100 χρόνια μετά παραμένει άλυτο το μυστήριο της έκρηξης στην Τουνγκούσκα

Πηγή: AFP, 30 Ιουνίου 2008

Πριν 100 χρόνια ακριβώς, το πρωί της 30ής Ιουνίου του 1908, μια γιγάντια έκρηξη φώτισε εκθαμβωτικά τον ουρανό πάνω από ένα δάσος τάιγκας στη Δυτική Σιβηρία και το ισοπέδωσε. Το γεγονός αυτό συνέβηκε κοντά στο ποτάμι Τουνγκούσκα σε μια έκταση 2.150 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Μετά από 100 χρόνια κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα τι την προκάλεσε και γι αυτό παραμένει ένα επιστημονικό αίνιγμα.

Από τότε έχουν δοθεί τουλάχιστον μισή ντουζίνα εξηγήσεις συμπεριλαμβανομένης και της ιδέας, ότι η έκρηξη προκλήθηκε από έναν κομήτη  που έπεσε στη Σιβηρία. Όμως, για την επικρατούσα θεωρία, το Συμβάν της Τουνγκούσκα προκλήθηκε από έναν αστεροειδή ή κομήτη που εισήλθε στην ατμόσφαιρα και διαλύθηκε σε ύψος 5-10 χιλιομέτρων. Το ωστικό κύμα που δημιουργήθηκε από την έκρηξη ελευθέρωσε τόση ενέργεια, πάνω από 1.000 ατομικές βόμβες μαζί, που ισοπέδωσε 80 εκατομμύρια δέντρα πολλά από τα οποία παραμένουν και σήμερα πεσμένα, σημάδια της μυστηριώδους καταστροφής.

Οι νομάδες Evenki αφηγούνται πως η έκρηξη τίναξε στον αέρα σπίτια και ζώα. Στο Ιρκούτσκ, μια πόλη 1500 χιλιόμετρα μακριά, οι σεισμικοί αισθητήρες αρχικά έδειξαν σεισμό. Η πύρινη βολίδα που εμφανίστηκε στον ουρανό ήταν τόσο μεγάλη, ώστε μια μέρα αργότερα, οι Λονδρέζοι θα μπορούσαν να διαβάσουν τις εφημερίδες τους κάτω από τον νυχτερινό ουρανό. Επίσης, πολλά μέρη στο Βόρειο ημισφαίριο έβλεπαν εντυπωσιακά δειλινά και πρωινά, με τον ουρανό να χρωματίζεται έντονα.

Ένας Ρώσος αγρότης στην κεντρική Σιβηρία, διηγείται πως είδε "τον ουρανό να σχίζεται στα δύο. Φωτιά εμφανίστηκε ψηλά και σε μεγάλη έκταση πάνω από το δάσος... Από εκεί που ήταν η φωτιά, ερχόταν έντονη ζέστη... Μετά ο ουρανός έκλεισε και ακούστηκε μια δυνατή βροντή και τινάχτηκα μερικά μέτρα μακριά... Μετά απ' αυτό ακούστηκε ήχος, σαν να πυροβολούσαν κανόνια, η γη σειόταν...". Ο αγρότης αυτός βίωσε έντονα το φαινόμενο σε απόσταση 65 χιλιομέτρων από το επίκεντρο. Ωστόσο οι συνέπειες της έκρηξης έγιναν αισθητές σε πολλά μέρη στη βόρεια Ευρώπη.

Η κυριότερη αιτία έχει θεωρηθεί ένας 'παλαβός' βράχος που αφού ταξίδεψε στο διάστημα για εκατομμύρια χρόνια, ήταν της μοίρας του να συναντηθεί με τη Γη στις 7.17 π.μ. ακριβώς στις 30 Ιουνίου 1908. Η έκρηξη θεωρείται ότι είχε ισχύ 5 έως 40 μεγατόνους ΤΝΤ, ενώ 15 μεγατόνοι ΤΝΤ ισοδυναμούν με 1.000 εκρήξεις σαν αυτή της Χιροσίμα. Το συμβάν της Τουνγκούσκα, αν γινόταν σε κατοικημένη περιοχή, μπορούσε να καταστρέψει μια πόλη σαν το Τόκιο.

