Ο δορυφόρος ENVISAT, το καλύτερο όργανο παρατήρησης του κλίματος

Από τις σελίδες του SpaceFlightNow και του BBC, 1 Μαρτίου 2002

Ο μεγαλύτερος και ακριβότερος ευρωπαϊκός δορυφόρος Envisat, τέθηκε σε τροχιά την Παρασκευή 1 Μαρτίου 2002, με την βοήθεια του πυραύλου Ariane-5 που εκτοξεύτηκε επιτυχώς από τη Γαλλική Γουιάνα. Όπως τόνισαν οι επιστήμονες της ESA, ο δορυφόρος Envisat θεωρείται σημαντικό εργαλείο στο πλαίσιο των μελετών για το περιβάλλον του πλανήτη. Έτσι η Ευρώπη για μια άλλη φορά βρίσκεται στην πρωτοπορία για την σωτηρία του περιβάλλοντος.

Στο πρόγραμμα του Envisat συνεργάζονται 13 ευρωπαϊκές διαστημικές υπηρεσίες και ο Καναδάς. Το κόστος του ανέρχεται στα 2.3 δισ. ευρώ, και επρόκειτο για μία κρίσιμη αποστολή για το Ευρωπαϊκό διαστημικό πρόγραμμα, μετά τις τρεις αποτυχίες στις τελευταίες 10 εκτοξεύσεις των πυραύλων Ariane-5. Η μεγαλύτερη αποτυχία όμως αυτών των πυραύλων έγινε το 1996, που καταστράφηκαν 4 δορυφόροι που έφερε για την μελέτη της γήινης μαγνητόσφαιρας.

Η τελευταία αποτυχία του πυραύλου Ariane έγινε τον περασμένο Ιούλιο και κόστισε 50 εκατομμύρια δολλάρια, γιατί δύο δορυφόροι που είχαν τοποθετηθεί σε τροχιά δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν λόγω βλάβης στον ανώτερο όροφο του πυραύλου.

Όσο για τα στοιχεία της τροχιάς του, ο Envisat uα κάνει μία πλήρη τροχιά γύρω από τη Γη κάθε 100 λεπτά, σε ύψος 800χλμ. από την επιφάνεια της Γης και ζυγίζει 8.1 τόννους ενώ έχει μήκος 10 μέτρων και όγκο ίσο με αυτό ενός λεωφορείου.

Περιβάλλον και κλιματικές αλλαγές

Ο ENVISAT θα συλλέγει στοιχεία για το έδαφος, του ωκεανούς, την πανίδα, τις φυσικές καταστροφές, τους πάγους, την τήξη του πάγου στην Ανταρκτική, τα αέρια του θερμοκηπίου, την κατάσταση του στρώματος του όζοντος και τις αλλαγές στο παγκόσμιο κλίμα μέσω των 10 αισθητήρων που διαθέτει. Θα τσεκάρει δηλαδή την υγεία του πλανήτη μας.

Τα στοιχεία αυτά θα είναι διαθέσιμα στους Ευρωπαίους επιστήμονες ακόμη και μέσω του Διαδικτύου. Μάλιστα, έχουν συσταθεί δύο κοινοπραξίες με τους εμπειρογνώμονες επεξεργασίας των δεδομένων: Το Sarcom και η Emma που θα χειριστούν την εμπορική εκμετάλλευση των προϊόντων εφαρμογής που θα αναπτύσσονται από τα στοιχεία του Envisat.

"Ο ENVISAT θα είναι ο πρώτος δορυφόρος που συμβάλει στον έλεγχο για την συμμόρφωση των κρατών, στα πρωτόκολλα του Κιότο," λέει ο πρώην Διευθυντής Hartmut Grassl του Ερευνητικού Προγράμματος του Παγκόσμιου Κλίματος.

