Μια διαφορετική θεωρία για την εξαφάνιση των δεινόσαυρων

Πηγή: UPI, 15 Δεκεμβρίου 2008

Μία γεωφυσικός πιστεύει πως δεινόσαυροι πέθαναν σταδιακά από την αλλαγή του κλίματος που προκλήθηκε από ηφαιστειακές εκρήξεις στην Ινδία και όχι εξαιτίας της πτώσης ενός μετεωρίτη.

Η Gerta Keller του Πανεπιστημίου του Πρίνστον παραδέχεται πως η θεωρία της έρχεται σε αντίθεση με τις πάγιες υποθέσεις ότι οι δεινόσαυροι πέθαναν λόγω των κλιματικών αλλαγών, μετά από την πτώση ενός γιγαντιαίου μετεωρίτη στην χερσόνησο Yucatan του Μεξικού.

Οι βάσεις της θεωρίας της Keller είναι οι γεωλογικές έρευνες της στην Ινδία και το Μεξικό, που αποκάλυψαν πως η μαζική εξαφάνιση και η πτώση του μετεωρίτη εμφανίστηκαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. 

"Η πτώση του μετεωρίτη έπληξε την χερσόνησο Yucatan στην περιοχή Chicxulub, περίπου, 300.000 χρόνια πριν από τη μαζική εξαφάνιση των δεινόσαυρων και, ως εκ τούτου, δεν θα μπορούσε να την προκαλέσει," λέει η Keller.

Η Keller και η ομάδα της αντίθετα βρήκε πως η μαζική εξαφάνιση συνέπεσε με το τέλος της κύριας φάσης των ηφαιστειακών εκρήξεων στην περιοχή Deccan της Ινδίας, γεγονός που υποδηλώνει ότι ηφαιστειακά φαινόμενα σκότωσαν τους δεινόσαυρους.

Η Keller και οι συνάδελφοί της θα παρουσιάσουν τα ευρήματά τους κατά τη διάρκεια του συνέδριου της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης στο Σαν Φρανσίσκο. Η εργασία της θα συμπεριληφθεί σε μελλοντική εκπομπή του History Channel με τίτλο "Τι ήταν αυτό που πραγματικά σκότωσε τους δεινόσαυρους."

Η εξαφάνιση των δεινοσαύρων παραμένει ακόμα μυστήριο. Φταίει η πτώση ενός αστεροειδή ή οι εκρήξεις των ηφαιστείων ή η έκρηξη ενός σουπερνόβα ή μια απότομη κλιματική αλλαγή;

Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν πριν περίπου 65 εκατομμύρια χρόνια και σε σύντομο χρονικό διάστημα. Βέβαια μαζί με τον Τυραννόσαυρο που εξαφανίστηκε στα τέλη της Κρητιδικής Περιόδου χάθηκαν σχεδόν τα τρία τέταρτα όλων των ζώων και των φυτών: τα θαλάσσια ερπετά, οι πτερόσαυροι, οι αμμωνίτες που είναι συγγενείς με τα καλαμάρια, τα φύκια κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, μαρσιπποφόρα και αμέτρητα είδη φυτών.

Πώς όμως κατάφεραν οι ειδικοί να περιορίσουν χρονικά το γεγονός;

Ο λόγος είναι ότι στα πιο πρόσφατα στρώματα ιζημάτων, τα οποία βρίσκονται πάνω από το αποκαλούμενο Κρητιδικό - Τριτογενές Όριο, δεν περιέχονται απολιθώματα των εξαφανισμένων ειδών. Εκεί εντοπίζονται δείγματα της τυπικής χλωρίδας και πανίδας από τον Καινοζωικό Αιώνα που ακολούθησε. Σε μερικές μεμονωμένες περιπτώσεις οι παλαιοντολόγοι έχουν ανακαλύψει οστά δεινόσαυρων σε πιο πρόσφατα πετρώματα. Οι περισσότεροι ειδικοί ωστόσο υποστηρίζουν ότι αυτά τα οστά έχουν αποκολληθεί από τα πετρώματα, όπου αρχικά βρίσκονταν, και έχουν εναποτεθεί σε νεότερα στρώματα.

