Η παγκόσμια θέρμανση ήδη βρίσκεται στο σημείο χωρίς επιστροφή

Πηγή: Independent, 16 Σεπτεμβρίου 2005

Μια απώλεια ρεκόρ του θαλάσσιου πάγου στην Αρκτική αυτό το καλοκαίρι έχει πείσει τους επιστήμονες ότι το βόρειο ημισφαίριο μπορεί να είχε περάσει ένα κρίσιμο κατώτατο όριο πέρα από το οποίο το κλίμα δεν μπορεί ποτέ να επιστρέψει. Οι επιστήμονες φοβούνται ότι η Αρκτική έχει εισέλθει τώρα σε μια αμετάκλητη φάση θέρμανσης,  που θα επιταχύνει έτσι την απώλεια του πολικού θαλάσσιου πάγου και ο οποίος έχει βοηθήσει να διατηρηθεί το κλίμα για χιλιάδες έτη.

Θεωρούν ότι η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου λειώνει τον αρκτικό πάγο τόσο γρήγορα που η περιοχή αρχίζει να απορροφά περισσότερη θερμότητα από τον ήλιο, αναγκάζοντας να λειώνει περισσότερος πάγος δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο τήξης και θέρμανσης.

Ο μέγιστος φόβος είναι ότι η Αρκτική έχει φθάσει σε ένα οριακό σημείο πέρα από το οποίο τίποτα δεν μπορεί να αντιστρέψει τη συνεχή απώλεια του θαλάσσιου πάγου και μαζί με αυτόν οι ογκώδεις παγετώνες της Γροιλανδίας, οι οποίοι θα ανυψώσουν δραματικά τις στάθμες θάλασσας.

Οι δορυφόροι που ελέγχουν την Αρκτική έχουν διαπιστώσει ότι η έκταση του θαλάσσιου πάγου αυτόν τον Αύγουστο έχει φθάσει στο χαμηλότερο μηνιαίο σημείο της, 18,2% κάτω από το μακροχρόνιο μέσο όρο.

Οι ειδικοί θεωρούν ότι μια τέτοια απώλεια του αρκτικού πάγου το καλοκαίρι του 2005 δεν έχει εμφανιστεί εδώ και εκατοντάδες και ενδεχομένως χιλιάδες έτη. Είναι το τέταρτο συνεχόμενο έτος που ο πάγος της θάλασσας τον Αύγουστο έχει πέσει κάτω από το μηνιαίο μέσο όρο - ένα σαφές σημάδι ότι η τήξη επιταχύνεται.

Οι επιστήμονες προετοιμάζονται τώρα να κάνουν την έκθεση για τη μείωση του αρκτικού πάγου του Σεπτεμβρίου, όταν φθάνει παραδοσιακά η περιοχή της επιφάνειας που καλύπτεται από τον πάγο στον ελάχιστο βαθμό της προς το τέλος της θερινής περιόδου.

Ο θαλάσσιος πάγος λειώνει φυσικά το καλοκαίρι και ξαναδημιουργείται τον χειμώνα αλλά για πρώτη φορά στα αρχεία των κλιματολόγων αυτός ο ετήσιος κύκλος δεν εμφανίστηκε τον περασμένο χειμώνα, όταν απέτυχε να φτάσει στα προηγούμενα σημεία του ο πάγος της Αρκτικής.

Οι ειδικοί στο πανεπιστήμιο του Κολοράντο, που έχουν τεκμηριώσει τη βαθμιαία απώλεια του θαλάσσιου πολικού πάγου από το 1978, θεωρούν ότι μια πιο δραματική τήξη άρχισε περίπου πριν τέσσερα έτη.

Τον Σεπτέμβριο του 2002 η κάλυψη του θαλάσσιου πάγου της Αρκτικής έφθασε στο χαμηλότερο επίπεδό της στην καταγραμμένη ιστορία. Κανονικά έπρεπε να είχαν ακολουθήσει πιο κανονικά επίπεδα, αλλά αυτό δεν έγινε τα καλοκαίρια είτε του 2003 είτε του 2004. Αυτό το καλοκαίρι είναι ακόμα χειρότερο. Η επιφάνεια που καλύφθηκε από τον θαλάσσιο πάγο ήταν η πιο μικρή σε όλους τους θερινούς μήνες - Ιούνιο, Ιούλιο και τώρα τον Αύγουστο.

