Ζυγίζονται οι συνέπειες περίεργων μέτρων για την παγκόσμια θέρμανση

Πηγή: Associated Press, 19 Μαρτίου 2007

Ειδικοί του κλίματος, σαν τον Andrew Weaver, εκφράζουν την ιδέα ότι θα πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για να αντιστραφεί το φαινόμενο της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας. Ερευνούν δε λύσεις για την θέρμανση του πλανήτη που ακούγονται πλήρως εξεζητημένες, συμπεριλαμβανομένων γιγαντιαίων τεχνητών "δέντρων" που θα φίλτραραν το διοξείδιο του άνθρακα από τον αέρα, ένα παράξενο "σκιάστρο" που θα δημιουργείται από ένα τρισεκατομμύριο μικρούς ανακλαστικούς δίσκους που θα αιωρούνται στον αέρα και θα μειώσουν τη θερμοκρασία της γης, καθώς και ένα σχέδιο που μιμείται ένα ηφαίστειο διασκορπίζοντας θειικά άλατα με μεγάλη ανακλαστικότητα υψηλά στον ουρανό.

Διαστημικά σκιάστρα

Άλλες λύσεις είναι το δάσος τεχνητών δένδρων, που θα απορροφά το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα· ή η λύση Geritol, η οποία πήρε το όνομά της από μια πολυβιταμίνη με επιπλέον σίδηρο και στο πλαίσιο της οποίας σιδηρόσκονη διασκορπίζεται στους ωκεανούς· ή στόλος μεγάλων σκαφών που θα ραντίζει τον αέρα με θαλάσσιο νερό, δημιουργώντας έτσι επιπλέον σύννεφα για να αντανακλούν το ηλιακό φως πίσω στο Διάστημα.

Τα τεχνητά δέντρα είναι γνωστά ως «συλλέκτες αέρα» και δεν μοιάζουν καθόλου με δένδρα. Πρόκειται για συσκευές σχεδιασμένες για να μιμούνται τον ρόλο των δένδρων όσον αφορά την κατακράτηση του διοξειδίου του άνθρακα. Φίλτρα συλλαμβάνουν το διοξείδιο του άνθρακα από τον αέρα και μετά το συμπιέζουν ώστε να υγροποιηθεί ή να γίνει πεπιεσμένο αέριο ώστε να μπορεί να μεταφερθεί αλλού. Την ιδέα αυτή είχαν επεξεργαστεί οι επιστήμονες πριν από σχεδόν μια δεκαετία. Θα χρειαζόταν όμως πολλή ενέργεια για να λειτουργήσουν οι συσκευές αυτές. Από την άλλη, ακόμη κι αν κάθε φίλτρο είχε μέγεθος μόλις μιας τηλεοπτικής συσκευής, θα μπορούσε να αφαιρέσει από την ατμόσφαιρα περίπου 25 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, περίπου δηλαδή όσο παράγει ένας Αμερικανός στη διάρκεια μιας χρονιάς.

Πριν από λίγους μήνες ένας αστρονόμος του Πανεπιστημίου της Αριζόνας, πρότεινε να δημιουργηθεί ένα αλεξήλιο στο Διάστημα. Θα ήταν ένα σύννεφο από μικρά διαστημόπλοια, τα οποία θα παρεμβληθούν ανάμεσα στη Γη και τον Ήλιο και θα λειτουργήσουν σαν ομπρέλα, μειώνοντας κατά 2% τη ζέστη που προκαλεί ο Ήλιος. Κάθε δίσκος θα ζυγίζει λιγότερο από 30 γραμμάρια, θα έχει διάμετρο 3,3 μέτρα και τρία «αυτιά» λίγων εκατοστών με τα συστήματα ελέγχου. Περίπου 800.000 μπορούν να χωρέσουν σε κάθε πύραυλο που θα εκτοξεύεται και θα χρειαστούν 16 τρισεκατομμύρια, άρα θα εκτοξευθούν 20 εκατομμύρια πύραυλοι. Το κόστος θα είναι τουλάχιστον 3 τρισεκατομμύρια ευρώ σε 30 χρόνια, ίσως και περισσότερα.

