Υποχώρηση των παγετώνων της Ανταρκτικής

Πηγή: BBC, 22 Απριλίου 2005

Στις 22 Απριλίου, την Παγκόσμια Ημέρα της Γης, ανακοινώθηκε αφ' ενός η σημαντική υποχώρηση των παγετώνων της Ανταρκτικής και αφ' ετέρου οι έντονες ανησυχίες Αμερικανών περιβαλλοντολόγων για αποδυνάμωση του κινήματος προστασίας του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με έρευνα Βρετανών και Αμερικανών επιστημόνων, που δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση Science, το 90% των παγετώνων λιώνουν σταδιακά, με αποτέλεσμα να μειώνεται ο όγκος τους.

Αλλά οι συντάκτες της έκθεσης - μια ομάδα από βρετανούς και αμερικανούς επιστήμονες που εξετάζουν τους πάγους της Ανταρκτικής - λένε ότι αυτή η τήξη του πάγου θα μπορούσε να έχει διάφορες και σύνθετες αιτίες. Στην ανακοίνωση τους αναφέρεται ότι συνολικά οι παγετώνες της Ανταρκτικής έχουν κατά μέσο όρο υποχωρήσει κατά 600 μ. τα τελευταία 50 χρόνια. Οι επιστήμονες μελέτησαν 244 παγωμένους όγκους, που βρίσκονται στις δυτικές περιοχές της Ανταρκτικής και φθάνουν ως τον ωκεανό.

Αν και είναι ένας παράγοντας οι υψηλότερες θερμοκρασίες του αέρα, λένε, η πλήρης εικόνα μπορεί να υπερβαίνει την απλή παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου. Δηλαδή η μεταβολή φαίνεται να οφείλεται σε τοπική θέρμανση και δεν είναι γνωστό αν συνδέεται με την παγκόσμια κλιματική αλλαγή.

"Η γενική εικόνα των παγετώνων που υποχωρούν δείχνει ότι ο σημαντικότερος παράγοντας είναι ατμοσφαιρική θέρμανση. Μπορούμε να συνδέσουμε την υποχώρηση με την παρατηρηθείσα θέρμανση που καταγράφεται στους μετεωρολογικούς σταθμούς κατά μήκος της χερσονήσου", εξήγησε ο Δρ David Vaughan, από τη Βρετανική Υπηρεσία Έρευνας της Ανταρκτικής (Bas).

"Αλλά αυτή η εξήγηση δεν ταιριάζει απόλυτα. Φαίνονται να υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες, επίσης, σχετικοί  - ενδεχομένως έχει να κάνει με τα μεταβαλλόμενα ωκεάνια ρεύματα και τις θερμοκρασίες", ανέφερε.

Πως ο παγετώνας Sheldon έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια

Η μελέτη καλύπτει 244 θαλάσσιους παγετώνες που βρίσκονται κατά ένα μεγάλο μέρος στη δυτική πλευρά της χερσονήσου.

Είναι όλα σχετικά μικρά, ανεξάρτητα ρεύματα πάγου που πέφτουν στη θάλασσα από ένα ύψος, περίπου, 2.000 m. Και είτε δημιουργούν παγόβουνα στον ωκεανό, είτε επιπλέουν σαν μικρά κομμάτια.

Η επιστημονική ομάδα χρησιμοποίησε περισσότερες από 2.000 αεροφωτογραφίες, που ξεκινούν από το 1940, και πάνω από 100 δορυφορικές εικόνες από τη δεκαετία του '60 και μετά, για να αξιολογήσει την μεταβολή στη θέση των παγετώνων στο πέρασμα του χρόνου.

Η επικεφαλής της έρευνας βρετανίδα Alison Cook, ανέφερε ότι η έρευνα αυτή ήταν η πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη των θαλασσίων παγετώνων στην ανταρκτική χερσόνησο.