Ερευνώντας ποιοι οργανισμοί χάθηκαν κατά τη μετάβαση στον Καινοζωικό Αιώνα, οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι, μεταξύ των σπονδυλωτών ειδών, αυτά που εξαφανίστηκαν ήταν κυρίως τα μεγαλόσωμα. Αντίθετα, κάποια μικρότερα ευπροσάρμοστα είδη, που ζούσαν κυρίως στο γλυκό νερό ή στην ξηρά, κατάφεραν να επιβιώσουν. Επέζησαν είδη που είχαν εξαπλωθεί γεωγραφικά - μεταξύ αυτών αλιγάτορες και ερπετά μετρίου μεγέθους (χελώνες και σαύρες) -, καθώς και τα πτηνά που κατάγονταν από τους δεινόσαυρους. Επιπλέον, σώθηκαν μερικά εξαιρετικά μικρόσωμα θηλαστικά, κυρίως νυχτόβια και είδη που ζούσαν υπόγεια.

Το ερώτημα όμως που βασανίζει τους επιστημονικούς κύκλους είναι τι προκάλεσε αυτή τη μαζική εξαφάνιση;

Σε γενικές γραμμές, τα σενάρια μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες:
• Κάποιοι επιστήμονες αποδίδουν την εξαφάνιση των δεινόσαυρων σε μια σταδιακή διαδικασία που διήρκεσε εκατομμύρια χρόνια.
• Άλλοι την αποδίδουν σ' ένα ή και περισσότερα καταστροφικά γεγονότα.

Η σταδιακή διαδικασία

Η θεωρία της σταδιακής εξαφάνισης ενισχύεται από το γεγονός ότι κάποια είδη είχαν αρχίσει να εκλείπουν ή είχαν ήδη εκλείψει πριν από το τέλος της Κρητιδικής Περιόδου. Δυστυχώς, οι ερευνητές έχουν καταφέρει να ανακαλύψουν συγκριτικά ελάχιστα οστά δεινόσαυρων, ενώ η ακολουθία των προϊστορικών ιζημάτων δεν παρέχει ένα πλήρες χρονικό της ιστορίας της Γης. Οι υπερασπιστές της θεωρίας της σταδιακής εξαφάνισης θεωρούν τις κλιματικές αλλαγές ως την κυριότερη αιτία του αφανισμού αυτού του είδους. Είναι γεγονός ότι, έπειτα από μια μακροχρόνια φάση με συνθήκες που έμοιαζαν με αυτές του φαινομένου του θερμοκηπίου, η παγκόσμια θερμοκρασία μειώθηκε σημαντικά κατά το τέλος της Κρητιδικής Περιόδου - πιθανότατα λόγω καταστροφικών ηφαιστειακών εκρήξεων που απελευθέρωσαν σκόνη και τέφρα. Επιπλέον, το επίπεδο της θάλασσας μειώθηκε, αποξηραίνοντας μεγάλες ρηχές θαλάσσιες περιοχές που αποτελούσαν το χώρο διαβίωσης πολλών προϊστορικών ειδών.

Μια ακόμη αλλαγή του περιβάλλοντος προκλήθηκε από την εξάπλωση των αγγειόσπερμων φυτών, η οποία ξεκίνησε πριν από περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια. Κατά τη διάρκεια της Κρητιδικής Περιόδου, τα αγγειόσπερμα περιόρισαν τις φτέρες, τα κονδυλόχορτα και τα κωνοφόρα δέντρα, τα οποία αποτελούσαν την κύρια τροφή των δεινόσαυρων, το τέλος των οποίων ήρθε 35 εκατομμύρια χρόνια αργότερα. Ωστόσο, πολλοί επιστήμονες υποθέτουν ότι ακόμη κι αν κάποια είδη εξαφανίστηκαν λόγω έλλειψης τροφής, κάποια άλλα κατάφεραν να επιβιώσουν.