Αυτά είναι δαπανηρά προγράμματα της τελευταίας λύσης - σε περίπτωση που οι πολίτες της γης δεν μειώσουν αρκετά γρήγορα τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου και τα χειρότερα των προβλέψεων του κλίματος τα δούμε να έρχονται σύντομα. Δυστυχώς, οι λύσεις αυτές θα μπορούσαν να προκαλέσουν κι άλλα, τα δικά τους προβλήματα - πέρα από τις υπερβολικές δαπάνες τους - μεταξύ των άλλων να καταστήσουν ακόμη πιο ξηρά τη Μέση Ανατολή και να μολύνουν τον αέρα,  αρκετά για να αυξήσουν τις αναπνευστικές ασθένειες.

Ο Kevin Trenberth, προϊστάμενος της ανάλυσης του κλίματος στο Εθνικό Κέντρο για την Ατμοσφαιρική Έρευνα, τονίζει ότι η ανθρωπότητα ήδη έχει βλάψει το κλίμα ακούσια, έτσι είναι ανόητο να νομίζουμε ότι οι άνθρωποι μπορούν τώρα να το καθορίσουν με μερικά δραστικά μέτρα.

Ο δε Τζέιμς Λάβλοκ, ο άνθρωπος που διατύπωσε τη θεωρία της Γαίας υποθέτοντας ότι η Γη συμπεριφέρεται σαν ένα ζωντανό σύστημα, είναι κατηγορηματικός : θα είμαστε τυχεροί αν το 20% της ανθρωπότητας επιβιώσει της επικείμενης κλιματικής καταστροφής. "Περάσαμε το σημείο από το οποίο δεν υπάρχει επιστροφή", επέμεινε. "Φτάσαμε στο σημείο που απειλείται ο ίδιος ο πολιτισμός και δεν έχουμε κανένα να κατηγορήσουμε πέρα από την άγνοια και την απληστία μας". Αν η ανθρωπότητα έχει κάποια ελπίδα, πρόσθεσε ο Λάβλοκ, αυτή βρίσκεται στη χρήση ριζοσπαστικών τεχνολογιών.

Όμως, ο ειδικός του κλίματος στο Κολοράντο Tom Wigley που εξερευνά την ιδέα να φτιάξουμε πλαστά ηφαίστεια, λέει: "Είναι το μικρότερο από δύο κακά εδώ. Ο,τιδήποτε κι αν εφαρμόσουμε θα υπάρχουν κακές συνέπειες, αλλά πρέπει να κρίνετε τα σχετικά μειονεκτήματα όλων των συνεπειών." Η μέθοδος αυτή θα χρησιμοποιήσει αεριωθούμενες μηχανές, πυροβόλα ή αερόστατα για να φτάσουν τα σωματίδια στην ατμόσφαιρα, για να μειώσουμε την ηλιακή θερμότητα αυξάνοντας λίγο μόνο τη ρύπανση από το θείο.

Η ιδέα για το πώς θα μπορούσαν οι ηφαιστειακοί ρύποι να ελαττώσουν την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας  - η Γη ήταν ελαφρώς πιο ψυχρή μετά από την έκρηξη του ηφαιστείου Πινατούμπο πριν 16 χρόνια στις Φιλιππίνες - παρουσιάστηκε στην πρώτη γραμμή της επιστημονικής συζήτησης το περασμένο καλοκαίρι από το νομπελίστα χημικό Paul Crutzen.

"Προοριζόταν για να τρομάξει τους πολιτικούς", λέει ο Crutzen, του Ινστιτούτου Max Planck για τη Χημεία της Γερμανίας. "Εάν δεν λάβουν εντονότερα μέτρα από αυτά που έχουν πάρει στο παρελθόν, τότε στο τέλος πρέπει να κάνουμε πειράματα όπως αυτό."

