμές του σύμπαντος έχουν καταφέρει να επιζήσουν μέχρι το παρόν. Οι μαύρες τρύπες, με μάζα παρόμοια με ενός μικροσκοπικού αστεροειδή, θα ήταν μέρος της "σκοτεινής ύλης" στο Σύμπαν. Όπως προτείνει και το όνομα, η σκοτεινή ύλη δεν εκπέμπει ή δεν ανακλά το φως, αλλά ασκεί μια δύναμη βαρύτητας.

Η γενική θεωρία της σχετικότητας, αφ' ετέρου, προβλέπει ότι τέτοιες αρχέγονες μαύρες τρύπες δεν υπάρχουν πλέον, δεδομένου ότι θα είχαν εξατμίσει ήδη.

"Όταν υπολογίσαμε πόσο μακριά μπορεί να είναι οι μαύρες τρύπες της κοσμικής βράνης από τη γη, μείναμε έκπληκτοι όταν διαπιστώσουμε ότι οι οι κοντινότερες μαύρες τρύπες θα βρίσκονταν εντός της τροχιάς του Πλούτωνα", τονίζει ο Keeton.

Και ο Petters πρόσθεσε, "εάν οι μαύρες τρύπες της κοσμικής βράνης σχηματίζει ακόμη το 1% της σκοτεινής ύλης στη γειτονιά του Γαλαξία μας -- μια προσεκτική υπόθεση -- υπάρχουν αρκετές χιλιάδες τέτοιες μαύρες τρύπες στο ηλιακό μας σύστημα".

Αλλά υπάρχουν πραγματικά οι μαύρες τρύπες της κοσμικής βράνης -- και επομένως είναι οι αποδείξεις για τη θεωρία των βρανών 5 διαστάσεων;

Οι επιστήμονες έδειξαν ότι πρέπει να είναι δυνατό να απαντηθεί αυτή η ερώτηση,  αν παρατηρούσαμε τα αποτελέσματα που θα ασκούσαν αυτές οι μαύρες τρύπες στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που ταξιδεύει προς τη γη από άλλους γαλαξίες. Σε οποιαδήποτε τέτοια ακτινοβολία που περνά κοντά από μια μαύρη τρύπα θα δράσουν τεράστιες βαρυτικές δυνάμεις από το αντικείμενο -- ένα φαινόμενο που ονομάζεται "βαρυτικός εστιασμός".

"Μια καλή θέση για να ψάξει κανείς για βαρυτικό εστιασμό από τις μαύρες τρύπες της κοσμικής βράνης, είναι στις εκρήξεις των ακτίνων γάμμα που έρχονται στη γη", εξηγεί ο Keeton. Αυτές οι εκρήξεις αντίνων γάμμα παράγονται πιθανά από τεράστιες εκρήξεις σε όλο το σύμπαν. Τέτοιες εκρήξεις από το εξωτερικό διάστημα ανακαλύφθηκαν από την Πολεμική Αεροπορία των Η.Π.Α. στη δεκαετία του '60.

Οι Keeton και Petters υπολόγισαν ότι αυτές οι ειδικές μαύρες τρύπες θα εμπόδιζαν τις ακτίνες γάμμα με τον ίδιο τρόπο που ένας βράχος σε μια λίμνη εμποδίζει τη διάβαση των κυματισμών. Ο βράχος παράγει ένα "σχήμα συμβολής" άρα σε κάποια σημεία θα έχουμε εξουδετέρωση και σε άλλα ενίσχυση των κυματισμών. Το σχέδιο συμβολής έχει την υπογραφή των χαρακτηριστικών και του βράχου και του νερού.

Ομοίως, μια μαύρη τρύπα θα έδινε ένα σχέδιο συμβολής σε μια διερχόμενη έκρηξη ακτίνων γάμμα καθώς θα ταξιδεύουν προς τη γη, λένε οι Keeton και Petters. Οι επιστήμονες πρόβλεψαν τα φωτεινά και σκοτεινά "κρόσσια" στο σχήμα συμβολής που θα προκύψουν, δίνοντας έτσι τα χαρακτηριστικά των μαύρων τρυπών και, στη συνέχεια, του χώρου και του χρόνου.

