Το μεγάλο ερώτημα είναι αν οι επανδρωμένες πτήσεις στο διάστημα είναι χρήσιμες

Πηγή: Independent, Ιούλιος 2006

Το διαστημικό λεωφορείο Discovery ήδη έχει επιστρέψει από την αποστολή των 13 ημερών. Αυτή η αποστολή ήταν η δεύτερη  μετά από την απώλεια του Κολούμπια τον Φεβρουάριο του 2003. Τον Ιούλιο του 2005, το Discovery πραγματοποίησε μια πρώτη αποστολή μετά την καταστροφής, μέσα σε παρατεταμένες ανησυχίες σχετικά με μια πιθανή καταστροφή του κατά την εκτόξευση από κομμάτια μονωτικού αφρού, που χτύπησαν κεραμικά πλακίδια του σκάφους για τη θερμότητα. Η τελευταία πτήση βέβαια στέφθηκε από μια πλήρη επιτυχία, χωρίς κάποια σημάδια σημαντικών ζημιών. Και το πιθανότερο είναι ότι το πρόγραμμα των διαστημικών λεωφορείων θα συνεχιστεί έτσι μέχρι τη σχεδιασμένη αποχώρησή τους το 2010.
 

Πάντως το σπουδαιότερο είναι η ανθρώπινη παρουσία στο διάστημα, που άρχισε με τον Γιούρι Γκαγκάριν το 1961, έφθασε στο αποκορύφωμά της ακριβώς οκτώ χρόνια αργότερα όταν έφερε ανθρώπους με τον Απόλλωνα 11 στο φεγγάρι, 400.000 χιλιόμετρα μακριά από τη γη. Το κύριο σημείο της πιο πρόσφατης αποστολής του Discovery, σε ένα μέτριο ύψος 320 χιλιομέτρων, είναι να εξεταστεί η δυνατότητα να γίνουν εν πτήσει επισκευές, και προ πάντων να εξασφαλιστούν οι επιστροφές του πληρώματος επτά ατόμων χωρίς κίνδυνο.

Υπάρχει καμιά εναλλακτική λύση εκτός από την επανδρωμένη διαστημική εξερεύνηση;

Ασφαλώς. Κάθε εκτόξευση διαστημικού λεωφορείου κοστίζει κάπου 1.3 δισ. δολάρια, αλλά η σημαντικότερη εξερεύνηση σήμερα πραγματοποιείται με σκάφη τηλεκατευθυνόμενα, που κοστίζουν πολύ λιγότερα ανά μεμονωμένη αποστολή. Το παραγωγικότερο πρόγραμμα της NASA είναι το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, το οποίο έχει δώσει ανεκτίμητες ιδέες στα θεμελιώδη προβλήματα της αστροφυσικής - το πρόγραμμα Εξαιρετικά Βαθύ Πεδίο του Hubble είναι η πιο ευαίσθητη αστρονομική οπτική εικόνα που λήφθηκε ποτέ. Το Hubble πλησιάζει το τέλος της ζωής του, αλλά ένα διαστημικό τηλεσκόπιο της επόμενης γενιάς πρόκειται να εκτοξευτεί το 2010. Ο Ανιχνευτής (Pathfinder) του Άρη και τα 2 ρόβερ εξερεύνησης του Άρη είναι επίσης τεράστιες επιτυχίες, που συνεχίζουν να στέλνουν σημαντικά στοιχεία για τον κόκκινο πλανήτη στους επιστήμονες.

Ποιό είναι το πρόβλημα με την αποστολή ανθρώπων στο διάστημα;

