Ο ψυχρός καιρός επιταχύνει την διάβρωση του όζοντος στην Αρκτική

Πηγή: Guardian, 26 Απριλίου 2005

Επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι πάνω από την Αρκτική είχαμε μια μεγάλη επιτάχυνση στη μείωση του στρώματος του όζοντος  κατά 30%, κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Στο ύψος των 18km, το 50% του όζοντος έχει εξαφανιστεί από έναν συνδυασμό συγκέντρωσης νεφών αλλά και του ψυχρού καιρού, κάτι που έχει δημιουργήσει επικίνδυνες συνθήκες για το προστατευτικό στρώμα του όζοντος πάνω από τη Γη.

Μια ομάδα, που καθοδηγείται από το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, έλεγξε το όζον στην περιοχή της Αρκτικής από πέρυσι το Μάιο. Οι χαμηλές θερμοκρασίες, μεταξύ του Νοεμβρίου και του Φεβρουαρίου 2005, έχουν συνδυαστεί με καταστροφικό τρόπο και με μια συγκέντρωση νεφών μεταξύ 14km και 26km επάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Αυτή δε τη χρονιά υπήρχαν τα περισσότερα σύννεφα των τελευταίων 20 ετών.

Η συγκέντρωση των νεφών δυσκολεύει την ατμόσφαιρα να αποσυνθέσει τους χλωροφλωροάνθρακες (CFC), το αέριο που βρίσκεται στα ψυγεία και τα συστήματα κλιματισμού, και οι οποίοι αναγκάζουν το όζον να μειωθεί. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει μια μεγάλης κλίμακας μείωση στη χρήση των CFC, υπάρχει ακόμα μεγάλη συγκέντρωση στην ατμόσφαιρα, που έγινε πιο επιβλαβής με τις συνθήκες αυτού του χειμώνα.

Η ψύξη της ατμόσφαιρας οφείλεται στην παρουσία των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, αλλά η σχέση μεταξύ αυτών των δύο δεν έχει κατανοηθεί αρκετά από τους επιστήμονες, ώστε να κάνουν τις κατάλληλες προβλέψεις για το ρυθμό της μελλοντικής μείωσης. Οι πιο ψυχρές θερμοκρασίες επιδρούν στην  κατανομή των οξειδίων του αζώτου στην ατμόσφαιρα, επιτρέποντας έτσι να συνεχιστεί η απώλεια του όζοντος περισσότερο από το συνηθισμένο.

"Συνολικά, περίπου, το 30% του στρώματος του όζοντος καταστράφηκε", λέει ο Markus Rex, από το Ινστιτούτο Alfred Wegener στο Πότσνταμ της Γερμανία, και μέλος της ερευνητικής ομάδας του Κέιμπριτζ.

"Το γεγονός αυτό απέτρεψε κατά ένα μεγάλο μέρος να συμβεί η κανονική εποχιακή αύξηση του πάχους του στρώματος του όζοντος κατά τη διάρκεια του χειμώνα και έτσι οδηγηθήκαμε σε ένα λεπτότερο στρώμα, την άνοιξη στην Αρκτική, ως προς τα πιο θερμά χρόνια".

Η απώλεια του όζοντος αυτό το έτος ήταν παρόμοιου μεγέθους με την απώλεια ρεκόρ που παρατηρήθηκε στην Αρκτική κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1999/2000. Κατά συνέπεια, στα τέλη του Μαρτίου του 2000 υπήρξε μια σημαντική αύξηση στην ακτινοβολία UV-Β, με μεγάλο κίνδυνο ηλιακών εγκαυμάτων στην Ευρώπη. Η περιοχή που κατά κύριο λόγο επηρεάστηκε ξεκινούσε από τον Πόλο έως την βόρεια Ιταλία.

Ο John Pyle, από το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, ανέφερε ότι αν είχαμε αυτά τα επίπεδα μείωσης και πάνω από τα μέσα γεωγραφικά πλάτη, θα είχαμε μεγάλες συνέπειες για την υγεία και τη βιόσφαιρα.

"Δεν θα λέγαμε στους ανθρώπους να αλλάξουν συμπεριφορά - οι άνθρωποι πρέπει ακόμα να είναι προσεκτικοί ως προς την έκθεση τους στον ήλιο. Αλλά αποδεικνύει ότι αυτό το πρόβλημα δεν έχει αλλάξει και πολύ ακόμα."