Σήμερα είναι γενικώς αποδεκτό το γεγονός ότι οι κλιματικές και περιβαλλοντικές αλλαγές συνέβαλαν στον αφανισμό κάποιων ειδών. Ωστόσο, πολλοί επιστήμονες αμφισβητούν ότι αυτοί οι παράγοντες είναι οι μοναδικοί που ευθύνονται για την καταστροφή της βιολογικής ποικιλίας στο κατώφλι του Καινοζωικού Αιώνα. Άλλωστε, οι δεινόσαυροι είχαν καταφέρει να επιβιώσουν πολλών κλιματικών αλλαγών κατά την παρουσία τους στη Γη, που είχε διάρκεια περίπου 160 εκατομμύρια χρόνια. Πώς είναι δυνατόν να μην υπάρχει έστω ένα είδος που να καταφέρει να προσαρμοστεί στις συνθήκες του Καινοζωικού Αιώνα;

Το αιφνίδιο συμβάν

Ένα αιφνίδιο γεγονός με παγκόσμιες συνέπειες θα μπορούσε να δώσει εξήγηση στην εξαφάνιση ολόκληρων ομάδων. Η θεωρία υποστηρίζεται και από τα απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών, όπως των τρηματοφόρων [Foraminifera]. Αυτοί οι μονοκύτταροι οργανισμοί, που έφεραν κελύφη, θεωρούνται - μαζί με τους αμμωνίτες - κύρια απολιθώματα που βοηθούν τους παλαιοντολόγους στον υπολογισμό της ηλικίας των ιζημάτων. Στο Κρητιδικό -Τριτογενές Όριο πολλά είδη τρηματοφόρων εξαφανίστηκαν.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχει μια γεωλογική ιδιαιτερότητα που υποστηρίζει τη θεωρία μιας καταστροφής. Ένα χαρακτηριστικό, λεπτό στρώμα αργίλου στο ίζημα υποδεικνύει τη μετάβαση από την Κρητιδική Περίοδο στον Καινοζωικό Αιώνα. Αυτό το στρώμα αργίλου παρουσιάζει σαφώς υψηλότερα επίπεδα ιριδίου από αυτά που είναι συνηθισμένα στο φλοιό της Γης. Το ιρίδιο συναντάται σε μεγάλες ποσότητες μόνο στο εσωτερικό της Γης και σε ουράνια σώματα, όπως αστεροειδείς και κομήτες.

Η ανακάλυψη του ιριδίου έδωσε το έναυσμα για την πιο δημοφιλή θεωρία σχετικά με την εξαφάνιση των δεινόσαυρων. Σύμφωνα με αυτή, ένας αστεροειδής διαμέτρου περίπου δέκα χιλιομέτρων προσέκρουσε στη Γη προκαλώντας πυρκαγιές και τσουνάμι σε ολόκληρο τον πλανήτη, ενώ γέμισε την ατμόσφαιρα με τεράστιες ποσότητες σκόνης και τέφρας. Ο ουρανός ήταν σκοτεινός επί μήνες, γεγονός που εμπόδισε τη φωτοσύνθεση των φυτών, ενώ η θερμοκρασία μειώθηκε σημαντικά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Από την πρόσκρουση κατάφεραν να επιβιώσουν μόνο ελάχιστα - πιθανότατα πολύ ανθεκτικά - είδη ζώων. Οι δεινόσαυροι, που είχαν ανάγκη από τεράστιες ποσότητες τροφής, καταδικάστηκαν σε αφανισμό.

Η θεωρία ενισχύθηκε όταν το 1991 ερευνητές ανακάλυψαν στη θαλάσσια περιοχή της μεξικανικής χερσονήσου Γιουκατάν έναν κρατήρα ηλικίας περίπου 65 εκατομμυρίων χρόνων. Ο κρατήρας Chicxulub έχει διάμετρο περίπου 180 χιλιόμετρα. Η ανακάλυψη επιβεβαίωσε τη θεωρία ότι κατά τα τέλη της Κρητιδικής
Η διαμάχη για τα αίτια της εξαφάνισης έχει δημιουργήσει ένα φλέγον ζήτημα για τη σύγχρονη έρευνα.  Μήπως ένας αστεροειδής που έπεσε στη χερσόνησο Γιουκατάν προκάλεσε το μαζικό θάνατο; Ο κρατήρας, με διάμετρο σχεδόν 180 χλμ., είναι θαμμένος κάτω από ιζήματα. Έπειτα από έρευνες, οι επιστήμονες κατάφεραν να συνθέσουν μια έγχρωμη τρισδιάστατη εικόνα του σημείου πρόσκρουσης.