"Διαπιστώσαμε ότι το 87% των 244 παγετώνων έχουν παρουσιάσει υποχώρηση από τις τελευταίες παρατηρήσεις του 1953. Υπάρχει μια αντιστροφή της κατάστασης τώρα. Πριν σχεδόν 50 χρόνια οι περισσότεροι παγετώνες αυξάνονταν κατά μήκος. Τώρα η πλειοψηφία τους συρρικνώνονται και μάλιστα γρήγορα", συνέχισε.

Η τάση αυτή για την τήξη άρχισε στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου και προχωρά σταθερά προς το Νότο. Τα πέντε τελευταία χρόνια έχουμε δει τις πιο μεγάλες απώλειες στη μάζα των παγετώνων, με μια μέση συρρίκνωση 50 μέτρα ετησίως.

Μερικές μεμονωμένες απώλειες, εντούτοις, είναι πολύ δραματικές. Ο παγετώνας Sjogren, στο βόρειο άκρο της χερσονήσου, έχει μειωθεί κατά 13 km από το 1993, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλον παγετώνα.

Σημειωτέον ότι οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το μέσο ποσοστό αύξησης των παγετώνων κατά τη δεκαετία του 40 και τη δεκαετία του 50 ήταν πιο αργό από την τρέχουσα συρρίκνωση. Για παράδειγμα, ο παγετώνας Γουίντοουσον συρρικνώνεται 1.100 μ. κάθε χρόνο κατά την τελευταία 5ετία, όταν στη 10ετία του 40 αυξανόταν κατά 200 μέτρα τον χρόνο. Τη μεγαλύτερη συρρίκνωση έχει υποστεί ο παγετώνας Sjogren, που έχει υποχωρήσει κατά 13 χλμ. από το 1993.

Μερικοί από τους παγετώνες στηρίζονται στους βράχους και γεννούν παγόβουνα στην άκρη του νερού.

Όμως υπάρχουν τριάντα δύο παγετώνες που αντιστέκονται στην τάση συρρίκνωσης και αυξάνονται, αλλά είναι η μειοψηφία. Η τοπογραφία, οι γεωλογικές δράσεις, ο αέρας και η ποσότητα του θαλάσσιου πάγου μπροστά από τους παγετώνες - όλοι αυτοί οι παράγοντες θα μπορούσαν να παίξουν ρόλο, λένε οι ερευνητές

Αυτές οι πληροφορίες θα είναι κρίσιμες για τη βελτίωση των υπολογιστικών μοντέλων που χρησιμοποιούνται για να προβλέψουν τη μελλοντική αλλαγή του κλίματος στην περιοχή, για την περαιτέρω τήξη των πάγων και την πιθανή άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Ως γνωστόν στην ανταρκτική χερσόνησο οι μέσες θερμοκρασίες του αέρα έχουν αυξηθεί περίπου 2 βαθμούς Κελσίου μέσα σε 50 χρόνια - ένα από τους γρηγορότερους ρυθμούς θέρμανσης στη γη.

Η Ανταρκτική χερσόνησος είναι ένα μικρό τμήμα της Ανταρκτικής, και η συμπεριφορά του πάγου σε αυτή την περιοχή δεν αντιστοιχεί απαραίτητα στο τι συμβαίνει στην υπόλοιπη ήπειρο, τόνισαν οι επιστήμονες. Τα ποτάμια από πάγο της περιοχής έχουν συνήθως πλάτος περί τα δύο χιλιόμετρα και μήκος αρκετές δεκάδες χιλιόμετρα. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η μεταβολή ίσως σχετίζεται και με τις αλλαγές στα θαλάσσια ρεύματα.

Ο Vaughan συμπληρώνει ότι η πρόβλεψη για επέκταση αυτής της τάσης της θέρμανσης και στο υπόλοιπο τμήμα της ανταρκτικής, είναι εξαιρετικά αβέβαιη.

Και ο Andrew Sugden, που είναι ειδικός συντάκτης του περιοδικού Science, σχολίασε: "Αυτή η μελέτη δείχνει την τεράστια σημασία των μακροχρόνιων στοιχείων. Μόνο με την συγκέντρωση αυτών των στοιχείων μπορούμε να καταλάβουμε και να προβλέψουμε τι πρόκειται να συμβεί στον πλανήτη μας στο μέλλον".

