Η καταγωγή και η εξέλιξη του Ανθρώπινου Γένους
Μέρος 1ο

Άρθρο, Απρίλιος 2005

Εισαγωγή

Η ιστορία της καταγωγής και εξέλιξης του ανθρώπινου γένους είναι γραμμένη στα απολιθωμένα απομεινάρια, που συνεχώς ανακαλύπτονται από τους ερευνητές ανθρωπολόγους σε διάφορα μέρη της γης. Κάθε νέο απολίθωμα προσθέτει και μια νέα άγνωστη σελίδα μέχρι σήμερα ή συμπληρώνει τα κενά μιας άλλης σελίδας από την ιστορία της καταγωγής και εξέλιξης, που δεν είχε φωτιστεί πλήρως με τα μέχρι πρότινος ευρήματα. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα του κρανίου του Toumai, που έζησε πριν 6-7 εκατ. χρόνια πριν και θεωρείται ο πιο μακρινός πρόγονος του ανθρώπου ή Homo floresiensis, που έζησε στην Ινδονησία. Τα δύο ευρήματα βρέθηκαν πρόσφατα και εμπλούτισαν τις γνώσεις μας για την εξέλιξη του ανθρώπου.

Οι πρώτες παρατηρήσεις για την εξελικτική καταγωγή του Ανθρώπου από το ζωικό κόσμο έγιναν από τον φυσιοδίφη του 18ου αιώνα, Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ. Αλλά εκείνος που παρουσίασε μια ολοκληρωμένη θεωρία για την εξέλιξη ήταν ο Κάρολος Δαρβίνος στα έργα του "Η καταγωγή των ειδών" και η "Εμφάνιση του ανθρώπου".

Επειδή για τους ζωικούς οργανισμούς που ζουν σήμερα δεν υπάρχουν πληροφορίες για τον σταδιακό μετασχηματισμό - εξέλιξη των προγόνων τους, αλλά ούτε για τις ενδιάμεσες μορφές από τις οποίες πέρασαν πριν φτάσουν στη σημερινή μορφή τους, οι μόνες πληροφορίες αντλούνται από τα απολιθώματα. 

Πριν δούμε από ποιους οργανισμούς προέρχεται ο άνθρωπος πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι αυτός - όπως και κάθε άλλο ζώο σήμερα - δεν κατάγεται από καμιά σύγχρονη μορφή ζώου πχ από τον σημερινό χιμπατζή ή τον πίθηκο. Κατάγεται από προγενέστερες μορφές που δεν υπάρχουν σήμερα. Επομένως, κάνουν σκόπιμο 'λάθος' οι συντηρητικοί θρησκευόμενοι κύκλοι, που κατηγορούν τους δαρβινιστές ότι δέχονται οι δεύτεροι την καταγωγή του ανθρώπου από τον πίθηκο.

Βεβαίως, οι πιο συγγενικοί οργανισμοί με τον άνθρωπο είναι οι πίθηκοι - κι αυτό το ξέρουμε και από την ανάλυση του DNA - γι' αυτό και οι επιστήμονες αναζήτησαν στα απολιθώματα τον κοινό πρόγονο του ανθρώπου και του πιθήκου. Μάλιστα αυτός ο κοινός πρόγονος θα πρέπει να είχε κοινά χαρακτηριστικά και των δύο οργανισμών, τα χαρακτηριστικά του δηλαδή να ήταν μεταξύ του ανθρωποειδούς πιθήκου και του ανθρώπου. Αυτές οι μορφές λέγονται συνδετικοί κρίκοι ή ενδιάμεσες μορφές.

Ποιές όμως είναι οι ενδιάμεσες ή προγονικές μορφές τόσο των ανθρώπων όσο και των πιθήκων;

Το φυλογενετικό δέντρο του ανθρώπου

Το παρακάτω φυλογενετικό δέντρο είναι ένας γραφικός τρόπος για να απεικονιστούν οι εξελικτικές σχέσεις των αρχικών ανθρώπινων ειδών

Δρυοπίθηκος και Ραμαπίθηκος

Η απάντηση για τον πρόγονο μας βρίσκεται στα απολιθώματα, που δυστυχώς είναι λίγα και γι αυτό υπάρχουν κάποια κενά στην γραμμή της εξέλιξης. Πάντως κοινή πεποίθηση όλων είναι ότι πρόκειται για τον Δρυοπίθηκο ή τον πίθηκος των δέντρων, που έζησε πριν 25 εκατ. χρόνια, πιθανότατα στην Αφρική κατά τη Μειόκαινο εποχή. Αλλά και οι πρόγονοι του Δρυοπιθήκου έζησαν στην Αφρική, γιατί βρέθηκαν απολιθώματα κοντά στο Κάιρο και έτσι ονομάστηκε Αιγυπτιοπίθηκος. Υπολογίζεται ότι ο τελευταίος έζησε πριν 28 εκατομμύρια χρόνια, και είχε μικρό εγκέφαλο, ουρά, χέρια και πόδια που δείχνουν ότι ζούσε στα δέντρα και περπατούσε με τα τέσσερα.