Αρκετά απλά, το διάστημα είναι ένα εξαιρετικά εχθρικό περιβάλλον για τους ανθρώπους. Οτιδήποτε χρειαζόμαστε - τρόφιμα, νερό, ο αέρας που αναπνέουμε - πρέπει να το πάρουμε μαζί μας. Αυτοί οι παράγοντες περιορίζουν το χρόνο οποιασδήποτε αποστολής, ενώ το καθαρό βάρος τέτοιων βασικών στοιχείων μειώνει σημαντικά το χρήσιμο ωφέλιμο φορτίο των αποστολών των Λεωφορείων. Το Discovery και τα επιζώντα αδέλφια του - Atlantis και Endeavour - είναι απελπιστικά περιορισμένοι μεταφορείς, ικανοί μόνο για χαμηλή γήινη τροχιά. Για αυτό τον λόγο, ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS) που συντηρούν πρέπει να πετά στην ίδια χαμηλή και σχετικά μη παραγωγική τροχιά. Και όπως μάλιστα η μοίρα του Challenger το 1986 και του Κολούμπια το 2003 συνεχώς υπενθυμίζει, ότι το επανδρωμένο διαστημικό ταξίδι είναι επικίνδυνο. και ήδη δεκατέσσερις αστροναύτες πέθαναν στις δύο αποστολές.

Υπάρχουν κάποια πλεονεκτήματα;

Το ερώτημα που συνεχώς αναδύεται για την επανδρωμένη εξερεύνηση είναι αν ο άνθρωπος υπερισχύει της τεχνητής νοημοσύνης. Οι ελεγχόμενες από υπολογιστή ρομποτικές αποστολές μπορούν να συγκεντρώσουν τεράστιες ποσότητες στοιχείων. Αλλά είναι λιγότερο καλοί στην αξιολόγηση τους. Δεν μπορούν να κάνουν εκείνες τις επιτόπου, δημιουργικές κρίσεις για το ποιές λεωφόροι πρέπει να ακολουθηθούν και ποιές να εγκαταλειφθούν. Ακριβώς όπως τα βασισμένα σε υπολογιστές προγράμματα σκακιού, έτσι και τα ρομπότ σπαταλούν χρόνο και ενέργεια για να αξιολογήσουν τις όποιες δυνατότητες, όταν ένας άνθρωπος επιτόπου  θα ήξερε αμέσως εάν κάτι στην εξερεύνηση ήταν σημαντικό.

Επιπλέον, η δημοσιότητα που δίνεται στις επανδρωμένες διαστημικές καταστροφές καλύπτει το πολύ υψηλότερο ποσοστό αποτυχίας των τηλεκατευθυνόμενων αποστολών. Πάρτε για παράδειγμα τα τηλεκατευθυνόμενα σκάφη στον Άρη από το 1960, κατά προσέγγιση δύο από τα τρία έχουν αποτύχει. Καίτοι το Challenger και το Κολούμπια καταστράφηκαν, οι επανδρωμένες αποστολές είχαν ένα ποσοστό επιτυχίας 90 τοις εκατό. Και τίποτα δεν συγκινεί τους ανθρώπους για τη διαστημική εξερεύνηση - και τους καθιστά πρόθυμους να πληρώσουν για αυτά - όπως οι δραματικές ανθρώπινες στιγμές.

Χρειαζόμαστε έναν μόνιμο επανδρωμένο διαστημικό σταθμό;

Όλο και περισσότερο, η άποψη μεταξύ των επιστημόνων είναι ΟΧΙ. Το πρόγραμμα του Διεθνή Διαστημικού Σταθμού (ISS) - μια κοινοπραξία της NASA, και των διαστημικών υπηρεσιών της Ρωσίας, του Καναδά, της ΕΕ και της Ιαπωνίας - μπορεί να κοστίσει τελικό 110 δισ. δολάρια, ακόμα κι αν οι 18 αποστολές των λεωφορείων που απαιτούνται για να ολοκληρωθεί δεν μμπορούν ποτέ να πραγματοποιηθούν, αφήνοντας το σταθμό επανδρωμένο μόνο από ένα μικρό αριθμό πληρώματος. Εξαρτώμενο από το διαστημικό Λεωφορείο (που έχουν κοστίσει 145 δισ. πάνω από 30 χρόνια), το ISS πρέπει να λειτουργήσει σε σχετικά χαμηλή τροχιά, που περιορίζει τις δυνατότητές του. Μια άλλη καταστροφή Λεωφορείου θα σημάνει πιθανώς και το τέλος για τον Διαστημικό Σταθμό, ακόμα κι αν οι πέντε συνεργάτες του προγράμματος έχουν δεσμευτεί να το ολοκληρώσουν μέχρι το 2010.

