Μπορούν τα παραφυσικά φαινόμενα να εξηγηθούν με την σύγχρονη φυσική;

Η άποψη του Νομπελίστα θεωρητικού φυσικού Gerard t'Hooft, Μάιος 2004

Αναφορές από ανθρώπους που δηλώνουν ότι είχαν εμπειρίες από παραφυσικά φαινόμενα, πιο συχνά απ' ότι θα αναμέναμε αν αυτά τα φαινόμενα αποδίδονταν καθαρά στην τύχη, δεν μπορούν να εξηγηθούν με κάποια φυσική θεωρία.

Οι θεωρητικοί φυσικοί μερικές φορές μιλούν για σωματίδια που κινούνται προς τα πίσω στον χρόνο, ή ότι η ταχύτητα του φωτός μερικές φορές δεν είναι πραγματικά σταθερή. Κάτι τέτοιο οι θεωρητικοί το περιγράφουν λέγοντας ότι μερικά χαρακτηριστικά εμφανίζονται να είναι συσχετισμένα αν και διαχωρίζονται από αποστάσεις "χωρικού τύπου". 

Μπορεί το ανθρώπινο μυαλό να είναι ευαίσθητο σε τέτοια φαινόμενα; Μπορούν να δοθούν εξηγήσεις σε τέτοια φαινόμενα, με επιχειρήματα σαν το παραπάνω δανεισμένα από τη φυσική;  

Η απάντηση είναι απλή:

Τόσο η θεωρία της Σχετικότητας (Ειδική και Γενική) όσο και η Κβαντική Θεωρία Πεδίου εμπεριέχουν μια δομή αιτιότητας. Αυτό σημαίνει ότι η επεξεργασία της πληροφορίας λαμβάνει χώρα με εξαιρετικά αυστηρούς κανόνες και αυτοί οι κανόνες ισχύουν και για τους μηχανισμούς που συμβαίνουν και εντός του εγκεφάλου μας. 

Και κάτι ακόμη: Αφού οι εγκέφαλοί μας εργάζονται στη θερμοκρασία του σώματός μας (ο δικός μου τουλάχιστον έτσι κάνει), οι κβαντικοί συσχετισμοί μεταξύ των νευρικών κυττάρων καταρρέουν με τις θερμικές διακυμάνσεις, κι έτσι μπορείτε να ξεχάσετε την εφαρμογή της κβαντομηχανικής όταν μιλάμε για μηχανισμούς εντός του εγκεφάλου μας. 

Όλα αυτά σημαίνουν ότι κάθε εξήγηση των παραφυσικών εμπειριών πρέπει να αναζητηθεί στα πλαίσια της ψυχολογίας και όχι της θεωρητικής φυσικής. 

Ας συνεχίσουμε όμως για να σας πω τι φαντάζεται ένας θεωρητικός φυσικός ότι είναι τα παραφυσικά φαινόμενα.  

Προσεγγίζω το θέμα αυτό αποκλείοντας λογικά κάποιες εναλλακτικές επιλογές:

Επιλογή 1η: Υπάρχει κάποιο φυσικό φαινόμενο, που ακόμα δεν έχει αναγνωριστεί από τους φυσικούς, το οποίο επιτρέπει στην πληροφορία να μεταδίδεται με νέους τρόπους. 

- Τι είδος φαινομένου θα μπορούσε να είναι αυτό; Πρέπει να είναι πολύ ασθενές αφού δεν παρατηρήθηκε στα φυσικά πειράματα. Αυτά τα πειράματα όμως είναι πολύ πιο ευαίσθητα από τον ιστό του εγκεφάλου μας. Οι αποκλίσεις από το καθιερωμένο πρότυπο μπορεί να αναμένονται μόνο σε τρομακτικά υψηλές ενέργειες των σωματιδίων ή σε εξαιρετικά ασθενή φαινόμενα αλληλεπίδρασης. Τα πρώτα δεν μπορούν να εκπέμπονται από τον ιστό του εγκεφάλου μας ενώ τα δεύτερα δεν μπορούν να ανιχνευτούν από τα εγκεφαλικά κύτταρα. Υπάρχουν όμως και πολλοί άλλοι λόγοι γιατί η επιλογή αυτή δεν δουλεύει. Τα υποτιθέμενα σήματα, πρέπει όχι μόνο να διαδίδονται πίσω στο χρόνο, σε απεριόριστες αποστάσεις, από νεκρά σώματα κ.λ.π. αλλά επίσης να μεταφέρουν πληροφορία σε μορφή που ο εγκέφαλος μπορεί να κωδικοποιήσει και να αποκωδικοποιήσει χωρίς την απαραίτητη εξάσκηση (αντίθετα από τις υπόλοιπες αισθήσεις). Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά είναι εντελώς έξω από τις ιδιότητες των φυσικών φαινομένων, κι έτσι είναι εξαιρετικά δύσκολο να δεχτούμε αυτή την επιλογή. 