Πάντως υποχώρηση του πάγου έχει καταγραφεί και στην Αλάσκα και την Αρκτική. Σε αντίθεση με τους πάγους του Βόρειου Πόλου, που απλά επιπλέουν στον ωκεανό, το παγωμένο κάλυμμα της Ανταρκτικής βασίζεται στο μεγαλύτερο μέρος του σε ξηρά.

Η υποχώρηση των παγετώνων ίσως αποκαλύψει το γυμνό έδαφος, το οποίο θα προσέλκυε επεκτατικά είδη οργανισμών. Η υποχώρηση «θα απελευθέρωνε αρκετό νέο έδαφος για εποικισμό» προβλέπουν οι ερευνητές.

"Η υποχώρησή τους οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ατμοσφαιρική αύξηση της θερμοκρασίας και στις κλιματολογικές αλλαγές", ανακοίνωσε ο δρ Ντέιβιντ Βόνα, επικεφαλής της ερευνητικής αποστολής. Για να διαπιστωθεί η μεταβολή στον όγκο των παγετώνων, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μεταξύ άλλων μεθόδων και 2.000 αεροφωτογραφίες της περιοχής από το 1940 μέχρι σήμερα, και περισσότερες από 100 εικόνες δορυφόρου.

Στις ΗΠΑ

Σε παράλληλη εξέλιξη τώρα, στις ΗΠΑ το περιβαλλοντικό κίνημα χάνει την ισχύ του, παρ' όλο που τα θέματα περιβάλλοντος φαίνεται να απασχολούν τους Αμερικανούς. "Το παράδοξο είναι ότι ενώ οι Αμερικανοί, εάν ερωτηθούν γενικά, επιθυμούν καθαρότερη ατμόσφαιρα, καθαρά ύδατα και προστασία της πανίδας και της χλωρίδας, όταν τους ζητηθεί να θέσουν σε προτεραιότητα τις ανησυχίες τους, τα περιβαλλοντικά θέματα, έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Προτεραιότητα έχουν θέματα αναζήτησης εργασίας, περίθαλψης, εκπαίδευσης και εθνικής ασφάλειας", σχολιάζει ο επικεφαλής του ιδρύματος Nathan Cummings για την προστασία του περιβάλλοντος.

Όπως σχολιάζουν ειδικοί, η κατάσταση στις ΗΠΑ οφείλεται σε μια σχετική αδυναμία των ομάδων προστασίας του περιβάλλοντος να προωθήσουν το μήνυμά τους το κοινό και να προσελκύσουν έντονα το ενδιαφέρον των πολιτών, αλλά και στη γενικότερη πολιτική που εφαρμόζει η αμερικανική κυβέρνηση. Η πολιτική φιλοσοφία της σημερινής κυβέρνησης για το περιβάλλον υποστηρίζει ότι οι περισσότερες αποφάσεις δεν θα πρέπει να λαμβάνονται κεντρικά αλλά ξεχωριστά από την τοπική εξουσία κάθε πολιτείας, σε συνεργασία με τους ιδιοκτήτες γης και τις βιομηχανίες.

Σύγκρουση παγόβουνου στην Ανταρκτική

Το μεγαλύτερο παγόβουνο του κόσμου συγκρούστηκε με την παγωμένη Χερσόνησο Ντριγκάλσκι στην Ανταρκτική, κόβοντας ένα κομμάτι πάγου μεγάλο όσο μια πόλη. Η από καιρό αναμενόμενη σύγκρουση αλλάζει τον χάρτη της περιοχής.