Ακόμη και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές της θεωρίας της αιφνίδιας σύγκρουσης με αστεροειδή γνωρίζουν ότι υπάρχουν πολλά κενά. Θα προσπαθήσουμε να βρούμε απαντήσεις, πιστεύοντας ότι αυτές θα ενισχύσουν μια παγκόσμια άμυνα εναντίον μελλοντικών γεγονότων σαν της Tunguska. Και όπως λένε οι εμπειρογνώμονες ένα τέτοιο γεγονός παρουσιάζεται με μια μέση συχνότητα από 1 στα 200 χρόνια έως 1 στα κάθε 1000 χρόνια.

Εάν ήταν ένας βράχος ο δολοφόνος, οι επιλογές που έχουμε βρίσκονται μεταξύ ενός αστεροειδή - η βάση του ήταν στην τροχιακή ζώνη μεταξύ του Άρη και του Δία και ήρθε σε πορεία σύγκρουσης με τη Γη - και ενός κομήτη, μία από τις "βρώμικες χιονόμπαλλες", παρθένα υλικά που στριφογυρίζουν γύρω από το Ηλιακό Σύστημα.

Αν ήταν αστεροειδής τότε αυτός θα είχε διάμετρο από 3 έως 70 μέτρα και μάζα περίπου 617.000 τόνους, αν και ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι ο διαστημικός βράχος ήταν αρκετά μικρότερος. Θα είχε εκραγεί, όπως συμφωνούν οι επιστήμονες, σε ένα ύψος αρκετών χιλιομέτρων πάνω από το έδαφος.

Αν ήταν κομήτης θα είχε μικρότερη διάμετρο και πυκνότητα. Αυτά τα αντικείμενα κινούνται συνήθως με πολύ μεγαλύτερες ταχύτητες απ' ό,τι οι αστεροειδείς και μεταφέρουν έτσι περισσότερη κινητική ενέργεια ανά μονάδα βάρους κατά τη σύγκρουση.

Έτσι, αν και είναι πολύ λιγότεροι από τους αστεροειδείς, αν εμφανιστούν κομήτες είναι ίσως πιο επικίνδυνοι, καθώς εμφανίζονται από το πουθενά. Οι περισσότεροι παραμένουν μέχρι και σήμερα άγνωστοι, καθώς χρειάζονται δεκάδες ή και εκατοντάδες χρόνια για να συμπληρώσουν μια περιφορά γύρω από τον Ήλιο και να πλησιάσουν τη γειτονιά της Γης.

Όμως κανένα θραύσμα από ένα τυχόν τέτοιο βράχο δεν έχει βρεθεί ποτέ στην κοιλάδα της Tunguska, παρά τις πάμπολλες αναζητήσεις. Ό,τι κι αν ήταν το αντικείμενο που έπεσε στη Τουνγκούσκα, είχε υψηλή συγκέντρωση νικελίου και ιριδίου, δύο στοιχεία που συναντώνται σε σχετικά μεγάλες ποσότητες στους μετεωρίτες.

Επίσης, έχει παρατηρηθεί μετά από αυτό το γεγονός μια αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης της βιομάζας, μεταλλάξεις στην πανίδα και τη χλωρίδα, στους κορμούς των δένδρων έχουν ανακαλυφθεί υπολείμματα ασβεστίου, σιδηρονικελίου, κοβαλτίου, μολύβδου και άλλων που μπορεί να προέρχονται από κάποιο ουράνιο σώμα. Ας αναφερθεί ότι η ραδιενέργεια στην περιοχή είναι σε φυσιολογικά επίπεδα.

Το πιο σημαντικό είναι όμως ότι στο έδαφος εντοπίσθηκαν συγκεντρώσεις πτητικών ουσιών που συνήθως συναντώνται στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και πιστεύεται ότι είναι υπολείμματα των κομητών που καίγονται στην ατμόσφαιρα της γης.

Σημαντική η έρευνα

Η ανακάλυψη ενός τμήματος του αντικειμένου είναι σημαντική, διότι θα αυξήσει τις γνώσεις μας σχετικά με τους κινδύνους από τα επικίνδυνα Near Earth Objects (NEO), λένε οι ιταλοί ερευνητές Luca Gasperini, Enrico Bonatti και Giuseppe Longo.

Όταν εντοπίζεται ένας νέος αστεροειδής χαράσσονται οι τροχιές του για να τις ξέρουμε στο μέλλον.

Όπως αναφέραμε και πιο πάνω οι κομήτες είναι πολύ μικρότερα σώματα από πολλούς αστεροειδείς, αλλά είναι μάλλον πιο ανησυχητικά, δεδομένου ότι είναι σε μεγάλο βαθμό μια άγνωστη οντότητα. Πολλοί κομήτες δεν έχουν σημειωθεί ακόμα γιατί χρειάζονται δεκαετίες ή ακόμα και εκατοντάδες χρόνια για να στραφούν γύρω από τον Ήλιο και να μας πλησιάσουν. Γι αυτό κι όταν ένας κομήτης μας πλησιάσει επικίνδυνα θέλει ελάχιστο χρόνο για να μας συναντήσει.