Κανένας άλλος εκτός από τον Michael Griffin, τον διοικητή της NASA, δεν έχει υπονοήσει ότι το Λεωφορείο και ο ISS ήταν λάθος. "Τώρα μόλις γίνεται αποδεκτό ότι δεν ήταν η σωστή πορεία", είπε κάποτε. "Προσπαθούμε τώρα να αλλάξουμε την πορεία κάνοντας όσο λιγότερη ζημιά μπορούμε."

Μερικοί υποστηρίζουν ότι λίγα έργα σημαντικής επιστημονικής αξίας έχουν ολοκληρωθεί από το Σταθμό. Η κύρια αξία του, λένε οι κριτικοί, είναι ότι το όχημα αυτό είναι προϊόν διεθνούς συνεργασίας στους μπερδεμένους πολιτικούς καιρούς που ζούμε  - ή σαν το τελευταίο όχημα για τον εξωτικό τουρισμό. Ήδη δύο άτομα έχουν πληρώσει 20 εκατομμύρια για να πάνε μέχρι τον ISS, παίζοντας το ρόλο του πολυτελούς ξενοδοχείου Ritz στη Γη.

Και ποιό είναι λοιπόν το μέλλον της διαστημικής εξερεύνησης;

Ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει κάποια στιγμή πάνω στον Άρη και στο φεγγάρι. Αλλά οι μηχανές θα θέσουν το ρυθμό - αλλά και οι οικονομικοί λόγοι. Ενώ η NASA ψάχνει τρόπους για να αναζωπυρώσει τον ενθουσιασμό για το διάστημα, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία διαστήματος, η ESA, ξοδεύει μόνο το ένα όγδοο του προϋπολογισμού της στα επανδρωμένα διαστημικά προγράμματα. Οι θεαματικές επιτυχίες των δύο ρόβερ του Άρη κοστίζουν λιγότερο από 800 εκατομμύρια. Το 2005, το αμερικανικό σκάφος Cassini σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο έστειλε πίσω στη γη συγκλονιστικές εικόνες του Κρόνου και των φεγγαριών του, ενώ ένα ευρωπαϊκό σκάφος "αυτοκτόνησε" πάνω στον Τιτάνα, το μεγαλύτερο φεγγάρι του Κρόνου. Ένα σκάφος της NASA έχει συγκρουστεί σκόπιμα με έναν κομήτη, ενώ ένα άλλο έχει φέρει πίσω στη γη ένα φορτίο με αστρόσκονη. Και ένα άλλο διαστημικό σκάφος κατευθύνεται για τον Ερμή, την Αφροδίτη και τον Πλούτωνα, ενώ τα δύο Voyager, που προωθήθηκαν το 1977, έβαλαν πλώρη για το διαστρικό διάστημα.

Θα πρέπει οι επανδρωμένες πτήσεις για την εξερεύνηση του διαστήματος να συνεχιστούν;

Ναι...

* Κατά την εξερεύνηση, οι άνθρωποι είναι καλύτεροι από τις μηχανές στο να αναγνωρίσουν τι είναι το ποιο ενδιαφέρον
* Απαιτούνται άνθρωποι για να κάνουν τις επισκευές στο διάστημα, όπως εκείνοι που επέκτειναν χρονικά την ωφέλιμη  ζωή του τηλεσκοπίου Hubble
* Οι άνθρωποι που ανοίγουν νέους δρόμους εξερευνώντας τον κόσμο είναι κάτι βασικό μέσα στην ανθρώπινη φύση

Όχι....

* Οι δαπάνες για να στείλουμε ανθρώπους στο διάστημα υπερβαίνουν μακράν τα οποιαδήποτε οφέλη που αποκομίζονται από τη χρησιμοποίηση τους από το να στείλουμε μηχανές
* Οι άνθρωποι χρειάζονται τόσες προμήθειες - οξυγόνο, ζεστασιά, προστασία, κ.λπ... - που το πρόσθετο βάρος απαγορεύει το ταξίδι στις περισσότερες θέσεις στο διάστημα
* Το διαστημικό ταξίδι είναι πραγματικά επικίνδυνο, και καλύτερα να καταστραφούν τα μηχανήματα στα αναπόφευκτα ατυχήματα από ό,τι οι ανθρώπινες ζωές.