Ώθηση για ζωή στην Ευρώπη, στο φεγγάρι του Δία

Από σελίδα του BBC, 27 Σεπτεμβρίου 2002

Οι πιθανότητες της εύρεσης ζωής σε έναν άλλο πλανήτη έχουν λάβει τελευταία μια νέα ώθηση, εξ' αιτίας των στοιχείων από το διαστημικό όχημα Γαλιλαίος, που ταξιδεύει στον Δία, τα οποία δείχνουν πως οι ωκεανοί του φεγγαριού του, Ευρώπη, είναι κάπως σαν της Γης.

Επιστήμονες στις Ηνωμένες Πολιτείες νομίζουν ότι ο παγωμένος φλοιός του φεγγαριού είναι σχετικά λεπτός και φαίνονται να υπάρχουν ρωγμές και αεραγωγοί, οι οποίοι θα επέτρεπαν στα αέρια, την θερμότητα και την οργανική ύλη να φθάσουν σε ό,τι μπορεί να είναι κάτω από το νερό.

Ο Δρ Richard Greenberg και συνάδελφοι του στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, Tucson, έφθασε σε αυτό το συμπέρασμα μετά από προσεκτική παρατήρηση των εικόνων της ραγισμένης επιφάνειας του φεγγαριού.

Οι εικόνες πάρθηκαν από το διαστημικό όχημα Γαλιλαίος, ο οποίος έχει πετάξει στο παρελθόν σε μερικά από τα πολλά φεγγάρια του Δία τα τελευταία χρόνια.

Η ομάδα του Δρ Greenberg σκέφτεται ότι η θάλασσα της Ευρώπης εμφανίζει ομοιότητες με μερικούς από τους γήινους παγωμένους ωκεανούς. Κατά εκπληκτικό τρόπο, ίσως, εμφανίζεται να έχει περισσότερη ομοιότητα με τον Αρκτικό ωκεανό παρά η λίμνη Vostok.

Θαμμένα μικρόβια

Η λίμνη Vostok στην Ανταρκτική είναι μία από τις βαθύτερες γνωστές αποθήκες φρέσκου ύδατος πάνω στον πλανήτη. Έχει ηλικία τουλάχιστον 30 εκατομμυρίων ετών, αυτό δε είναι ένα μοντέλο για μερικούς ωκεανούς που είναι καλυμμένοι από πάγο που βρίσκονται σε όλο το ηλιακό μας σύστημα.

Μερικοί έχουν προτείνει ότι η λίμνη να περιέχει τις άγνωστες μορφές ζωής που υπήρξαν κατά το παρελθόν.

Αλλά η λίμνη Vostok είναι τώρα, πιθανά, απομονωμένη από τις επιφανειακές αλλαγές, ώστε να μην μπορεί να φιλοξενεί  οτιδήποτε άλλο εκτός από τους πιό πρωτόγονους οργανισμούς.

Το φεγγάρι Ευρώπη, εν τούτοις, εμφανίζεται περισσότερο σαν τον αρκτικό ωκεανό, τον μικρότερος γήινος ωκεανό, ο οποίος καταλαμβάνει την περιοχή γύρω από το Βόρειο Πόλο.

Ο Αρκτικός ωκεανός όμως εκτίθεται στον αέρα και την θερμότητα μέσω των ρωγμών και την τήξη του πάγου.

Η Ευρώπη φαίνεται επίσης να έχει επιφανειακές συνδέσεις προς τους ωκεανούς, μέσω των ρωγμών, θερμικών αεραγωγών, και παλιρροιακής μετατόπισης, σύμφωνα με την ομάδα της Αριζόνα.

Ο ωκεανός της Ευρώπης βγαίνει να είναι ολοένα και αυξανόμενος αντίθετα από τη λίμνη Vostok, λέει ο Δρ Cynan Ellis-Evans της Βρετανικής Ανταρκτικής Έρευνας.

Λέει ότι τα πιο πρόσφατα στοιχεία προτείνουν ότι το φεγγάρι του Δία έχει ένα παγωμένο στρώμα πάγου βάθους μερικά χιλιόμετρα, παρόμοιο με τον πάγο της θάλασσας της Αρκτικής.

"Σε θερμοδυναμικούς όρους η ζωή αποστρέφεται την ισορροπία", λέει. "Αυτές οι νέες ερμηνείες προτείνουν ότι ένας ωκεανός της Ευρώπης και ο παγωμένος φλοιός του θα μπορούσαν να αλληλεπιδράσουν δυναμικά με την επιφανειακή ατμόσφαιρα του φεγγαριού σε μεγάλες χρονικές περιόδους, αυξάνοντας τις ευκαιρίες για την ύπαρξη και την εξέλιξη της ζωής".