Αν το γεγονός Tunguska όντως προκλήθηκε από έναν κομήτη, θα ήταν μια μοναδική εκδήλωση και όχι μια συνηθισμένη περίπτωση της γνωστής κατηγορίας των φαινομένων, λένε οι επιστήμονες. Από την άλλη μεριά, αν ήταν αστεροειδής γιατί κανείς δεν έχει ακόμη βρει θραύσματα;

Οι τρεις ιταλοί πιστεύουν ότι οι απαντήσεις βρίσκονται σε μια λίμνη με ένα περίεργο σχήμα ωοειδές, που ονομάζεται λίμνη Cheko, και που βρίσκεται περίπου 10 χιλιόμετρα από τον τόπο μηδέν.

Τα υπολογιστικά μοντέλα, λένε, δείχνουν ότι είναι ο κρατήρας από μια σύγκρουση με ένα θραύσμα μήκους ενός μέτρου, που επέζησε της έκρηξης.

Αυτοί προγραμματίζουν ένα ταξίδι επιστροφής στη λίμνη Cheko με την ελπίδα να βρεθεί ένα πυκνό αντικείμενο αυτού του μεγέθους στον πυθμένα της λίμνης, θαμμένο σε βάθος 10 μέτρων, στην κωνική λίμνη που ανακλά τα σήματα του σόναρ. Αλλοι επιστήμονες, πάντως, θεωρούν λανθασμένη τη θεωρία των Ιταλών και εκτιμούν ότι η λίμνη έχει ηλικία τουλάχιστον 5.000 ετών.

Τι γίνεται όμως όταν δεν υπάρχει κανένας κομήτης ή αστεροειδής για να να τους κατηγορήσουμε;

Υπάρχει μια αντίπαλος θεωρία που δημοσιεύτηκε στο New Scientist.

Ο Wolfgang Kundt φυσικός στο πανεπιστήμιο της Βόννης πιστεύει ότι η λίμνη Cheko δεν έχει το τυπικό στρογγυλό σχήμα του κρατήρα, και δεν περιέχει κανένα εξωγήινο υλικό, γεγονός που σημαίνει ότι η εξήγηση γι αυτήν είναι επίγεια.

Ο γερμανός φυσικός πιστεύει το γεγονός Tunguska προκλήθηκε από μια μαζική διαρροή 10 εκατομμυρίων τόνων αερίου, πλούσιου σε μεθάνιο, σε βάθος 3.000 χιλιομέτρων στο εσωτερικό φλοιό της Γης. Τη θεωρία αυτή ο Kundt την ανέπτυξε το 2001 και λέει ότι το αέριο βρισκόταν παγιδευμένο σε υγρή μορφή, λόγω της πίεσης σε αυτό το βάθος, και όταν απελευθερώθηκε στην επιφάνεια διογκώθηκε απότομα προκαλώντας ένα τεράστιο ωστικό κύμα.

Δεδομένου ότι οι αποδείξεις απουσιάζουν από το χώρο του συμβάντος, γι αυτό και έχουν βγει παράξενες θεωρίες. Ανάμεσα στις πιο τρελές εξηγήσεις για το συμβάν είναι η έκρηξη πυρηνικού αντιδραστήρα σε εξωγήινο σκάφος, ή η δοκιμή μιας ακτίνας θανάτου από τον Νίκολα Τέσλα.

Ο μεγάλος εφευρέτης και μηχανικός, πατέρας του εναλλασσόμενου ρεύματος, φέρεται να δοκίμασε ένα όπλο κατευθυνόμενης ενέργειας στις 30 Ιουνίου 1908. Όταν πληροφορήθηκε για το Συμβάν της Τουνγκούσκα, λένε οι υποστηρικτές της θεωρίας, ο Τέσλα αποσυναρμολόγησε το όπλο κρίνοντας ότι ήταν υπερβολικά επικίνδυνο για να συνεχίσει να υπάρχει.

Τέλος, αποδεικτικά στοιχεία για μια παρόμοια αποκαλυπτική ελευθέρωση μεθανίου μπορούν να βρεθούν στο Blake Ridge στο θαλάσσιο πυθμένα στα ανοικτά της Νορβηγίας, υποστηρίζει ο Kundt.