Το Hubble αποκαλύπτει καυτούς κόμβους ύλης στο Πλανητικό Νεφέλωμα Dumbbell

Από σελίδα του Hubble, 10 Φεβρουαρίου 2003

Ένα παλιό άστρο που σβήνει δημιουργεί νιφάδες καυτών κόμβων αερίου, που μοιάζουν με μωσαϊκό μέσα στο διάστημα, σε αυτό το κοντινό πλάνο του Πλανητικού Νεφελώματος Dumbbell. Η εικόνα που λήφθηκε από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο της NASA, Hubble, βρίσκεται  σε ένα γειτονικό Πλανητικό Νεφέλωμα 1.200 έτη φωτός μακριά μας. Το παλιό άστρο έχει διασκορπίσει τα εξωτερικά του στρώματα κάνοντας αυτή την εικόνα με τα απίθανα χρώματα.

Το Dumbbell είναι μέσα στο Γαλαξία μας και είναι ένα πλανητικό νεφέλωμα, μια κατηγορία αντικειμένων που δεν έχει να κάνει τίποτα με τους πλανήτες αλλά ονομάστηκε έτσι επειδή οι παλιοί αστρονόμοι με τα πρώτα τηλεσκόπια νόμιζαν ότι είναι εξωτερικοί πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος.

Το ζωηρόχρωμο αέριο και η σκόνη στο νεφέλωμα είναι τα υπολείμματα ενός αστεριού που έχει διώξει μακριά τα εξωτερικά του στρώματά και βρίσκεται κοντά στο θάνατο. Το νεφέλωμα, που ήταν γνωστό επίσης ως Messier 27 (M27), ήταν το πρώτο πλανητικό νεφέλωμα που ανακαλύφθηκε. Ο Γάλλος αστρονόμος Charles Messier το παρατήρησε για πρώτη φορά το 1764.

Οι πρόσφατα κόμβοι του νεφελώματος έχουν διάφορες μορφές. Κάποιοι μοιάζουν με δάχτυλα που δείχνουν στο κεντρικό αστέρι που πεθαίνει, το οποίο βρίσκεται ακριβώς στην άνω αριστερή πλευρά της εικόνας. Άλλα είναι απομονωμένα νέφη, με ή χωρίς ουρές. Τα χαρακτηριστικά μεγέθη τους κυμαίνονται από 17 δισεκατομμύρια έως 56 δισεκατομμύριο km., που είναι αρκετές φορές μεγαλύτερα από την απόσταση του Πλούτωνα από τον Ήλιο. Κάθε ένα τους περιέχει τουλάχιστον μάζα τρεις φορές τη μάζα της Γης.

Οι κόμβοι σχηματίζονται στο ενδιάμεσο μεταξύ του καυτού και του ψυχρού μέρους του νεφελώματος. Αυτή η περιοχή της διαφοροποιημένης θερμοκρασίας κινείται  από το κεντρικό αστέρι  προς το εξωτερικό, καθώς εξελίσσεται το νεφέλωμα.

Οι πυκνοί κόμβοι του αερίου και της σκόνης φαίνονται να είναι ένα φυσικό μέρος της εξέλιξης των πλανητικών νεφελωμάτων. Διαμορφώνονται στα πρόωρα στάδια, και το σχήμα τους αλλάζει καθώς επεκτείνεται το νεφέλωμα. Έχουν ανακαλυφθεί παρόμοιοι κόμβοι και σε άλλα κοντινά πλανητικά νεφελώματα, που είναι όλοι τους μέρος του ίδιου εξελικτικού σχήματος.

Η μοίρα αυτών των πυκνών κόμβων του υλικού είναι άγνωστη. Εάν αυτοί επιζούν της επέκτασης του νεφελώματος μπορούν να συμπυκνωθούν σε μικρά σκοτεινά αντικείμενα ή να απλά να διαλυθούν

Τα φίλτρα που χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν αυτήν την χρωματιστή εικόνα εμφανίζουν το οξυγόνο μπλε, το υδρογόνο πράσινο και έναν συνδυασμό εκπομπής θείου και αζώτου στο κόκκινο χρώμα.

Όταν ένα αστέρι όπως ο ήλιος μας πλησιάζει στο τέλος της ζωής του, εκτινάσσει ένα κέλυφος αερίου προτού να καταρρεύσει σε έναν πυκνό λευκό νάνο. Το αστέρι χάνει  βαρυτική ενέργεια καθώς καταρρέει, και αυτή η ενέργεια μετατρέπεται σε υπεριώδες φως, που στρέφεται προς το εκτιναγμένο κέλυφος του αερίου, ή το νεφέλωμα. Αυτή η υπεριώδης ακτινοβολία διεγείρει τα άτομα και τα σωματίδια στο νεφέλωμα και το κάνει να εκπέμψει ακτινοβολία σε μια περιοχή μηκών κύματος, η οποία μπορεί να μελετηθεί από τους αστρονόμους.