|
 'Ενας
από τους 40 χιλιάδες εκπρόσωποι χωρών
και οργανώσεων φεύγει απογοητευμένος
από την Διάσκεψη του Γιοχάνενσμπουργκ.
Τι ήταν τελικά αυτό που
επιτεύχθηκε στην Παγκόσμια Διάσκεψη
για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο
Γιοχάνεσμπουργκ, έπειτα από
εξαντλητικές συζητήσεις 9 ημερών και
ύστερα από δύο προπαρασκευαστικές
συναντήσεις;
Οι περισσότεροι
αναφέρουν πως το Σχέδιο Δράσης που
υιοθετήθηκε απέχει πολύ από τον αρχικό
στόχο - τη μετατροπή σε πράξεις, με
συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και
άντληση πόρων των προθέσεων που
διατυπώθηκαν πριν 10 χρόνια στο Ρίο.
Έτσι στις 65 σελίδες του υπάρχουν όλο κι
όλο μόνον δύο δεσμεύσεις σε σύνολο 10
σημείων που είχαν θεωρηθεί καθοριστικά
για την παγκόσμια συνδιάσκεψη.
Είναι ενδεικτικό της
απογοήτευσης που υπήρχε το γεγονός ότι
πολλές αντιπροσωπείες είχαν ήδη
αποχωρήσει την τελευταία ημέρα της
Διάσκεψης, ενώ στην τεράστια αίθουσα
Τύπου, που τη Δευτέρα 2 Σεπτεμβρίου ήταν
ασφυκτικά γεμάτη, υπήρχαν πολλές
άδειες θέσεις ακόμη και μπροστά στις
οθόνες των ηλεκτρονικών υπολογιστών,
μπροστά από τις οποίες τις
προηγούμενες ημέρες στοιβάζονταν
εκατοντάδες άτομα.
Σαν μεγάλη ήττα των
οικολογικών οργανώσεων μπορεί να
θεωρηθεί και η ανυπαρξία μιας
συμφωνίας για τις ανανεώσιμες πηγές
ενέργειας, και από το παράθυρο η
εισαγωγή της πυρηνικής ενέργειας σαν
καθαρή ενέργεια που δεν ρυπαίνει το
περιβάλλον, παρ' ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση
προσπάθησε αρκετά δεν κατάφερε να
πείσει τις ΗΠΑ.
Υπάρχουν όμως
ορισμένοι που γνώριζαν από πριν πως τα
θέματα που μπήκαν στην Διάσκεψη ήταν
τόσο πολλά, τα περίφημα 10 σημεία, που
δεν επρόκειτο να καταλήξουν εύκολα σε
δεσμεύσεις. Αν συνυπολογιστούν και τα
πολλαπλά μέτωπα που ανοίχθηκαν στο
Γιοχάνεσμπουργκ, τότε δεν ήταν
αποτυχία 100%, όπως αναφέρουν οι
απαισιόδοξοι, οι οικολογικές και οι
ανθρωπιστικές οργανώσεις.
Η πρώτη δέσμευση που λήφθηκε αφορά την
αποχέτευση, η οποία σήμερα αποτελεί 'πολυτέλεια'
για 2.4 δισ. άτομα στον πλανήτη μας. Η
συνδιάσκεψη αποφάσισε τη λήψη μέτρων
ώστε έως το 2015 να μειωθεί η σημαντική
αυτή έλλειψη στο 50% σε σχέση με τα
σημερινά επίπεδα. Η δεύτερη δέσμευση
αφορά τα μέτρα για την αλιεία στους
ωκεανούς, ώστε να αυξηθούν τα
ιχθυοαποθέματα έως το 2015, ενώ τρία
χρόνια νωρίτερα θα πρέπει να
δημιουργηθεί ένα δίκτυο προστασίας των
παράκτιων περιοχών.
Φυσικά στα υπόλοιπα θέματα δεν
πάρθηκαν αποφάσεις ούτε έγιναν
χρονοδιαγράμματα, αλλά ανοίχθηκε
μεταξύ των χωρών ένας δίαυλος
συζητήσεων. Σε πολλά θέματα που
συζητήθηκαν, δυστυχώς, οι πλούσιες
χώρες αρνήθηκαν να δεσμευτούν ότι θα
δράσουν κατάλληλα για την εξάλειψη
τους. Όμως τα θέματα μπήκαν στο τραπέζι
και οι διάφορες πλευρές (κυρίως οι
φτωχές χώρες) που απαιτούν τη λύση τους,
θα πιέζουν πια ασφυκτικά σε όλες τις
προσεχείς διεθνείς συναντήσεις.