Ωστόσο, δεν έχει επιβεβαιωθεί αν το συμβάν αποτέλεσε την αιτία της εξαφάνισης των δεινόσαυρων. Οι έρευνες σχετικά με τον προσδιορισμό της ηλικίας του κρατήρα απλώς αναθέρμαναν τις διαφωνίες των επιστημόνων. Μερικοί πιστεύουν ότι ο κρατήρας δημιουργήθηκε 300.000 χρόνια πριν από τη μετάβαση στον Καινοζωικό Αιώνα. Συνεπώς, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η πρόσκρουση δεν είχε τόσο καταστροφικές συνέπειες.

Άλλοι υποστηρίζουν ότι η μαζική καταστροφή προκλήθηκε από ένα δεύτερο αστεροειδή που έπεσε στη Γη 300.000 χρόνια ύστερα από την πρόσκρουση στο Chicxulub. Όμως, οι πιθανότητες να ισχύει αυτή η υπόθεση είναι ελάχιστες, καθώς από στατιστική άποψη ουράνια σώματα μεγέθους άνω των δέκα χιλιομέτρων προσκρούουν στη Γη περίπου κάθε 100 εκατομμύρια χρόνια.

Μια άλλη απόπειρα εξήγησης φαίνεται ότι κερδίζει έδαφος λόγω των αμφιβολιών που επικρατούν σχετικά με τη θεωρία της πρόσκρουσης. Σύμφωνα με τις νέες υποθέσεις, ισχυρές ηφαιστειακές εκρήξεις δηλητηρίασαν την ατμόσφαιρα, δημιούργησαν όξινη βροχή και σύννεφα τέφρας που κάλυψαν τον ήλιο, προκαλώντας σημαντική πτώση της θερμοκρασίας. Έπειτα από αυτό το κύμα ψύχους, το κλίμα θερμάνθηκε απότομα, καθώς, λόγω των εκρήξεων, εξαπολύθηκαν στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου, οι οποίες είναι υπεύθυνες για το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Πραγματικά, κατά το τέλος της Κρητιδικής Περιόδου, τεράστιες ποσότητες λάβας κάλυψαν την ινδική ήπειρο και σχημάτισαν τη βασαλτική πλάκα, πάχους 2,5 χιλιομέτρων, ανατολικά της σημερινής Βομβάης. Επί ένα εκατομμύριο χρόνια σημειώνονταν συνεχώς εκρήξεις ηφαιστείων λόγω της σύγκρουσης των ινδικών και ασιατικών ηπειρωτικών πλακών. Οι υποστηρικτές της θεωρίας πιστεύουν ότι αυτές οι συνθήκες οδήγησαν στην εξαφάνιση των δεινόσαυρων. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα δικαιολογεί επίσης και την αύξηση του ιριδίου.

Μια νέα θεωρία συνδυάζει τις δύο απόψεις

Η νέα θεωρία πιστεύει πως ρεύματα μάγματος συσσωρεύτηκαν κάτω από τις ηπειρωτικές πλάκες, καθώς δεν μπορούσαν να διαπεράσουν τα πυκνά στρώματα των πετρωμάτων. H έντονη πίεση εκτονώθηκε με καταστροφικές εκρήξεις που - προς τιμήν του συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Ιουλίου Βερν - αποκαλούνται «Verneshots». Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι ηφαιστειακές εκρήξεις οδήγησαν στην απελευθέρωση τεράστιων ποσοτήτων λάβας και τέφρας, σκόνης και δηλητηριωδών αερίων στην ατμόσφαιρα. Επιπλέον, οι βράχοι που εκτοξεύτηκαν ήταν τέτοιου διαμετρήματος ώστε δημιούργησαν κρατήρες όπως ο Chicxulub. Μέχρι στιγμής πάντως δεν υπάρχουν αποδείξεις για την ύπαρξη των Verneshots.