Το αρκτικό όζον θεωρείται κανονικά πιο ελαστικό από αυτό που είναι πάνω από την Ανταρκτική, όπου η πλήρης απώλεια του όζοντος μεταξύ των υψών 15 km και 20 km έχει καταγραφεί κανονικά από την αρχή της δεκαετίας του '80. Για σύγκριση, η φετινή μείωση στην Αρκτική είναι μια από τις πιο χειρότερες στην ιστορία. Εντούτοις, από την αρχή της δεκαετίας του '90 έχει μετρηθεί μια μείωση στην κάθε χρονιά, σε επίπεδα μεταξύ του 5% και του 30%. Το 1999/2000 η κατάσταση ήταν ελαφρώς χειρότερη από το 2004/2005, με μια μείωση περίπου κατά 65% στο ύψος των 18 km επάνω από τη στάθμη της θάλασσας.

Εν τω μεταξύ, οι οικολόγοι απαιτούν από την επόμενη κυβέρνηση της Αγγλίας να δώσουν προτεραιότητα στις μειώσεις στις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα.

Η ομάδα του WWF θέλει από την επόμενη κυβέρνηση να δεσμευτεί για την ετήσια μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, ώστε να επιτύχει το στόχο της για μια μείωσης κατά 20% μέχρι το 2010. 

Οι κλιματολογικές αλλαγές και η απότομη μείωση των επιπέδων όζοντος στη στρατόσφαιρα της Αρκτικής τον χειμώνα που μόλις πέρασε, εντείνουν τις ανησυχίες των επιστημόνων για τις επιπτώσεις της μείωσης του προστατευτικού στρώματος. Το στρώμα του στρατοσφαιρικού όζοντος, το οποίο εμποδίζει ορισμένα είδη της ηλιακής ακτινοβολίας να φτάσουν στη γη, προστατεύει όλες τις μορφές ζωής από τις βλαβερές συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας, που προξενεί καρκίνο του δέρματος, καταρράκτες, βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα και προβλήματα στα φυσικά οικοσυστήματα.

Αν υποθέσουμε ότι ξαφνικά εκλείπει το όζον, θα εκλείψουν όλα τα φυτά, τα ζώα και οι άνθρωποι από τον πλανήτη.

Τη δεκαετία του '70 ανακαλύφθηκε ότι ορισμένες από τις πλέον καταστροφικές ουσίες για το διαρκώς μειούμενο όζον, οι χλωροφθοράνθρακες περιέχονταν σε ψυγεία και αεροζόλ.

Είκοσι χρόνια αργότερα η διεθνής κοινότητα κατάφερε να συμφωνήσει για τη μείωση της παραγωγής των πιο επικίνδυνων από τις ουσίες αυτές.
Όμως, παρά την αισιοδοξία, οι πρόσφατες προσομοιώσεις δείχνουν ότι οι χαμηλότερες θερμοκρασίες στη στρατόσφαιρα αυξάνουν τους ρυθμούς της καταστροφής του όζοντος. Πράγματι, οι μετρήσεις από αεροπλάνα και μετεωρολογικά αερόστατα πάνω από την αρκτική, κατέληξαν ότι φέτος το χειμώνα οι θερμοκρασίες στη στρατόσφαιρα ήταν από τις χαμηλότερες που είχαν μετρηθεί ποτέ.

Βέβαια ενώ η τρύπα του όζοντος και οι αλλαγές στο κλίμα του πλανήτη είναι ξεχωριστά φαινόμενα, όμως, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Για παράδειγμα, τα αέρια του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, θερμαίνουν τα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας αλλά έχουν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα στη στρατόσφαιρα: την ψύχουν. Όσο χαμηλότερες είναι οι θερμοκρασίες στη στρατόσφαιρα, τόσο μεγαλύτερη είναι και η μείωση του όζοντος. Γι' αυτό και η μεγαλύτερη τρύπα του όζοντος εμφανίζεται στο πιο κρύο μέρος του πλανήτη, την ανταρκτική.

Στην Αρκτική, οι περισσότεροι χειμώνες είναι αρκετά ζεστοί για να προξενήσουν μεγάλη μείωση του όζοντος.