Επιλογή 2η: Όλα τα αναφερθέντα περιστατικά οφείλονται σε τυχαίες συμπτώσεις.
- Κανείς αποκομίζει την εντύπωση ότι κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά απίθανο. Δεν είναι όμως τόσο απίθανη όσο η πρώτη επιλογή. 

Επιλογή 3η: ΟΙ άνθρωποι που μιλάνε για παραφυσικά φαινόμενα είναι ψεύτες και τσαρλατάνοι. 
- Η άποψη αυτή εκφέρεται συχνά από ακραίους σκεπτικιστές. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μεταξύ όσων αναφέρουν παραφυσικά φαινόμενα υπάρχουν ψεύτες και τσαρλατάνοι, αλλά αυτό δεν εξηγεί γιατί οι αναφορές αυτές είναι τόσο συχνές, και κανείς έχει την εντύπωση ότι οι ισχυρισμοί εκφέρονται συχνά από αξιόπιστους ανθρώπους. Αν και αυτή η άποψη είναι πιο δύσκολο να αποκλειστεί σε σχέση με τις προηγούμενες, δεν είναι εν τούτοις τελείως ικανοποιητική. 

Επιλογή 4η: Έχουμε να κάνουμε με ένα ευαίσθητο ψυχολογικό φαινόμενο, δηλαδή οι άνθρωποι "θέλουν να πιστεύουν" αυτά τα πράγματα τόσο πολύ που εκλαμβάνονται λανθασμένα ως αλήθειες. 
- Σύμφωνα με την επιλογή αυτήν, ασχολούμαστε εδώ με ένα καθαρά ψυχολογικό φαινόμενο. Οι συνοδευτικές παρατηρήσεις των παραφυσικών φαινομένων, ήταν φανταστικές και όχι πραγματικές. Τα σήματα που λήφθηκαν από αγαπημένα πρόσωπα που έχουν εξαφανιστεί μυστηριωδώς, τα ήθελαν οι δέκτες τόσο πολύ που πίστεψαν ότι ήταν πράγματι τα έλαβαν. Αν και κάτι τέτοιο μπορεί να σας φανεί ως μια απίθανη εξήγηση, είναι απείρως πιο πιθανή από την πρώτη επιλογή που αναφέρθηκε. Αλλά αυτό με φέρνει σε μια συναφή επιλογή. 

Επιλογή 5η: Οι άνθρωποι μπορούν να ξεγελαστούν από το ίδιο τους το μυαλό. 
- Φαντασθείτε μια μνήμη υπολογιστή. Είναι εύκολο για ένα προγραμματιστή να αλλάξει την ημερομηνία ενός αρχείου και να βάλει μια παλιά ημερομηνία. Από εκεί και πέρα ο υπολογιστής θα μεταχειριστεί το αρχείο αυτό σα να είχε δημιουργηθεί στην προγενέστερη ημερομηνία. Αν συγκριθεί με κατοπινά συμβάντα το αρχείο αυτό θα μοιάζει να αποτελεί ένα παραφυσικό σήμα, αφού θα περιέχει πληροφορίες που κανονικά τις έχουν τα μεταγενέστερα αρχεία. Ο εγκέφαλός μας θα μπορούσε να κάνει το ίδιο λάθος. Αν κάποιος σας πει: "Σήμερα συνέβη κάτι που το ονειρεύτηκα με κάθε λεπτομέρεια την περασμένη εβδομάδα", τότε πως θα ξέρετε ότι το όνειρο έλαβε χώρα πραγματικά την περασμένη εβδομάδα; Η μνήμη σας έχει μια "ταμπέλα χρόνου" κολλημένη σε κάθε γεγονός που έχει καταγραφεί σ' αυτήν. Γνωρίζουμε καλά ότι αυτές οι χρονικές ταμπέλες μπορεί να είναι ανακριβείς. Δεν παραβιάζεται κανένας φυσικός νόμος αν υποψιαζόμαστε ότι βαριές συγκινησιακές διαταραχές, μπορούν να κάνουν το μυαλό μας να αναχρονολογήσει τις μνήμες του. 

