Ένα νέο είδος πλανήτη ανακάλυψε το Hubble

Πηγή: European Southern Observatory, 5 Οκτωβρίου 2006

Αστρονόμοι - του Επιστημονικού Ινστιτούτου Διαστημικού Τηλεσκοπίου στη Βαλτιμόρη - που χρησιμοποιούν το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητήριου (ESO)  έχουν επιβεβαιώσει την εξωηλιακή θέση δύο πλανητών από τους 16 υποψηφίους που ανακαλύφθηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble σε μία μόνο αναζήτηση στον ουρανό κατά το 2004.

Ένας από τους νέους εξωπλανήτες έχει μάζα λίγο πιο κάτω από το 10-πλάσιο της μάζας του Δία, ενώ ο άλλος έχει περίπου 3,8 μάζες του Δία. Επίσης, χρειάζονται λιγότερο από μια γήινη ημέρα για να συμπληρώσουν μια πλήρη περιφορά γύρω από τα μητρικά τους άστρα. Επίσης, η απόσταση των πλανητών από τα άστρα τους είναι σε ορισμένες περιπτώσεις μόλις 1,2 εκατομμύρια χιλιόμετρα, τη στιγμή που η Γη απέχει από τον Ήλιο περίπου 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα.

Οι 16 υποψήφιοι προσδιορίστηκαν κατά τη διάρκεια μιας έρευνας του Hubble που εξέτασε αστέρια στη συσσωρευμένη κεντρική διόγκωση του Γαλαξία μας, πιο μακριά όμως από οποιαδήποτε άλλη έρευνα. Όλοι οι νέοι υποψήφιοι πλανήτες είναι γίγαντες αερίου, όπως ο Δίας, αλλά περιφέρονται γύρω από άστρα μικρότερα από τον Ήλιο μας.

Αν γίνει προέκταση των νέων συμπερασμάτων σε ολόκληρο το Γαλαξία δείχνει ότι ο δικός γαλαξίας περιέχει το καταπληκτικό νούμερο των 6 δισεκατομμυρίων πλανητών στο μέγεθος του Δία.

Πέντε από τους δέκα έξι πρόσφατα ανακαλυμμένους πλανήτες αντιπροσωπεύουν έναν νέο τύπο πλανήτη, που δεν έχει ποτέ φανεί πριν. Ονομάστηκαν πλανήτες με εξαιρετικά μικρή περίοδο (USPP), γιατί η τροχιακή περιστροφή αυτών των πλανητών γύρω από τα γονικά αστέρια τους κρατά λιγότερο από μια ημέρα. Η πιο μικρή διάρκεια (περίοδος) είναι ακριβώς 10 ώρες.

Οι αστρονόμοι λένε ότι οι πλανήτες σχηματίστηκαν μακριά από τα άστρα τους αλλά πλησίασαν λόγω της βαρυτικής έλξης. Όσοι πλανήτες βρεθούν υπερβολικά κοντά τελικά καίγονται από τα άστρα τους.

Η εντόπιση των νέων πλανητών ήταν μια προσπάθεια μιας ομάδας από το Hubble και το VLT του ESO. Οι αστρονόμοι που αναμίχθηκαν στην έρευνα χρησιμοποίησαν το Hubble για την αναζήτηση πλανητών μετρώντας τη μικρή εξασθένιση του φωτός ενός άστρου λόγω της μετάβασης ενός πλανήτη μπροστά από αυτό, γνωστής ως διέλευση. Αυτοί οι πλανήτες λέγονται "υποψήφιοι", επειδή οι αστρονόμοι δεν μπορούν να είναι βέβαιοι για τη μάζα τους, και ως εκ τούτου για την κατάστασή τους, χωρίς άλλες φασματοσκοπικές μετρήσεις. Για να εξασφαλίσει η ομάδα ότι η εξασθένιση προκλήθηκε από ένα αντικείμενο που είναι σε τροχιά γύρω από ένα αστέρι, χρησιμοποίησε τον Hubble για να ανιχνεύσει από 2 έως 15 διαδοχικές διελεύσεις για κάθε έναν από τους 16 υποψηφίους πλανήτες.

Το VLT του ESO επιβεβαίωσε έπειτα τη θέση κάθε πλανήτη με φασματοσκοπική μέτρηση μιας μικρής ταλάντευσης στην κίνηση του άστρου λόγω της βαρυτικής έλξης του πλανήτη. Ένας από τους πλανητικούς υποψηφίους έχει μια μάζα περίπου 3,8 φορές τη μάζα του Δία. Η τροχιά γύρω από το άστρο του, που είναι 25% μεγαλύτερης μάζας από τον ήλιο μας, διαρκεί 4,2 ημέρες. Η μάζα του άλλου υποψηφίου πλανήτη είναι 9,7 φορές τη μάζας του Δία.

"Αυτό το αποτέλεσμα δείχνει την αρμονική σύμπραξη μεταξύ του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble και του VLT, μόλις χρησιμοποιηθούν οι αντίστοιχες ικανότητες στο όριό τους", λέει ο αστρονόμος Alvio Renzini.

Εντούτοις, οι άλλοι δεκατέσσερις πλανήτες θα πρέπει να περιμένουν λίγο περισσότερο για να επιβεβαιωθεί η θέση τους.

"Επειδή τα γονικά αστέρια είναι πολύ εξασθενημένα και το οπτικό πεδίο τους πολύ πυκνό με άλλα άστρα, δεν είναι εφικτό να χρησιμοποιηθεί αυτή η μέθοδος - της ακτινωτής ταχύτητας - για να επιβεβαιωθούν οι άλλοι υποψήφιοι πλανήτες", λέει ο επικεφαλής της έρευνας Kailash Sahu. "Για να τους επιβεβαιώσει κάποιος θα χρειαζόταν ένα πολύ μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στη Γη, όπως είναι το Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο που αυτήν την περίοδο δουλεύεται από το ESO και άλλα παρατηρητήρια παγκοσμίως",  πρόσθεσε ο Renzini.

Από το 1995 έως σήμερα έχουν ανακαλυφθεί περίπου 200 πλανήτες εκτός του Ηλιακού Συστήματος, οι περισσότεροι είναι αέριοι γίγαντες σαν τον Δία.