Το Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο θα μπορούσε να αποκαλύψει μυστικά της ζωής, του σύμπαντος και για οτιδήποτε

Πηγή: The Guardian, 5 Αυγούστου 2006

Μήπως υπάρχει κανένας εκεί πάνω; Νέο παρατηρητήριο θα αυξήσει τις πιθανότητες να ανακαλύψουμε πλανήτες σαν τη Γη.

Οι αστρονόμοι έχουν επιλέξει να κατασκευάσουν ένα κάτοπτρο με διάμετρο 42 μέτρων για ένα νέο τηλεσκόπιο που θα μας αποκαλύψει πώς εξελίχθηκε το σύμπαν από τις πρώτες του στιγμές, ενώ θα μπορούσε να αποκαλύψει κι αν υπάρχει ζωή κάπου αλλού στον κόσμο.

Το Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο (ELT) που προτείνεται να κατασκευαστεί από επιστήμονες μιας κοινοπραξίας ευρωπαϊκών χωρών, που εδρεύει στο παρατηρητήριο Cerro Paranal στην έρημο Atacama της Χιλής, θα επισκιάσει οτιδήποτε χρησιμοποιείται σήμερα από τους αστρονόμους. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να εξετάσει κάποια μυστήρια μέχρις τώρα, όπως ποιά ήταν τα πρώτα αντικείμενα στον κόσμο, πόσοι τύποι ύλης υπάρχουν και εάν υπάρχουν πλανήτες σαν τη Γη στο Γαλαξία μας.

"Υπάρχουν δύο ερωτήσεις: πώς ξεκίνησε ο κόσμος και πώς άρχισε η ζωή;", λέει ο Andreas Kaufer, διευθυντής των τηλεσκοπίων του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητήριου (Eso) στο Cerro Paranal. Για να απαντήσουν σε αυτές τις ερωτήσεις οι αστρονόμοι, απαιτούνται μεγαλύτερα τηλεσκόπια. Τον περασμένο μήνα, η Eso οργάνωσε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων για να παραδώσει ένα σχέδιο για το ELT μέχρι το τέλος του έτους.

"Πρέπει να πάμε στο επόμενο βήμα που θα είναι τεχνολογικά δυνατό και που είναι τα 42 μέτρα στη διάμετρο του κατόπτρου", λέει ο Δρ Kaufer. Το τηλεσκόπιο, που θα μπορούσε να κοστίσει μέχρι και €1 δισ. και να τοποθετηθεί στην Ανταρκτική, θα ήταν λειτουργικό μέσα σε μια δεκαετία.

Το πιο αιχμηρό μάτι που έχουν οι αστρονόμοι σήμερα στον πλανήτη είναι το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Eso, μια σειρά τεσσάρων τηλεσκοπίων διαμέτρου 8 μέτρων κόστους €500 εκατομμυρίων, που είναι τοποθετημένα στην υψηλή κορυφή Cerro Paranal σε υψόμετρο 2.500 μέτρα. Αυτά τα τηλεσκόπια έχουν παραγάγει τις πρώτες άμεσες εικόνες των πλανητών έξω από το ηλιακό σύστημα, έχουν μετρήσει την απόσταση απόμακρων άστρων, ενώ κάνουν και σημαντικές παρατηρήσεις μαύρων οπών.

Αλλά το VLT δεν μπορεί να δει τους μικρούς πλανήτες. Τα πιο εξασθενημένα αντικείμενα στην άκρη του σύμπαντος που δίνουν ενδείξεις στους αστρονόμους για το πώς άρχισε ο κόσμος, είναι μόλις ανιχνεύσιμα.

Τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια μπορούν να συλλέξουν περισσότερο φως και, επομένως, να δώσουν πολύ περισσότερες πληροφορίες. Το Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο (ELT) θα είναι σε θέση να απεικονίσει εξασθενημένα, απαρατήρητα προηγουμένως αντικείμενα όπως τα ψυχρά αστέρια, τα βρέφη γαλαξίες και τους μικρούς πλανήτες, συλλέγοντας πολύ περισσότερες λεπτομέρειες.