Ο κύριος όμως στόχος του προγράμματος, είναι να εντοπίζει τις σχέσεις ανάμεσα στα διάφορα φαινόμενα, κάτι που δεν μπορούσαν να πετύχουν οι προηγούμενοι δορυφόροι. Έτσι θα υπάρχουν περισσότερες αποδείξεις για τα κλιματικά φαινόμενα και θα αποφεύγονται οι επιστημονικές αβεβαιότητες, όπως λόγου χάριν των σκεπτικιστών και άλλων (δείτε το "Οι σκεπτικιστές καταγγέλλουν τους επιστήμονες για το κλίμα ότι "ψεύδονται"), που δεν δέχονται ότι το κλίμα υπερθερμαίνεται λόγω εκπομπής των αερίων θερμοκηπίου.

Οι μετρήσεις που θα έρχονται, θα είναι άκρως ενδιαφέρουσες, πρώτα απ' όλα, για τους επιστήμονες που θα τα χρησιμοποιούν ως εισόδους για τα μοντέλα των ωκεανών καθώς και με τα ατμοσφαιρικά μοντέλα, που μαζί διαμορφώνουν την αφετηρία για την πρόβλεψη της αλλαγής του κλίματος. Θα είναι τώρα δυνατό να προβλεφθούν μερικά σημαντικά γεγονότα όπως το Ελ Νίνιο, αλλά και τα μικρότερης κλίμακος φαινόμενα όπως η ταλάντωση του Βόρειου Ατλαντικού.

Για να λάβουν την καλύτερη απόδοση από ένα μοντέλο πρόβλεψης, οι επιστήμονες, οι αρχικοί όροι πρέπει να περιγραφούν όσο το δυνατόν ακριβέστερα, και αυτό κάνει τα δορυφορικά στοιχεία να είναι αναπόφευκτα. Πριν από την εμφάνιση των δορυφόρων, η πρόβλεψη αυτού του τύπου θα ήταν αδιανόητη.

Πολλές όμως μετρήσεις θα αφορούν και τις τις επιφανειακές ωκεάνιες θερμοκρασίες, μέσω ενός ραδιομέτρου, για την μελέτη των μετακινήσεων του πλαγκτόν και των ψαριών.

Ένα ταξίδι από το διάστημα στη θάλασσα με τον Envisat

Ξεκινώντας από το πλεονέκτημα να έχει μια σύγχρονη με τον ήλιο τροχιά, το νέο διαστημικό σκάφος Envisat της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Αντιπροσωπείας, θα πετάει ακούραστα πάνω από την γήινη επιφάνεια και την ατμόσφαιρα, χρησιμοποιώντας μια ακολουθία δέκα διαφορετικών επιστημονικών οργάνων. Πάνω από έναν κύκλο 35 ημερών, η τροχιά του δορυφόρου θα καλύψει ολόκληρο τον πλανήτη, και θα αρχίζει έπειτα εκ νέου. Τα δύο τρίτα του χρόνου αυτού θα είναι πάνω από το νερό. Λόγω του απόλυτου μεγέθους των ωκεάνειων ρευμάτων, της πολυπλοκότητας των θερμικών ανταλλαγών, και της σύζευξης ωκεανού - ατμόσφαιρας, ο ωκεανός είναι ένας κρίσιμος παράγοντας στην εξήγηση του τρόπου με τον οποίο ο πλανήτης μας ενεργοποιεί το κλίμα και πώς αυτό το κλίμα αλλάζει.

Αρχίζοντας με την πρώτη σύντομη Αμερικανική αποστολή Seasat το 1978, η δορυφορική παρατήρηση έχει δημιουργήσει μια επανάσταση στην κατανόηση που έχουμε για το πώς συμπεριφέρεται ο ωκεανός. Από τη δεκαετία του '90, ένα συνεχές ρεύμα επιστημονικών στοιχείων έχει εισρεύσει από τους δορυφόρους ERS του ESA και τον κοινό γαλλο-αμερικανικό δορυφόρο Topex/Poseidon.