Μεταξύ των πλευρών που
συμμετείχαν (φτωχές, πλούσιες και
αναπτυσσόμενες χώρες) η Ευρωπαϊκή
Ένωση έδωσε όλες τις δυνάμεις της για
την προώθηση των μέτρων για την
ανανεώσιμη ενέργεια, χωρίς να
καταφέρει και πολλά πράγματα. Για
λόγους εντυπώσεων, αναμένεται να
ανακοινωθεί ότι η Ευρώπη θα αναλάβει
την πρωτοβουλία να καλέσει όσες χώρες
επιθυμούν σε παγκόσμια διάσκεψη
σχετικά με τις πρακτικές που πρέπει να
ακολουθηθούν για την προώθηση των
ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Στην Διάσκεψη όμως
ακούστηκε και η φωνή της Ελλάδας.
Ανέλαβε σαν αναπτυγμένη χώρα να
βοηθήσει πολλές περιοχές της Γης.
Κυρίως όμως τις χώρες των Βαλκανίων,
της Μεσογείου, Της Μέσης Ανατολής και
της Μαύρης Θάλασσας. Αλλά και πολλές
χώρες της Ασίας και της Λατινικής
Αμερικής. Δεσμευτήκαμε σαν χώρα να
δώσουμε βοήθεια, μέχρι το 2006, με ποσό
που ισοδυναμεί με το 0.33% του ΑΕΠ μας.
Ουσιαστικά στη Διάσκεψη για την
Αειφόρο Ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ
συγκρούστηκαν από τη μια οι
περιβαλλοντολόγοι και από την άλλη οι
οικονομολόγοι της νεοφιλελεύθερης
σχολής. Οι τελευταίοι ισχυρίζονται ότι
η ίδια η αγορά αντιμετωπίζει το
πρόβλημα του περιβάλλοντος, ότι
υπάρχει αυτορρύθμιση στο πρόβλημα αυτό
και εν πάσει περιπτώσει όλα τα
προβλήματα θα διορθωθούν από μόνα τους.
Στο επίκεντρο των
διαπραγματεύσεων βρέθηκαν οι
λεγόμενες "δέκα πληγές" του
πλανήτη:
* το δημογραφικό, * η φτώχεια,
* η υπερεκμετάλλευση των
πηγών, * το κλίμα, * η αποψίλωση
των δασών,
* το όζον, * το νερό,
* η εξαφάνιση των ζώων, *
η διάβρωση των εδαφών
και * η εξάντληση του
θαλάσσιου πλούτου.
Για ιστορικούς λόγους
αναφέρουμε τις όποιες αποφάσεις της
παγκόσμιας διάσκεψης ανά τομέα:
1.ΦΤΩΧΕΙΑ
Το ένα τρίτο των
κατοίκων του πλανήτη ήλπιζαν να τους
βοηθήσει η Διάσκεψη να γλιτώσουν από
την πείνα, τις ασθένειες, την έλλειψη
βασικών αγαθών και εκπαίδευσης.
Έτσι οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν πως
η φτώχεια και η υποβάθμιση του
περιβάλλοντος συνδέονται. Προωθήθηκε η
υγεία και η εκπαίδευση των γυναικών.
Τέθηκε ως στόχος να μειωθεί στο ήμισυ ο
τα 1.2 δισεκατομμύρια των ανθρώπων που
ζουν σήμερα με λιγότερο από 1 δολάριο
την ημέρα.
Όμως οργανώσεις όπως είναι η Οxfam
φέρνουν αντιρρήσεις με την απόφαση,
γιατί όπως λένε χωρίς καμία νέα
χρηματοδότηση πώς θα μειώσουμε στο
ήμισυ τη φτώχεια μέχρι το 2015.
2. ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ-ΦΥΣΙΚΟΙ
ΠΟΡΟΙ
Αρκετοί επιστήμονες
πιστεύουν ότι έως και το 50% των ειδών
του πλανήτη μπορεί να εκλείψουν εντός
του 21ου αιώνα εξαιτίας της ανθρώπινης
δραστηριότητας.