Οι επιστήμονες που αναλύουν τα πιο πρόσφατα δορυφορικά στοιχεία για το Σεπτέμβριο - που έχουμε παραδοσιακά τον ελάχιστο θαλάσσιο πάγο σε κάθε καλοκαίρι - προετοιμάζονται τώρα να αναγγείλουν μια σημαντική μετατόπιση στη σταθερότητα του αρκτικού θαλάσσιου πάγου, που αποτελεί τον πιο σημαντικό "απορροφητήρα θερμότητας" του βόρειου ημισφαιρίου που συγκρατεί τα κλιματολογικά άκρα.

"Οι αλλαγές που έχουμε δει στην Αρκτική κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών δεν φανερώνουν τίποτα αξιοπρόσεκτο απότομο", λέει ο Mark Serreze, ένας από τους επιστήμονες του Κέντρου για το Χιόνι και τον Πάγου που ελέγχουν τον αρκτικό θαλάσσιο πάγο.

Η μεγάλη τήξη του θαλάσσιου πάγου σημαίνει ότι ο περισσότερος μακροχρόνιος πάγος που σχηματίζεται κατά τη διάρκεια πολλών χειμώνων - ο λεγόμενος πολυετής πάγος - έχει εξαφανιστεί.

Ο θαλάσσιος πάγος επιπλέει στην επιφάνεια του αρκτικού ωκεανού και των γειτονικών θαλασσών του και καλύπτει κανονικά μια έκταση περίπου 7 εκατομμύριο τετραγωνικά χιλιόμετρα κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου - το μέγεθος της Αυστραλίας. Εντούτοις, τον Σεπτέμβριο του 2002, αυτή ελαττώθηκε περίπου 16% κάτω του μέσου όρου.

Δεδομένου ότι όλο και περισσότερος θαλάσσιος πάγος χάνεται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, γι αυτό και εκτίθενται στον ήλιο ολοένα και μεγαλύτερες εκτάσεις του ανοικτού ωκεανού, αυξάνοντας έτσι το ρυθμό με τον οποίο απορροφάται η θερμότητα στην αρκτική περιοχή, εξηγεί ο Δρ Serreze.

Είναι σημαντικό ότι ο θαλάσσιος πάγος ανακλά μέχρι και το 80% του φωτός του ήλιου αλλά αυτό το φαινόμενο της albedo χάνεται συνήθως όταν αποκαλύπτεται η θάλασσα. "Έχουμε εκθέσει όλο αυτό τον σκοτεινό ωκεανό στη θερμότητα του ήλιου, έτσι ώστε να αυξάνεται η απορρόφηση της θερμότητας," εξήγησε.

Τα σημερινά υπολογιστικά μοντέλα υποδεικνύουν ότι η Αρκτική θα είναι ολοκληρωτικά χωρίς πάγο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μέχρι το έτος 2070, αλλά μερικοί επιστήμονες τώρα θεωρούν ότι ακόμη και αυτή η τρομερή πρόβλεψη μπορεί να είναι υπερ-αισιόδοξη, τονίζει ο καθηγητής Peter Wadhams, ένας ειδικός του πάγου στο πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ.

"Όταν ο πάγος γίνεται τόσο λεπτός σπάζει μηχανικά παρά θερμοδυναμικά. Έτσι αυτές οι προβλέψεις μπορούν να βρίσκονται προς την αισιόδοξη πλευρά", συνέχισε.

Επειδή ο θαλάσσιος πάγος λειώνει ολοένα και περισσότερη ενέργεια του ήλιου απορροφάται από τον εκτεθειμένο ωκεανό, δηλαδή δημιουργείται μια θετική ανατροφοδότηση οδηγώντας στην απώλεια ακόμα περισσότερου πάγου, επισημαίνει ο καθηγητής.

"Τα μοντέλα στους υπολογιστές μπορεί να μην παίρνουν υπόψη τη συνεργάσιμη θετική ανατροφοδότηση", είπε.

Ο θαλάσσιος πάγος κάνει ένα κάλυμμα πάνω από το ψυχρό νερό, που το κρατά ψυχρό προστατεύοντας από το να θερμανθεί. Η απώλεια του θαλάσσιου πάγου της Αρκτικής είναι πιθανό να έχει σημαντικό αντίκτυπο για το κλίμα, είπε.

"Θα μπορούσαν να υπάρξουν δραματικές αλλαγές στο κλίμα της βόρειας περιοχής λόγω της δημιουργίας μιας απέραντης έκτασης ανοικτού νερού, όπου κάποτε εκεί υπήρχε μόνο πάγος",  επισημαίνει ο καθηγητής Wadhams. "Αυτό θα ασκήσει πολύ μεγάλη επίδραση σε άλλες παραμέτρους του κλίματος", συμπεραίνει.