|
|
|
Αραιή ατμόσφαιρα ανακαλύφθηκε στον Εγκέλαδο, τον μικρό δορυφόρο του ΚρόνουΠηγή:BBC-New Scientist, 17 Μαρτίου 2005 |
|
Το διαστημικό σκάφος Cassini έκανε μια ακόμα σπουδαία ανακάλυψη: Ο δορυφόρος του Κρόνου Εγκέλαδος, που είναι το πιο ανακλαστικό σώμα του Ηλιακού Συστήματος, διαθέτει μια αραιή ατμόσφαιρα που περιέχει μόρια υδρατμών.
Ο Εγκέλαδος είναι καλυμμένος με νιφάδες πάγου που ανακλούν το 90% του ηλιακού φωτός, έτσι παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ανακλαστικότητα σε όλο το ηλιακό μας σύστημα. Ο παγωμένος δορυφόρος του Κρόνου έχει διάμετρο μόλις 500 χιλιόμετρα, η δε βαρύτητα του είναι πολύ ασθενής για να διατηρήσει μια ατμόσφαιρα για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, έτσι η ατμόσφαιρα πρέπει να αναπληρώνεται συνεχώς από γεωλογικές διαδικασίες, αλλιώς τα αέρια θα είχαν διαφύγει προ πολλού στο Διάστημα. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η πηγή της ατμόσφαιρας πρέπει να είναι θερμά γκέιζερ ή κάποια ηφαιστειογενής αιτία ή αέρια που δραπετεύουν από την επιφάνεια ή βρίσκεται στο εσωτερικό του φεγγαριού. Το μαγνητόμετρο που υπάρχει στο Casssini έκανε την ανακάλυψη όταν ο δορυφόρος πέταξε πολύ κοντά στο φεγγάρι στις 17 Φεβρουαρίου και 9 Μαρτίου. "Είναι μεγάλη έκπληξη που βρήκαμε τέτοια σημάδια πάνω στον Εγκέλαδο", λέει ο Michele Dougherty επιστημονικός υπεύθυνος του οργάνου αυτού. Το 1981, το διαστημόπλοιο Voyager πέταξε πάνω από τον Εγκέλαδο, σε μια απόσταση 90.000 km δίχως να μπορέσει να ανιχνεύσει την ατμόσφαιρα. Είναι πιθανόν η ανακάλυψη να ήταν πέρα από τις δυνατότητες του Voyager ή ότι η ατμόσφαιρα περιοδικά σχηματίζεται και εξαφανίζεται ή κάτι άλλο μπορεί να άλλαξε από τότε. Το μαγνητόμετρο του Cassini είναι σχεδιασμένο για τη μέτρηση της έντασης και την κατεύθυνση του μαγνητικού πεδίου γύρω από τον Κρόνο και τα φεγγάρια του. Παγωμένα σωματίδια Το όργανο αυτό όμως ήταν ικανό να συμπεράνει και για την παρουσία υδρατμών γύρω από τον Εγκέλαδο από τον τρόπο που τα ιοντισμένα μόρια του αερίου τα οποία διαφεύγουν από το φεγγάρι αλληλεπιδρούν με το μαγνητικό πεδίο και το παραμορφώνουν. Έτσι αν και το αραιό κάλυμμα του αερίου του δορυφόρου είναι αόρατο μπόρεσαν να το ανιχνεύσουν από την παραμόρφωση που είχαν οι γραμμές του πεδίου. Αν δεν υπήρχε ατμόσφαιρα οι δυναμικές γραμμές του πεδίου θα περνούσαν κατευθείαν μέσα από το φεγγάρι, χωρίς να παραμορφώνονται. Όταν ο ήλιος ιονίζει τα μόρια του νερού στην ατμόσφαιρα του Εγκέλαδου, τα ιόντα αρχίζουν να έλκονται από τις γραμμές του μαγνητικού πεδίου του Κρόνου, οι οποίες περιστρέφονται μαζί με τον πλανήτη με μια σχετική ταχύτητα 26 χιλιομέτρων ανά δευτερόλεπτο. Το μαγνητικό πεδίο κοντά