Αποφασίστηκε, αλλά χωρίς την
απαρίθμηση συγκεκριμένων μέτρων, να
αναστραφεί η σημερινή πορεία
εξαφάνισης των οικοσυστημάτων, τα
οποία όμως δεν προβλέπεται να
καταγραφούν. Από την πλευρά της
αμερικανικής αντιπροσωπείας
ανακοινώθηκε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ
αποφάσισε να διαθέσει 53 εκατ. δολάρια
έως το 2012 για την προστασία των δασών.
Τα 190 κράτη δεσμεύτηκαν ότι έως το 2004 θα
πάρουν μέτρα, αλλά η θανάτωση των ζώων
αναμένεται να σταματήσει ώς το 2010.
Οι πράσινες οργανώσεις δηλώνουν όμως
απογοητευμένες που δεν τέθηκαν
περισσότερο φιλόδοξοι στόχοι.
3. ΕΝΕΡΓΕΙΑ-ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ
ΑΛΛΑΓΗ
Πώς να αποκτήσουν
πρόσβαση στο ηλεκτρικό ρεύμα δύο
δισεκατομμύρια άνθρωποι χωρίς να
επιδεινωθεί το φαινόμενο του
θερμοκηπίου. Αρχικός στόχος, επίσης,
ήταν να αυξηθεί στο 15%, έως το 2010, το
μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών
ενέργειας στην παγκόσμια ενεργειακή
κατανάλωση.
Είναι η μεγάλη αποτυχία της Ευρωπαϊκής
Ένωσης αφού υποχώρησε μπροστά στις ΗΠΑ,
επέσυρε τη μήνιν των μη κυβερνητικών
οργανώσεων. Η διατύπωση είναι τελικά
τόσο γενικόλογη, που δεν αποκλείει ούτε
την αύξηση της πυρηνικής ενέργειας. Το
μόνο θετικό είναι ότι θα υπάρξει
συνάντηση, χωρίς να προσδιορίζεται
χρονικά, για την επανεκτίμηση της
κατάστασης. Από την πλευρά τους πάντως
οι χώρες της ΕΕ ανακοίνωσαν ότι θα
διαθέσουν 700 δισ. ευρώ σε αυτό τον τομέα,
ενώ οι ΗΠΑ μίλησαν για επενδύσεις της
τάξης των 43 εκατ. δολαρίων για το 2003.
Το πιο σημαντικό είναι ότι τριάντα
χρόνια μετά την πρώτη διάσκεψη του ΟΗΕ
για το περιβάλλον που πραγματοποιήθηκε
στη Στοκχόλμη και καθιέρωσε την «παγκόσμια
ημέρα περιβάλλοντος», δέκα χρόνια μετά
το Ρίο, που έθεσε τις αρχές της αειφόρου
ανάπτυξης, το Γιοχάνεσμπουργκ έδειξε
ότι δεν υπάρχει επόμενο βήμα,
τουλάχιστον στο ορατό μέλλον. Δεν είναι
λίγοι και δεν είναι μόνον οικολόγοι
αυτοί που προέβλεψαν από την αρχή ότι
το περιβάλλον τέθηκε στο περιθώριο και
τον πρώτο λόγο έχει το διεθνές εμπόριο,
με πρόσχημα την προστασία των
οικοσυστημάτων.
4. Η ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ ΤΟΥ
ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ
Η υπεραλιεία είναι η
καταστροφή μιας βασικής πηγής
πρωτεϊνών για τους κατοίκους των
φτωχών παράκτιων περιοχών. Έτσι
σχεδιαζόταν να καθιερωθούν έλεγχοι των
αλιευτικών στόλων των αναπτυσσόμενων
χωρών.
Στην διάσκεψη οι συμμετέχοντες
δεσμεύτηκαν για την αναβίωση των
ψαρότοπων έως το 2015 και την ίδρυση ενός
δικτύου προστασίας των θαλάσσιων
περιοχών, από τη ρύπανση και την
παράνομη αλιεία, έως το 2012.
Οι οικολογικές οργανώσεις θεώρησαν
ικανοποιητικούς τους στόχους αλλά
θεωρούν τα χρονοδιαγράμματα πολύ
μακροχρόνια.
5. ΧΗΜΙΚΑ
Χωρίς να
περιλαμβάνεται η αρχή της πρόληψης,
συμφωνήθηκε ότι ώς το 2020 θα πρέπει να
σταματήσει η παρασκευή και η χρήση
χημικών ουσιών.
6. ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΥΓΙΕΙΝΗ
Ενώ δυστυχώς δύο
δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σήμερα
χωρίς πρόσβαση σε πόσιμο νερό και
δίκτυο αποχέτευσης, τα πλούσια κράτη
κλήθηκαν να συμφωνήσουν σε
συγκεκριμένους στόχους και
χρονοδιαγράμματα.
Είναι ένας από τους τομείς στους
οποίους έχουν αναπτυχθεί σημαντικές
πρωτοβουλίες από την πλευρά της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ήδη έθεσε σε
εφαρμογή το πρόγραμμα «Νερό για τη ζωή».
Ομοίως και η Ελλάδα έχει αναλάβει
σημαντικές πρωτοβουλίες για την
περιοχή της Μεσογείου και τις χώρες της
Ανατολικής Ευρώπης. Όπως και στα θέματα
υγιεινής, η διάσκεψη προβλέπει να
μειωθεί κατά 50% ο πληθυσμός που δεν έχει
πρόσβαση σε υγιεινό νερό.
Η Ε.Ε. είναι ευτυχής που
έπεισε τις ΗΠΑ να δεχθούν έναν στόχο ο
οποίος θα μειώσει δραστικά τον αριθμό
των θανάτων από ασθένειες που
σχετίζονται με την κατανάλωση μη
πόσιμου νερού. Οι μη κυβερνητικές
οργανώσεις αντιτείνουν πως οι
συμμετέχοντες δεν καταπιάστηκαν με τα
προβλήματα λειψυδρίας πολλών χωρών.
7. ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Η διαφθορά, που οδηγεί
σε οικονομική κακοδιαχείριση, η
απουσία δημοκρατικών θεσμών και η
παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
ορθώνουν εμπόδια στη βιώσιμη ανάπτυξη.
Όμως στην Διάσκεψη οι αντιδράσεις της
ομάδας G77, των αναπτυσσόμενων χωρών,
εμπόδισαν την υιοθέτηση αυστηρότερης
φρασεολογίας. Αναγνωρίστηκε, ωστόσο, η
σχέση ανάμεσα στα ανθρώπινα δικαιώματα
και το περιβάλλον.
Η αφαίρεση από το κείμενο κάθε αναφοράς
στην αντισύλληψη και την απαλλαγή από
έθιμα όπως ο ακρωτηριασμός των
γεννητικών οργάνων, απογοήτευσε την Ε.Ε.
Οι ΗΠΑ και το Βατικανό αντιστάθηκαν
στην αλλαγή για την αντισύλληψη.
8. ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ
Ελπίδα όλων ήταν να
ανασταλεί η καταστροφή των φυσικών
πόρων στο όνομα του ελεύθερου εμπορίου
και να αντιμετωπιστεί ο αθέμιτος
ανταγωνισμός με τις τοπικές
βιομηχανίες. Αρκετοί ήλπιζαν να
θεσμοθετηθεί κάποιος έλεγχος επί του
Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Οι υπουργοί Περιβάλλοντος άρχισαν να
αγκαλιάζονται όταν συμφωνήθηκε να
αποκτήσουν οι περιβαλλοντικές
συνθήκες «βάρος» ανάλογο με εκείνο του
Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Ο
ΠΟΕ δεν θα έχει δικαίωμα να θυσιάζει
τους αναπτυξιακούς και
περιβαλλοντικούς στόχους στον βωμό του
ελεύθερου εμπορίου.
Παραμένει ανοιχτό το θέμα των
επιδοτήσεων των γεωργικών προϊόντων
από τις ΗΠΑ και ΕΕ. Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν
τη διάθεση 90 εκατ. δολαρίων για τη
στήριξη των αφρικανικών χωρών σε αυτόν
τον τομέα.
Όλοι συμφωνούν πως η αναγνώριση ότι το
εμπόριο και η παγκοσμιοποίηση δεν
είναι πανάκεια, ισοδυναμεί με βήμα
προόδου. Απογοήτευση προκαλεί η
έλλειψη προόδου σε ό,τι αφορά την
περικοπή των αγροτικών επιδοτήσεων
στις ΗΠΑ και την Ε.Ε.
9. ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Ήταν η πιο κρίσιμη
συζήτηση. Περιλάμβανε θέματα όπως το
περιβάλλον, η καταστροφή του όζοντος,
αλλά και ένα σχέδιο για την παραγωγή
των αγαθών και των υπηρεσιών που θα
έκαναν τον κόσμο περισσότερο φιλόξενο
για όλους χωρίς αρνητικές συνέπειες
για το περιβάλλον.
Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν να
εκπονήσουν ένα σχέδιο δράσης μέσα στα
επόμενα δέκα χρόνια και να
δρομολογήσουν μια εκστρατεία
αφύπνισης της οικολογικής συνείδησης
των καταναλωτών.
Ευνοϊκό μέτρο για το περιβάλλον θα
μπορούσε να θεωρηθεί ότι η Ρωσία
σχεδιάζει να επικυρώσει το πρωτόκολλο
του Κιότο για τον περιορισμό των
εκπομπών αερίων, σύμφωνα με τον
πρωθυπουργό της χώρας, Μιχαήλ Κασιάνοφ,
ο οποίος προέβη στις εν λόγω δηλώσεις
στο Γιοχάνεσμπουργκ. Η απόφαση της
Ρωσίας σημαίνει ενδεχομένως ότι το
πρωτόκολλο του Κιότο μπορεί να τεθεί
σύντομα σε εφαρμογή.
Το πρωτόκολλο του Κιότο δεν ετέθη ποτέ
σε εφαρμογή, διότι οι Ηνωμένες
Πολιτείες - οι οποίες θεωρούνται ο
μεγαλύτερος ρυπαντής του πλανήτη -
αρνήθηκαν να το επικυρώσουν. Η
κυβέρνηση των ΗΠΑ του Μπους τάσσεται
εναντίον των διατάξεων του πρωτοκόλλου.
Οι αναλυτές θεωρούν ότι μετά την
υποστήριξη της Ρωσίας - του τρίτου
μεγαλύτερου ρυπαντή στον κόσμο - το
πρωτόκολλο δεν θα μείνει ανενεργό για
πολύ καιρό ακόμη. Με την υποστήριξη δε
της Ρωσίας, δεν θα χρειάζεται πλέον η
συγκατάβαση των Ηνωμένων Πολιτειών για
την εφαρμογή του πρωτοκόλλου. Σύμφωνα
με τα στοιχεία του 1990, οι Ηνωμένες
Πολιτείες ήταν υπεύθυνες για τη
διαρροή του 36% των εκπομπών αερίων στην
ατμόσφαιρα και η Ρωσία για τη διαρροή
του 17%.
Οι πράσινες οργανώσεις όμως θα
προτιμούσαν να είχαν υιοθετηθεί πιο
συγκεκριμένες δεσμεύσεις και μέτρα.
10. ΑΦΡΙΚΗ
Έπειτα από μία δεκαετία
μηδαμινής προόδου όσον αφορά την
ανάπτυξη και την εξάλειψη της φτώχειας,
και ενώ το ΑΙDS και η ξηρασία
επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο την
κατάσταση, οι φτωχοί του κόσμου
προσδοκούσαν σε μεγαλύτερη οικονομική
βοήθεια.
Όμως ο Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι
Μπλερ ανανέωσε την υπόσχεσή του να
αυξήσει τη βοήθεια προς την Αφρική στο
1.6 δισ. ευρώ έως το 2005. Επιτεύχθηκαν
συμφωνίες για την υπεξαίρεση γης, τα
δικαιώματα των γυναικών να κληρονομούν
και να κατέχουν γη, την ασφάλεια των
τροφίμων. Αναγνωρίστηκε ότι η Αφρική
απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Οι ΗΠΑ
ανακοίνωσαν ότι θα χρηματοδοτήσουν,
έως το τέλος του 2003, με 2,3 δισ. δολάρια
τις έρευνες κατά του ΑΙDS, της ελονοσίας
και άλλων θανατηφόρων ασθενειών.
Από την άλλη πλευρά οι αφρικανικές
χώρες θεωρούν ότι η βοήθεια από τον
αναπτυγμένο κόσμο συνδέεται
υπερβολικά με το εμπόριο και μπορεί να
οδηγήσει σε περαιτέρω εκμετάλλευση των
φυσικών τους πόρων. Οι οικολογικές και
οι ανθρωπιστικές οργανώσεις διατηρούν
πολλές επιφυλάξεις για το κατά πόσον τα
ωραία λόγια θα γίνουν έργα. |
