Ο Χόμπιτ ήταν αρκετά έξυπνος για να κάνει λίθινα εργαλεία παρά το μικρό εγκέφαλό του, σύμφωνα με μια νέα έρευνα

Πηγή: BBC - Independent, Ιούνιος 2006

Λειασμένοι πυρόλιθοι (τσακμακόπετρες) βρέθηκαν στο μακρινό ινδονησιακό νησί όπου έζησε ο Χόμπιτ προτείνουν ότι ο ανθρώπινος "εξάδελφος" κληρονόμησε δεξιότητες από τους προγόνους του για φτιάξει εργαλεία. Μερικοί πιστεύουν ότι ο εγκέφαλός του ήταν πάρα πολύ μικροσκοπικός για να εκτελέσει έναν σύνθετο στόχο, την κατασκευή εργαλείων, που θεωρήθηκε ως η σφραγίδα του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ο Χόμπιτ (στα αριστερά) είχε ένα εγκέφαλο στο μέγεθος ενός γκρεϊπφρούτ

Η μελέτη στο Nature υποστηρίζει την άποψη ότι ο Χόμπιτ (hobbit) είναι ένα νέο είδος κι όχι ένας σύγχρονος άνθρωπος με μια ασθένεια στον εγκέφαλο, μικροκεφαλισμός.

"Οι άνθρωποι έχουν πει ότι το μέγεθος του εγκεφάλου ήταν πάρα πολύ μικρό για να είναι ικανοί για οποιοδήποτε είδος περίπλοκου πολιτισμού, αλλά αυτό μπορεί να μην έχει συμβεί εδώ", λέει ο κύριος ερευνητής Adam Brumm, του αυστραλιανού εθνικού πανεπιστημίου στην Καμπέρρα.

"Το μέγεθος του εγκεφάλου ήταν πολύ μικρό αλλά θα ήταν ικανό γι αυτό που εμείς αποκαλούμε πολιτισμό. Είναι μια πτυχή της ανθρωπότητας που δεν βλέπουμε να συμβαίνει στους χιμπατζήδες και τους άλλους μεγάλους πιθήκους.

Καυτός διάλογος

Η ανακάλυψη σε ένα ινδονησιακό νησί υπολειμμάτων από αρχαίους μικροσκοπικούς ανθρώπους προκάλεσε αναστάτωση στον επιστημονικό κόσμο το 2004.

Μερικοί ισχυρίζονται ότι σύγχρονοι άνθρωποι έφτιαξαν τα εργαλεία αντί για τους Χόμπιτ

Η ομάδα που έκανε την αρχική ανακάλυψη είπε ότι αντιπροσώπευε έναν νέο κλάδο του οικογενειακού δέντρου της ανθρωπότητας.

Θεωρούν ότι ο floresiensis Homo ύψους μόνο 1 μέτρου, εξελίχθηκε από έναν άγνωστο μικρόσωμο, με μικρό εγκέφαλο πρόγονο, και όπως οι ερευνητές νομίζουν, έγιναν μικροί στο ανάστημα για να αντιμετωπίσουν τον περιορισμένο ανεφοδιασμό με τρόφιμα στο νησί Flores.

Πιστεύουν ότι ίσως είχαν επιζήσει μέχρι περίπου 12.000 έτη πριν, όταν μια ηφαιστειακή έκρηξη κατάστρεψε την περιοχή.

Η ανακάλυψη χαιρετήθηκε σαν ένα από το σημαντικότερο απολίθωμα που βρέθηκε εδώ και έναν αιώνα. Εντούτοις, μια μειονότητα επιστημόνων διαφωνεί.

Οι τελευταίοι θεωρούν ότι δεν αποτελούν ένα απολύτως νέο είδος, αλλά ο Χόμπιτ ήταν σύγχρονος άνθρωπος που είχε μικροκεφαλία, μια σύμφυτη αναταραχή που σταματά την αύξηση του εγκεφάλου.

Ζωτικής σημασίας ενδείξεις

Όλοι οι επιστήμονες δεν αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο τα εργαλεία από πυρόλιθο που βρέθηκαν στη σπηλιά Liang Bua.