στην ατμόσφαιρα του φεγγαριού στρέφεται και επιταχύνει τα ιόντα στον Εγκέλαδο με αυτή την ταχύτητα, λέει ο Christopher Russell, ένα μέλος της ομάδας του Cassini και γεωφυσικός στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες. "Μπορούμε να υπολογίσουμε πόσα ιόντα θα έπρεπε να υπήρχαν για να κάμψουν τις γραμμές του πεδίου κατά την ποσότητα που φαίνεται", ανέφερε ο Russell. Αυτός υπολόγισε ότι το φεγγάρι χάνει περίπου 125 κιλά νερού προς το διάστημα κάθε δευτερόλεπτο. Αυτή λοιπόν η απώλεια είναι πάρα πολύ μεγάλη για ατμόσφαιρα που σχηματίζεται απλώς όταν τα φωτόνια του ήλιου εξατμίζουν μόρια νερού από την παγωμένη επιφάνεια του φεγγαριού. Μια εναλλακτική εξήγηση είναι ότι μπορεί να συνέβη βομβαρδισμός με σωματίδια - ίσως ενεργητικά μόρια στο τοπικό διαστημικό περιβάλλον να χτύπησαν το φεγγάρι - εξάγοντας άτομα και μόρια από την ψυχρή επιφάνειά του. Αλλά η ποσότητα της μάζας που ανιχνεύθηκε από το Cassini δείχνει ότι κάτι πολύ σημαντικότερο εμφανίζεται στον Εγκέλαδο. Δεδομένου του μικρού μεγέθους του δορυφόρου, οι υπεύθυνοι του Casssini στο Εργαστήριο Αεριώθησης (JPL) της NASA εκτιμούν ότι το ισχυρό βαρυτικό πεδίο του Κρόνου δημιουργεί παλιρροιακά φαινόμενα. Ίσως λοιπόν αυτά συμπιέζουν και θερμαίνουν παγωμένα υλικά στο υπέδαφος, δημιουργώντας πίδακες παγωμένων σωματιδίων - σαν ένα είδος ηφαιστειακής δραστηριότητας - εμπλουτίζοντας έτσι την ατμόσφαιρα με σωματίδια. "Εάν υπάρχουν νιφάδες πάγου που έρχονται από μακριά, αυτές θα μπορούσαν να είναι μια πηγή για τον δακτύλιο Ε του Κρόνου", αναφέρει ο καθηγητής Cowley, από το πανεπιστήμιο του Λέιτσεστερ. "Ο Εγκέλαδος βρίσκεται στη μέση του πιο ακραίου δαχτυλιδιού του Κρόνου. Αυτό αποτελείται από μικροσκοπικά σωματίδια πάγου που διατηρούνται μόνο για λίγες εκατοντάδες χρόνια. Πρέπει λοιπόν να υπάρχει μια πηγή τους και αυτή η πηγή είναι πιθανώς ο Εγκέλαδος. "Έτσι, βλέπουμε εδώ ένας μέρος μιας ευρύτερης ιστορίας που ενδιαφέρεται για το πώς σχηματίζονται και διαλύονται οι δακτύλιοι". Βέβαια κανένα τέτοιο γκέιζερ ή ηφαίστεια δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ, αλλά η ανακάλυψη τους θα σήμαινε ότι υπάρχει υγρό νερό κάτω από την παγωμένη επιφάνεια του φεγγαριού - δίνοντας έτσι ένα πιθανό φιλικό οικοσύστημα για τη ζωή. "Μάλιστα αν στον δορυφόρο του Κρόνου υπάρχει και νερό σε υγρή μορφή, εκτός από αέρια, τότε ίσως πρόκειται για ένα περιβάλλον κατάλληλο για την εμφάνιση της ζωής καλύτερο και από την Ευρώπη", δήλωσε ο Christopher Russell μέλος της επιστημονικής ομάδας του Κασσίνι. |
||||||
|
Η
λεπτή ατμόσφαιρα του Εγκέλαδου, το πιο ανακλαστικό αντικείμενο του Ηλιακού
Συστήματος, κάμπτει τις μαγνητικές γραμμές του πεδίου του Κρόνου.