Σπόροι της ζωής

Μια ενδιαφέρουσα δυνατότητα είναι ότι τα νέφη του θείου από το φεγγάρι του Δία, Iώ, θα μπορούσαν να μεταβούν απέναντι στην Ευρώπη.

"Εάν παίρναμε μια πηγή θείου να την πηγαίναμε στη λίμνη αυτό θα ήταν μια συναρπαστική δυνατότητα", προσθέτει ο Δρ Ellis-Evans. "Αυτό αυξάνει την ευκαιρία για τη ζωή".

Οι αστροβιολόγοι είχαν σκεφτεί ότι το επιφανειακό στρώμα του πάγου, που καλύπτει το φεγγάρι, ήταν επίσης παχύ για να επιτρέψει σε οτιδήποτε να μπει μέσα. Η νέα έρευνα θα τους δώσει τροφή για σκέψη.

"Είναι ένας ενημερωμένος συλλογισμός που προτείνει ότι οι συνθήκες και το περιβάλλον θα είναι κατάλληλα για τη ζωή", λέει ο Δρ Mark Burchell, ένας Διαστημικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ στο Καντέρμπουρυ.

Το ένα σενάριο είναι ότι ένας μετεωρίτης που συνετρίβει στην Ευρώπη του Δία, θα μπορούσε να έχει τρυπήσει, σαν διατρητική μηχανή, μέσα στον πάγο, φέρνοντας τις δομικές μονάδες της ζωής.

"Η σκόνη και οι μετεωρίτες που φέρνουν οργανικά ή πτητικά υλικά θα μπορούσαν να τα έχουν μεταφέρει στον ωκεανό κάτω από την επιφάνεια", λέει.

Η Αμερικανική Διαστημική Αντιπροσωπεία (NASA) σκέπτεται σοβαρά να στείλει ένα ρομποτικό όχημα στην Ευρώπη που θα κάνει μια τρύπα μέσα στον πάγο.

Η έρευνα, που δημοσιεύεται στο περιοδικό Reviews of Geophysics, θα είναι μια καλή είδηση για τους επιστήμονες που πιέζουν την NASA να πάει στην Ευρώπη.

Η Ευρώπη

Είναι το μόνο σώμα, εκτός από τη Γη, η οποία μπορεί να περιέχει μεγάλες ποσότητες υγρού ύδατος. Επίσης είναι ο πλέον πιθανός υποψήφιος στο ηλιακό μας σύστημα για εξωγήινη μορφή ζωής. Η έλλειψη κρατήρων σύγκρουσης με μετεωρίτες ή αστεροειδείς δείχνει ότι η επιφάνειά της είναι πολύ νέα.

Σε αντίθεση προς την ταραχώδη όψη του Δία, η Ευρώπη παρουσιάζει μια παγωμένη ηρεμία. Μια ουσιαστικά λεία επιφάνεια που της δίνει έτσι μια λαμπερή όψη. Μοιάζει με ραγισμένη μπάλα μπιλιάρδου και έχει συγκεχυμένα χαρακτηριστικά.

Σε αντίθεση με την Καλλιστώ και τον Γανυμήδη η Ευρώπη παρουσιάζει μια σχεδόν ολοκληρωτική απουσία κρατήρων. Αυτό προδίδει μια νεαρή και ενεργή επιφάνεια πράγμα που σημαίνει ότι η επιφάνεια της Ευρώπης συνεχώς αλλάζει.

Κανένα χαρακτηριστικό της δεν είναι ψηλότερο από μερικές εκατοντάδες μέτρα γιατί οποιαδήποτε ανωμαλία κι αν δημιουργηθεί στην επιφάνειά της εξαφανίζεται μέσα σε μερικές χιλιάδες χρόνια. Η επιφάνειά αυτή είναι στην πραγματικότητα ένας ωκεανός πάγου.

Πρόκειται για έναν καταπληκτικά επίπεδο σχετικά κόσμο, και οι σκοτεινές γραμμές που διακρίνονται δεν είναι ούτε βουνά ούτε προεξοχές αλλά ρωγμές στην παγωμένη επιφάνεια που οφείλονται σε παλιρροιακές δυνάμεις και πτώσεις μετεωριτών.

Οι ενδείξεις από τον "Γαλιλαίο" μας πληροφορούν ότι κάτω από έναν λεπτό παγωμένο φλοιό πάχους 5 χιλιομέτρων υπάρχουν ωκεανοί νερού σε υγρή ή λασπώδη μορφή, με βάθος 50 χιλιομέτρων.