Μερικοί έχουν υποστηρίξει ότι τα εργαλεία είναι πάρα πολύ προηγμένα για να έχουν γίνει από ένα πλάσμα με έναν τόσο μικρό εγκέφαλο και πρέπει να έχουν γίνει αργότερα από ένα πιο προηγμένο ανθρώπινο είδος.

Τώρα όμως, μια κοινή ομάδα αυστραλιανών και ινδονησιακών ερευνητών έχει συγκρίνει τα εργαλεία που βρέθηκαν στη σπηλιά Liang Bua με άλλα, πολύ παλαιότερα, χειροποίητα αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν στο νησί σε αρκετούς διαφορετικούς αρχαιολογικούς τόπους, όπως στη σπηλιά Mata Menge. Τα αντικείμενα αυτά ηλικίας 700. 000 έως 840.000 ετών πριν, λένε, δεν μπορεί να έχουν φτιαχτεί από τον Homo sapiens, αφήστε που έχουν τον ίδιο τρόπο κατασκευής με αυτά της σπηλιάς του Χόμπιτ.

Ισχυρίζονται δε ότι τα εργαλεία από διαφορετικά χρονικά διαστήματα αντέχουν στις ομοιότητες, κάτι που δείχνει ότι έγιναν με τον ίδιο τρόπο από μια μακροχρόνια ιστορική γραμμή των αρχαίων ανθρώπων.

"Είναι βασικά η ίδια τεχνολογία", είπε ο Δρ Brumm. "Έτσι, το γεγονός αυτό προτείνει μια συνεχιζόμενη παράδοση κατασκευής των εργαλείων, που έγιναν στο νησί κατά τη διάρκεια πολλών εκατοντάδων χιλιάδων ετών."

Από την άλλη μεριά, ο James Phillips, καθηγητής της ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο του Ιλλινόις στο Σικάγο, εξήγησε ότι ήταν λάθος να προταθεί ότι τα λίθινα εργαλεία θα μπορούσαν να έχουν γίνει από τα προηγούμενα είδη των ανθρώπων, όπως για παράδειγμα τον Homo erectus, ένα πλάσμα που εξελίχθηκε πριν περισσότερο από 1,8 εκατομμύρια χρόνια, και προηγήθηκε χρονικώς από τους σύγχρονους ανθρώπους πολλές εκατοντάδες χιλιάδες έτη.

"Αυτά τα εργαλεία είναι τόσο προηγμένα που δεν υπάρχει κανένας τρόπος να έγιναν από κανέναν εκτός από τον Homo sapiens", τόνισε ο καθηγητής Phillips.

Όμως οι ερευνητές στο Nature επιμένουν ότι οι δηλώσεις ότι στον H. floresiensis έλειπε το αναγκαίο μέγεθος του εγκεφάλου το απαραίτητο για να κάνει τα χειροποίητα λίθινα εργαλεία, βασίζονται στις προκαταλήψεις παρά στα στοιχεία.

Χρονικό χάσμα

Οι συντάκτες της δημοσιευμένης έρευνας θεωρούν ότι οι "Χόμπιτ" κληρονόμησαν τις δεξιότητες κατασκευής εργαλείων από τους προγόνους που έζησαν στο νησί εδώ και περίπου 800.000 χρόνια.

"Τα ίδια τα εργαλεία είναι αρκετά απλά", είπε ο Δρ Brumm. "Οι ανθρωποειδείς έσπασαν βασικά κομμάτια της πέτρας από ηφαιστειακές στρογγυλές πλάκες. Ήταν μια πολύ απλή διαδικασία κατασκευής."

Αυτά τα μέσα μπορεί να είχαν χρησιμοποιηθεί για να επεξεργαστούν φυτά για τα τρόφιμα, να πετσοκόψουν τα ζωικά δέρματα ή να χαράξουν ξύλινα εργαλεία, αν και κανένας δε είναι σίγουρος.