Το B15-A, απομεινάρι του μεγαλύτερου παγόβουνου που γνώρισε ποτέ ο κόσμος, συγκρούστηκε με έναν παγετώνα διαμέτρου 70 χιλιομέτρων. Σύμφωνα με επιστήμονες της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος, η σύγκρουση, που αναμενόταν να γίνει τον περασμένο Ιανουάριο, ήταν τόσο ισχυρή, που άλλαξε τελείως τη διαμόρφωση της ακτογραμμής στη Θάλασσα Ρος: η παγωμένη Χερσόνησος Ντριγκάλσκι ήταν τόσο μεγάλη, που σημειωνόταν στους χάρτες της Ανταρκτικής. «Τώρα, οι χάρτες της Ανταρκτικής θα πρέπει να ξαναχαραχτούν», δήλωσε εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής υπηρεσίας. «H αναμενόμενη σύγκρουση του B15-A με την παγωμένη Χερσόνησο Ντριγκάλσκι πραγματοποιήθηκε. H παγωμένη χερσόνησος που σημειωνόταν στους χάρτες της Ανταρκτικής έπαθε μεγάλη ζημιά».

Το B15-A είναι το μεγαλύτερο τμήμα που είχε απομείνει από το παγόβουνο B15, το οποίο σχηματίστηκε το 2000 και το αρχικό μέγεθός του ήταν όσο η Τζαμάικα. Όταν συγκρούστηκε, την Παρασκευή, το μέγεθός του ήταν μιάμιση φορά το Λονδίνο. Το παγόβουνο δεν φαίνεται να επηρεάστηκε από τη σύγκρουση. Μάλιστα συνεχίζει να μετακινείται πέρα από τη Χερσόνησο, απειλώντας και με άλλες ζημιές.

Δορυφορικές φωτογραφίες είχαν δείξει για πρώτη φορά το B15-A να κινείται προς τον παγετώνα τον Ιανουάριο, με ταχύτητα 1,5 χιλιομέτρου την ημέρα, απειλώντας να αποκόψει χιλιάδες πιγκουίνους του είδους Αντέλ από τους φυσικούς βιοτόπους τους και εκθέτοντας τους νεοσσούς τους στον κίνδυνο της πείνας.

Στην περιοχή βρίσκονται ο αμερικανικός σταθμός Μακμέρντο και η νεοζηλανδική βάση Σκοτ, ενώ εκεί κοντά είναι και η ιταλική βάση Τέρα Νόβα. Ο σταθμός Μακμέρντο έχει προσωπικό περίπου 1.000 ανθρώπους το καλοκαίρι και 100 από αυτούς μένουν εκεί και τον χειμώνα. H βάση Σκοτ έχει προσωπικό 100 άτομα το καλοκαίρι και μόνο 12 τον χειμώνα. Το παγόβουνο, που περιέχει αρκετό νερό για να συντηρηθεί ο Νείλος επί 80 χρόνια, είχε μπλοκάρει τα ρεύματα του αέρα και του νερού στην περιοχή, προκαλώντας αύξηση του όγκου των πάγων, με αποτέλεσμα τα πλοία να μην μπορούν να εφοδιάσουν με τρόφιμα και καύσιμα τους τρεις ερευνητικούς σταθμούς. Δύο παγοθραυστικά κατόρθωσαν πρόσφατα να ανοίξουν δίοδο μήκους 50 χιλιομέτρων μέσα από τους πάγους μέχρι τον σταθμό Μακμέρντο, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στα πλοία να μεταφέρουν εκεί εφόδια.

Στο τέλος του μήνα, το παγόβουνο ξεκίνησε πάλι το ταξίδι του και άρχισε να πλέει προς την ανοιχτή θάλασσα. Στην αρχή δεν φαινόταν πιθανό να συγκρουστεί με την παγωμένη χερσόνησο, αλλά οι φωτογραφίες που έστειλαν οι δορυφόροι στις 15 Απριλίου έδειξαν το αντίθετο. Τώρα οι επιστήμονες προσπαθούν να εξακριβώσουν αν οι αποικίες των πιγκουίνων κοντά στον σταθμό Μακμέρντο επηρεάστηκαν από το πέρασμα του παγόβουνου. H παγωμένη χερσόνησος εκτείνεται στη θάλασσα ως προέκταση του παγετώνα Ντέιβιντ, που στη βάση του υπάρχει ξηρά.

Από την Καθημερινή