Η εξαφάνιση των δεινόσαυρων δεν είναι το μοναδικό φαινόμενο μαζικού αφανισμού που έχει σημειωθεί στην ιστορία του πλανήτη Γη. Τουλάχιστον τέσσερις φορές στην ιστορία της Γης έχει σημειωθεί μαζικός θάνατος κάποιων ειδών: κατά την Ορδοβίσια Περίοδο, πριν από 444 εκατομμύρια χρόνια' κατά τη Δεβόνια Περίοδο, πριν από περίπου 360 εκατομμύρια χρόνια' στο τέλος της Πέρμιας Περιόδου, πριν από 251 εκατομμύρια χρόνια, όταν χάθηκε σχεδόν το 95% όλων των θαλάσσιων ειδών και σχεδόν τα τρία τέταρτα των ζώων της ξηράς. Τέλος, κατά την Τριαδική Περίοδο, πριν από 220 εκατομμύρια χρόνια. Οι παλαιοντολόγοι αποκαλούν αυτά τα κύματα θανάτου «Big Five».

Οι επιστήμονες εξηγούν τις προϊστορικές εξαφανίσεις των ειδών με βάση τις κλιματικές αλλαγές, τις προσκρούσεις αστεροειδών και τις ηφαιστειακές εκρήξεις. Παρά τις επιστημονικές διαφωνίες, κάποιες θεωρίες δεν μπορούν να αποκλειστούν. Ίσως η ηφαιστειακή δραστηριότητα να οδήγησε σε κύμα ψύχους κατά το τέλος της Κρητιδικής Περιόδου, ενώ δεν αποκλείεται ένας αστεροειδής να αποτελείωσε τους ήδη ταλαιπωρημένους από το κλίμα δεινόσαυρους. Όποια κι αν είναι η αιτία, το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο: ο κόσμος των δεινόσαυρων εξαφανίστηκε για πάντα.

Διαβάστε επίσης

Ο θάνατος της δυναστείας των δεινοσαύρων πριν 65 εκατομμύρια χρόνια

Από διπλή αιτία εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι;

Ο μετεωρίτης έπεσε πολύ νωρίς για να σκοτώσει τους δεινοσαύρους

Ποιά ήταν πραγματικά η αιτία αφανισμού των δεινόσαυρων;

Ο αστεροειδής εξαφάνισε τους δεινόσαυρους μέσα σε λίγες ώρες

Η πτώση του αστεροειδή που εξαφάνισε τους δεινοσαύρους έφερε στη Γη παγετωνική εποχή

Τι ήταν αυτό που σκότωσε τους δεινοσαύρους;

Γεωλόγοι θέλουν να διαψεύσουν το σενάριο της μαζικής εξάλειψης των ειδών από αστεροειδή

Οι ηφαιστειακές εκρήξεις ήταν η αιτία της εξαφάνισης των δεινοσαύρων;

Τα θηλαστικά δε συνδέονται με την εξαφάνιση των δεινοσαύρων

Μια διαφορετική θεωρία για την εξαφάνιση των δεινόσαυρων

Ο αστεροειδής ήταν μόνο η μία αιτία από το θανατικό των δεινοσαύρων λέει η νέα θεωρία για το τετραπλό θανάσιμο κτύπημα

Το κλίμα κατηγορείται για τις μεγάλες εξαφανίσεις των ειδών

Προσβολή από τα βάθη της Γης στη ζωή

Ο κατακλυσμός που άλλαξε την επιφάνεια της Γης και το εσωτερικό ηλιακό σύστημα πριν 3.9 δισεκατομμύρια χρόνια προκλήθηκε από αστεροειδείς κι όχι από κομήτες, λένε οι ερευνητές

Ο κρατήρας στην Yucatan που οφείλεται σε πτώση αστεροειδή μπορεί να έγινε πριν εξαφανιστούν οι δεινόσαυροι