Πάντως, το στοιχείο αυτό είναι απίθανο να πείσει όλους τους επιστήμονες, ειδικά επειδή υπάρχει ένα πολύ μακρύ χρονικό χάσμα μεταξύ των εργαλείων που σφυρηλατήθηκαν πριν περίπου 800.000 χρόνια, και εκείνων που βρίσκονται στη σπηλιά Liang Bua.

Όπως λέει και ο Chris Stringer, του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, δεν μπορούμε να εγγυηθούμε ότι αυτό το υλικό συσχετίζεται πραγματικά λόγω του μεγάλου χρονικού χάσματος. 

"Αλλά όμως ενισχύει το επιχείρημα ότι ο Χόμπιτ είναι πραγματικά απόγονος ενός πληθυσμού που είχε ζήσει στο νησί για έναν πολύ μακροχρόνιο διάστημα. Κι αυτό πιθανά επέτρεψε ώστε να περάσει αρκετός χρόνος μέχρι να αναπτύξει τα ασυνήθιστα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Χόμπιτ".

Χρονική γραμμή

• Πριν 800.000 έτη: λίθινα εργαλεία δείχνουν την παρουσία πρωτόγονων ανθρώπων στο νησί

• Πριν 70.000 - 12.000 έτη: στοιχεία του Χόμπιτ στο νησί Flores

• Πριν 10.000 έτη: πρώτα οριστικά στοιχεία της άφιξης των σύγχρονων ανθρώπων (Homo sapiens) στο νησί Flores

Οστά που ήταν αιτία τριβών ανάμεσα στους επιστήμονες κατά το παρελθόν

Άτομο PILTDOWN: Τα λίθινα εργαλεία και κρανία ενός προφανούς ατόμου σαν πίθηκος ξεθάφτηκαν από αποθέσεις αμμοχάλικου στην τοποθεσία Piltdown, στο Ανατολικό Σάσσεξ μεταξύ του 1911 και 1915 και αμέσως δηλώθηκαν σαν την "ελλείπουσα σύνδεση" μεταξύ των πίθηκων και των ανθρώπων. Το 1953, μια μελέτη έδειξε ότι τα χειροποίητα αντικείμενα ήταν επιμελημένες παραποιήσεις, ένα μίγμα οστών ανθρώπων και πιθήκων. Μια από τις μεγαλύτερες επιστημονικές ανακαλύψεις για την ανθρώπινη προέλευση πιστοποιήθηκε σαν μια μεγάλη εξαπάτηση.

Άτομο TOUMAI: Γάλλοι επιστήμονες ανακάλυψαν ένα κρανίο έξι έως επτά εκατομμυρίων ετών στο βόρειο Τσαντ το 2002, Η τυπική ονομασία του είναι Sahelanthropus tchadensis. Το πλάσμα αυτό έγινε το παλαιότερο γνωστό μέλος της ανθρώπινης οικογένειας. Άλλοι επιστήμονες όμως το απομάκρυναν αργότερα από την οικογένεια των ανθρώπων ως ανήκοντας σε ένα εξαφανισμένο είδος πίθηκου που δεν περπατούσε σε δύο πόδια, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης οικογένειας. Το περιοδικό Science, εντούτοις, ψήφισε την ανακάλυψη αυτή σαν τη σημαντική ανακάλυψή του έτους 2002.

Άτομο DMANISI: Οι επιστήμονες ανακάλυψαν διάφορα κρανία των πρώτων ανθρώπων που χρονολογούνται σε περίπου 1,8 εκατομμύρια χρόνια πριν, πλησίον του Dmanisi στη Γεωργία. Τα πλάσματα με μικρό εγκέφαλο άνηκαν σε ένα γνωστό είδος, τον Homo erectus και έγινε συζήτηση πάνω στις πρώιμες ανθρώπινες μεταναστεύσεις. Μια θεωρία θέλει τον Homo  erectus να πέθανε και να αντικαταστάθηκε από τον Homo sapiens, μια άλλη θεωρία θέλει τα δύο είδη να διασταυρώθηκαν και οι σύγχρονοι άνθρωποι εξελίχθηκαν όχι απλώς στην Αφρική αλλά σε διάφορες περιοχές του κόσμου.