Οι Δρυοπίθηκοι παρουσιάζουν μια μεγάλη ποικιλία μεγέθους, έτσι βρίσκουμε Δρυοπίθηκους στο μέγεθος ενός μεγάλου χιμπατζή αλλά και σαν ένα μεγάλο γορίλα. Απολιθώματα τους υπάρχουν όχι μόνο στην Αφρική αλλά και στην Ευρώπη, Ασία. Η μετακίνηση των Δρυοπιθήκων δεν γινόταν σαν τη σημερινή μετακίνηση των εξελιγμένων ανθρωποειδών πιθήκων πχ αιώρηση στα κλαδιά, ημιόρθια και όρθια στα δύο πόδια, που εμφανίστηκε αργότερα.

Η αρχαιολογική χρονολόγηση μας λέει ότι η διαφοροποίηση των πιθήκων από τους ανθρωποειδείς έγινε πριν από 27 εκατομμύρια χρόνια, περίπου. Αλλά νεώτερες έρευνες με τη βοήθεια της βιομοριακής χρονολόγησης δείχνουν ότι ο διαχωρισμός έγινε πολύ-πολύ μετά, πριν από 12 εκατ. χρόνια. Από αυτόν δε τον διαχωρισμό σχηματίστηκε χωριστά ο γορίλας, ο χιμπαντζής και οι ανθρωποειδείς.

Μια εξελιγμένη μορφή των Δρυοπιθήκων (πρώτη μορφή μετά τη διαφοροποίηση), ήταν ο Ραμαπίθηκος. Το μέγεθος του ήταν μικρό, όσο ένα σημερινό παιδί 5-6 ετών και απολιθώματά του βρέθηκαν στην Κίνα, Ινδία, στην Κεντρική Αφρική και στην Ευρώπη.  Χρονολογήθηκαν δε σαν 14 εκατ. χρόνων. Μάλλον δε, ο Ραμαπίθηκος στεκόταν όρθιος ή ημιόρθιος καλύτερα και επειδή παρουσίαζε μεγαλύτερες ομοιότητες με τον άνθρωπο παρά με τους ανθρωποειδείς πιθήκους γι αυτό και ταξινομείται από μερικούς στην οικογένεια των Ανθρωπιδών (inidae), πιστεύοντας πως είναι στην ίδια γραμμή καταγωγής του ανθρώπου.  Άλλοι επιστήμονες δέχονται ότι ανήκει στους ανθρωποειδείς πιθήκους, και τον ταξινομούν στην υπεροικογένεια των Ανθρωποειδών (Γορίλας, Χιμπαντζής). Αν δεχτούμε την πρώτη άποψη ο διαχωρισμός του κλάδου των ανθρώπων από τους πιθήκους έγινε πριν 17-22 εκατομμύρια χρόνια.

Άλλα απολιθώματα που έχουν βρεθεί είναι του Σιβαπίθηκου (συγγενικό είδος του Ραμαπίθηκου) και του Ουρανοπίθηκου του μακεδονικού. Ο τελευταίος είναι προγονική μορφή των Αυστραλοπίθηκων και έζησε πριν 9-10 εκατομμύρια χρόνια. Το κρανίο του βρέθηκε στην κοιλάδα του Αξιού - 40 χιλιόμετρα ΒΔ της Θεσσαλονίκης - και γι αυτό πήρε το όνομα μακεδονικός.

Οι σημερινοί χιμπαντζήδες, ουραγκοτάγκοι και γορίλες είναι πιθανόν απόγονοι εκείνης της ομάδας κατάρρινων πιθήκων από την οποία φαίνεται να έλκει την καταγωγή του και ο άνθρωπος.

Πηγές για το άρθρο: Σ. Αλαχιώτης, Π.Βότσης, BBC, Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια, Smithsonian National Museum Of Natural History

Πηγές στο Δίκτυο:

A Look at Modern Human Origins (http://www.modernhumanorigins.com/) by C. David Kreger

Homo Sapiens (http://tolweb.org/tree?group=Homo_sapiens&contgroup=Homo) Tree of Life web project

Human evolution: the fossil evidence in 3D (http://www.anth.ucsb.edu/projects/human/#) by Philip L. Walker and Edward H. Hagen, Dept of Anthropology, University of California

Taxonomy of living primateshttp://www.mnsu.edu/emuseum/biology/primates/primate_order.html), Minnesota State University Mankato, retrieved April 4, 2005

Εγκυκλοπαίδεια wikipedia(http://en.wikipedia.org/wiki/Homo_sapiens)

Συχνές Ερωτήσεις για την Εξέλιξη, τα Είδη κλπ,(http://www.mnh.si.edu/anthro/humanorigins/faq/faq_start.html)

Home