Ήδη έχει τεθεί σε εφαρμογή ένα ριζοσπαστικό σχέδιο από μια εταιρεία, τη Planktos Inc. στην Καλιφόρνια. Την περασμένη εβδομάδα απέπλευσε ένα σκάφος της εταιρείας για τον Ειρηνικό Ωκεανό, όπου θα ρίξει στη θάλασσα 50 τόνους σκόνης σιδήρου. Χάρη στον σίδηρο, θα αυξηθεί η ανάπτυξη του πλαγκτόν και των φυκιών που απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Σύμφωνα με αξιωματούχους της Planktos, για κάθε τόνο σιδήρου που θα χρησιμοποιηθεί, 100.000 τόνοι άνθρακα θα «απορροφηθούν» από τον ωκεανό.

Στο παρελθόν, επιστήμονες και άλλοι απέφευγαν να μιλήσουν δημόσια για αυτές τις ιδέες, γνωστές σαν "γεωμηχανικές", ακόμα κι αν η ιδέα αυτή ξεκίνησε το 1965. Είχαν τότε ανησυχήσει ότι αν έδιναν ελπίδες για μια γρήγορη τεχνολογική λύση στην παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας, θα απέτρεπε τους πολιτικούς και τους λαούς να κάνουν πραγματικές θυσίες στην κατανάλωση της ενέργειας, που όπως λένε είναι απαραίτητο για να επιβραδυνθεί η αλλαγή του κλίματος.

Ο David Keith καθηγητής της μηχανικής στο πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι και εμπειρογνώμονας της γεωμηχανικής, λέει ότι οι όποιες λύσεις για την μείωση των αερίων δεν πρέπει να υποκαταστήσουν τη μείωση των εκπομπών, ακριβώς επειδή δεν είμαστε πολιτικά δειλοί.

Αντιθέτως, εξηγεί, τέτοιες επιλογές πρέπει να ερευνηθούν ως ένα "ασφαλιστήριο συμβόλαιο" σε περίπτωση που η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας είναι ακόμα χειρότερη από την προβλεπόμενη. Και αυτή η προοπτική έχει αναγκάσει τους επιστήμονες του κλίματος να μιλήσουν για το ζήτημα αυτό πιο ανοιχτά στους τελευταίους μήνες.

Υπάρχει επίσης μια πιθανότητα ότι η συζήτηση τέτοιων ριζοσπαστικών ιδεών, όπως είναι το τεχνητό ηφαίστειο ή τα ηλιακά σκιάστρα, θα μπορούσε να συγκλονίσει τον κόσμο για να αρχίσει να μειώνει τις εκπομπές των ορυκτών καυσίμων", διευκρινίζει ο Keith.

Εντούτοις, ο επιστημονικός σύμβουλος Jack Marburger του Λευκού Οίκου, λέει ότι δεν έχει νόημα να ξοδέψουμε χρήματα για τη Γεωμηχανική. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, που ξοδεύει περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια για την επιστήμη της αλλαγής του κλίματος, επενδύει σχεδόν όλη την έρευνα της για πηγές ενέργειας που θα παράγουν λιγότερα αέρια ή και καθόλου.

"Δεν νομίζω ότι είναι επιστημονικά εφικτό αυτή τη στιγμή να εξεταστεί ένα σχέδιο όπως αυτό της Γεωμηχανικής", είπε ο Marburger. "Η πραγματική επείγουσα ανάγκη είναι να μειωθεί το διοξείδιο του άνθρακα."

Το 2001, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος εξέτασε τη Γεωμηχανική σε ένα τμήμα της έκθεσής της, σχετικά με το πώς μπορεί να ελαττώσει την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας. Η επιτροπή βρήκε ότι υπάρχει κάποια ελπίδα, ανησύχησε όμως για τις απροσδόκητες παρενέργειες, τις νομικές και ηθικές επιπτώσεις, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι "αντίθετα από άλλες στρατηγικές, η γεωμηχανική εξετάζει τα συμπτώματα παρά τις αιτίες της αλλαγής του κλίματος."

Ακόμη και οι υπερασπιστές της έρευνας είναι προσεκτικοί. "Παίζουμε με τη φωτιά", λέει ο Keith. "Εκείνοι που μας προτείνουν να κάνουμε κάτι το προτείνουν με έκδηλη νευρικότητα."