"Θα μπορέσουμε να δούμε τη χημική σύνθεση των πολύ πρώιμων γαλαξιών, που θα μας πουν για το πώς εξελίχθηκε η πρώτη γενεά των αστεριών και πότε διαμορφώθηκαν", τόνισε ο Δρ Kaufer.

Το ELT θα είναι σε θέση επίσης να πάρει  για πρώτη φορά εικόνες μεμονωμένων αστεριών στους μακρινούς γαλαξίες. "Όλοι οι γαλαξίες αποτελούνται από αστέρια και καταλαβαίνουμε τα αστέρια πολύ καλά, έτσι μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να καταλάβουμε και τους γαλαξίες. Αυτό που ενδιαφέρει είναι πώς αναπτύχθηκαν οι πρώτοι γαλαξίες", συμπλήρωσε ο Δρ Kaufer.

Το ELT πρόκειται να πάρει εικόνες των πλανητών γύρω από άλλα αστέρια. Επειδή το φως από τα αστέρια πνίγει οποιοδήποτε φως που ανακλάται από τους πλανήτες που περιστρέφονται γύρω τους, η επισήμανση των πλανητών είναι σπάνια. Κατά συνέπεια οι αστρονόμοι φωτογραφίσει μόνο τρεις εξωηλιακούς πλανήτες άμεσα. Επειδή το ELT θα ήταν πιο ευαίσθητο, θα μπορούσε κατά τακτικά διαστήματα να τραβά εικόνες από αυτά τα εξασθενημένα αντικείμενα, αυξάνοντας τις πιθανότητες οι αστρονόμοι να μπορέσουν να βρουν πλανήτες σαν τη Γη, ο οποίος να μπορεί να φιλοξενεί ζωή.

Ιδέα για το πως θα είναι το Owl

Η ιδέα για το τηλεσκόπιο ELT προήλθε μετά από συζητήσεις πολλών χρόνων από τους αστρονόμους για να χτίσουν ένα τηλεσκόπιο των 100 μέτρων, που λέγεται Owl - το Συντριπτικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο. Εντούτοις, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στις αρχές του τρέχοντος έτους, πρότεινε ότι υπήρχαν πάρα πολλά εμπόδια για το τελευταίο τηλεσκόπιο: το κάτοπτρο θα χρειαζόταν μια ποσότητα χάλυβα ισοδύναμη με τον πύργο του Αϊφελ για να το υποστηρίξει, κι ολόκληρη η δομή έπρεπε να είναι κινητή. Τέλος θα κόστιζε πιθανώς €1.5 δισεκατομμύρια. Αλλά αυτή η μελέτη άνοιξε το νου των αστρονόμων στην ιδέα των μεγάλων τηλεσκοπίων. Ο Δρ Kaufer είπε ότι η ειδική ομάδα του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητήριου (Eso) εξετάζει τις επιλογές για ένα τηλεσκόπιο με διάμετρο μεταξύ 30 και 60 μέτρων, η οποία επιλογή ανταγωνίζεται εν μέρει τους Αμερικανούς, οι οποίοι προγραμματίζουν ένα τηλεσκόπιο 30 μέτρων.

"Θέλουμε να κάνουμε κάτι λίγο μεγαλύτερο - η περιοχή εργασίας είναι προς το παρόν 42 μέτρα, η μέση περιοχή μεταξύ 30 και 60 μέτρων", συμπλήρωσε. "Θέλουμε να παρουσιάσουμε την πλήρη ιδέα μέχρι το τέλος αυτού του έτους."

Η ομάδα του Eso δοκιμάζει τις απόψεις αστρονόμων από όλο τον κόσμο και οι πιθανές θέσεις - ο κατάλογος για υποψήφιες θέσεις  περιλαμβάνει τη Χιλή, το Μαρόκο, το Θιβέτ, τη Νότια Αφρική, τη Γροιλανδία ή μια θέση που λέγεται Dome C, ένα οροπέδιο 3.000 μέτρων στην Ανταρκτική - πριν σχεδιαστεί το Elt. Ο Kaufer βεβαιώνει ότι εάν όλα πάνε καλά, η κατασκευή θα μπορούσε να αρχίσει μέχρι το 2010 με τα πρώτα επιστημονικά αποτελέσματα να έρχονται από το 2016.