"Ανακαλύψαμε ότι η υπογραφή μιας τέταρτης διάστασης του χώρου εμφανίζεται στα σχέδια συμβολής", αναφέρει ο Petters. "Αυτή η πρόσθετη χωρική διάσταση δημιουργεί μια συστολή ανάμεσα στα κρόσσια συγκρινόμενων με αυτά που θα βλέπαμε στη γενική σχετικότητα."

Οι Petters και Keeton είπαν ότι πρέπει να είναι δυνατό να μετρηθούν αυτά τα προβλεφθέντα κρόσσια των ακτίνων γάμμα, αν χρησιμοποιήσουμε το διαστημικό τηλεσκόπιο Ευρείας Περιοχής ακτίνων γάμμα, το οποίο σχεδιάζεται να προωθηθεί με ένα διαστημικό σκάφος τον Αύγουστο του 2007. Το τηλεσκόπιο είναι από κοινού προσπάθεια μεταξύ της NASA, του αμερικανικού υπουργείου ενέργειας, και ιδρυμάτων στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιαπωνία, την Ιταλία και τη Σουηδία.

Οι επιστήμονες είπαν ότι η πρόβλεψή τους θα ίσχυε για όλες τις μαύρες τρύπες της κοσμικής βράνης, είτε στο ηλιακό σύστημά μας είτε πέρα από αυτό.

"Εάν η θεωρία κοσμικών βρανών είναι σωστή", είπαν, "θα πρέπει να υπάρξουν πολλές, πολλές μαύρες τρύπες στο σύμπαν, που η κάθε μία θα μεταφέρει την υπογραφή της 4ης χωρικής διάστασης".


ΤΡΕΙΣ ΤΡΟΠΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΣΘΕΣΟΥΜΕ ΝΕΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ

Ο Albert Einstein και άλλοι επιστήμονες της γενιάς του όπως ο Theodor Kaluza  και Oskar Klein γοητεύτηκαν από την ιδέα ότι ο κόσμος μας έχει κρυμμένες διαστάσεις. Για απλούστευση ας θεωρήσουμε τον 3-διάστατο κόσμο σαν ένα πλέγμα, και σε κάθε σημείο του ας θεωρήσουμε μια γραμμή που παριστάνει την επιπλέον διάσταση.
α. Παραδοσιακή θεωρία χορδών. Εδώ οι επιπλέον διαστάσεις είναι κλειστές γραμμές υποατομικής κλίμακας (μικροί κύκλοι στην εικόνα.) Ένα μικροσκοπικό πλάσμα θα ξαναγυρνούσε στο ίδιο σημείο αν εκινείτο κατά μήκος τους. 
β. Μοντέλο Randal-Sundrum. Πρόσφατα οι θεωρητικοί των χορδών πρότειναν ότι οι επιπλέον διαστάσεις είναι άπείρου μεγέθους αλλά ισχυρά καμπυλωμένες. Έτσι ο όγκος τους είναι κυρίως συγκεντρωμένος γύρω από το Σύμπαν μας.
γ. Μοντέλο απείρου όγκου. Ο συγγραφέας και οι συνεργάτες του προτείνουν ότι οι επιπλέον διαστάσεις είναι απεριόριστες σε μέγεθος και χωρίς καμπύλωση, ακριβώς όπως ο συνηθισμένος 3-διάστατος χώρος μας.

Δείτε και τα σχετικά άρθρα
Η ομορφιά των βρανών
Έξοδος από το σκοτάδι
Λύνοντας τις εξισώσεις του Αϊνστάιν σε χώρο 5 διαστάσεων
Το Σύμπαν προτιμά 3 και 7 χωρικές διαστάσεις
Η σκοτεινή ύλη δίνει έμφαση στις πρόσθετες διαστάσεις