Ας κοιτάξουμε τώρα τις ενδείξεις. Τι κοινό έχουν τα αναφερόμενα περιστατικά, και που διαφέρουν; Η εξήγηση φυσικά πρέπει να αναζητηθεί στον κοινό παρονομαστή τους. 

1. Οι αναφορέ διαφέρουν εντελώς όταν περιγράφεται η φύση του σήματος: το σήμα μπορούσε να ταξιδέψει πίσω στον χρόνο, μπορεί να προέρχεται από ένα απόν πρόσωπο, από ένα νεκρό πρόσωπο, από ένα UFO, ή από ένα αντικείμενο κ.λ.π. Αν η επιλογή 1 ήταν αληθής, όλα τα αναφερόμενα φαινόμενα θα απαιτούσαν και ξεχωριστές εξηγήσεις!  

2. Τα φαινόμενα έχουν κοινό ότι πιο συχνά συσχετίζονται με γεγονότα που προκαλούν συγκινησιακές εντάσεις: ένα πρόσωπο που λείπει ή είναι νεκρό, ένα μεγάλο κίνδυνο κ.λ.π. Κάτι τέτοιο ευνοεί ισχυρά τις επιλογές 4 και 5. Το ανθρώπινο μυαλό μας εξαπατά. Αν πείτε ότι η μνήμη σας είναι αληθινή, πως είσαστε σίγουροι; Το μυαλό σας λέει κάτι τέτοιο, αλλά ένα συγκινησιακό σοκ μπορεί να έχει διαταράξει το μυαλό σας. 

Πρέπει να καταλήξω ότι οι επιλογές 4 και 5 περιέχουν μια ενιαία εξήγηση για όλα τα παραφυσικά φαινόμενα. Αν είναι έτσι, αυτή η θεωρία μπορεί να ελεγχθεί. Προσκαλώ οποιονδήποτε που είχε ένα "ζωντανό όνειρο" ή "μια ισχυρή έμμονη ενόραση" να την καταγράψει με ημερομηνίες που του συνέβη, αλλά πριν να γίνει αυτή πραγματικότητα. Αυτό θα έκανε κάποιον να αποκλείσει τις επιλογές 2,4 και 5, αλλά δυστυχώς όχι και την επιλογή 3. Προβλέπω ότι, αν η καταγραφή γίνει τίμια, θα βρείτε, ίσως με έκπληξή σας, ότι δεν θα μπορέσετε ποτέ να παράγετε μια χρονολογημένη παραφυσική πρόβλεψη.

Ο Gerardus ‘t Hooft πήρε το βραβείο Nobel 1999 για τη Φυσική (μαζί με τον Martinus J.G. Veltman) για τη συμβολή τους στη "διασαφήνιση της κβαντικής δομής των ηλεκτροασθενών δυνάμεων στη φύση" και την δημιουργία ενιαίου πλαισίου για όλες τις δυνάμεις της φύσεως. Οι προσπάθειες τους, μέρος μιας παράδοσης που ανάγεται στον 19ο αιώνα, επικεντρώνεται στην έρευνα για κατανόηση των ομοιοτήτων ή συμμετριών όπως επικράτησε να λέγεται, ανάμεσα σε ανόμοια φαινόμενα, και ο σχηματισμός αυτών των σχέσεων σε ένα σύμπλεγμα που περιέχει όμως κομψούς μαθηματικούς τύπους.