Ο Νεάντερταλ δεν σκοτώθηκε από την αλλαγή του κλίματος
Μια μελέτη προτείνει ότι η εξαφάνιση του δεν συνέπεσε με μια ψύξη του κλίματος

Πηγή: Nature, 14 Σεπτεμβρίου 2007

Οτιδήποτε κι αν σφράγισε τη μοίρα του Νεάντερταλ, φαίνεται απίθανο να είναι η αλλαγή του κλίματος. Αυτή είναι η απόφαση μιας νέας μελέτης που χρησιμοποίησε τα αρχεία του κλίματος από τη Βενεζουέλα για να συμπεράνει τι συνέβη κατά την τελευταία στάση του Νεάντερταλ στη νότια άκρη της Ευρώπης.

Η έρευνα αυτή προτείνει ότι μια αλλαγή σε ένα ψυχρό και ξηρό κλίμα δεν ήταν πιθανώς ο κύριος παράγοντας για την εξαφάνιση του Νεάντερταλ, επειδή από όλες τις πιθανές ημερομηνίες για την εξάλειψή τους, οι περισσότερες δεν βρίσκονται κοντά σε σημαντικά γεγονότα ψύξης στο αρχείο του κλίματος.

Εξαφάνισε ο Homo sapiens (δεξιά) το Νεάντερταλ (αριστερά);

Ο Νεάντερταλ (neanderthalensis Homo) έζησε στην Ευρώπη μέχρι, περίπου, πριν 30.000 έτη - λίγο μετά από την άφιξη του Homosapiens στο προσκήνιο πριν 40.000 έτη. Ο Νεάντερταλ θεωρείται πως είχε μείνει τον περισσότερο καιρό στην περιοχή γύρω από το Γιβραλτάρ.

"Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες τους οποίους έχουν επικαλεσθεί οι επιστήμονες για να εξηγήσουν την εξαφάνιση του του Νεάντερταλ", λέει ο Χρόνης Τζεδάκης του πανεπιστημίου του Λιντς, ο επικεφαλής της νέας έρευνα. "Σαφώς η εμφάνιση των σύγχρονων ανθρώπων είναι ο πρωταρχικός ύποπτος, αλλά δεδομένου ότι η εξάλειψη συνέβη κατά τη διάρκεια της τελευταίας παγετώδους περιόδου, όταν άλλαζε το κλίμα, που όπως ξέρουμε το κλίμα ήταν εξαιρετικά ασταθές εκείνη την περίοδο."

Το κύριο πρόβλημα με την δοκιμασία των διαφορετικών θεωριών προέρχεται από τη δυσκολία να χρονολογήσουμε ακριβώς την ηλικία των απολιθωμάτων του Νεάντερταλ και των εργαλείων για να τα συγκρίνουμε τις ηλικίες τους με τα αρχεία του κλίματος στο παρελθόν.

Κι αυτό επειδή η χρονολόγηση με άνθρακα 14, που χρησιμοποιείται στα υπολείμματα του Νεάντερταλ - με την οποία οι ερευνητές μετρούν την ποσότητα του ραδιενεργού άνθρακα 14 που διασπάστηκε σε ένα δείγμα, με σκοπό να καθορίσουν την ηλικία του - δεν συσχετίζεται άμεσα με τα ημερολογιακά έτη. Για τα πολύ παλαιά δείγματα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μας πει εάν ένα αντικείμενο είναι παλαιότερα από ένα άλλο, αλλά δεν μπορεί να καθορίσει τις ακριβείς ηλικίες τους.

Ο Τζεδάκης και οι συνάδελφοί του πήραν ξέφυγαν από αυτό το πρόβλημα συγκρίνοντας τις ημερομηνίες του ραδιενεργού άνθρακα 14 των εργαλείων του Νεάντερταλ από τη σπηλιά Gorham στο Γιβραλτάρ, με ένα πολύ ακριβές σύνολο ημερομηνιών του άνθρακα 14 στα ωκεάνια ιζήματα, στα οποία οι ζωές των μικροσκοπικών θαλάσσιων πλασμάτων καταγράφουν το κλίμα της εποχής. Αυτά τα καλώς χρονολογημένα ιζήματα συμβαίνει να προέρχονται από τη Λεκάνη Cariaco στη Βενεζουέλα.

Οι ερευνητές παρουσιάζουν στην εργασία τους - που δημοσιεύεται στο Nature - τις τρεις κύριες ημερομηνίες του ραδιενεργού άνθρακα 14 που δίνονται ως πιθανοί χρόνοι εξαφάνισης για το Νεάντερταλ - 32.000 έτη, 28.000 έτη και 24.000 έτη πριν. Αλλά μόνο η πιο πρόσφατη ημερομηνία φαίνεται να εμφανίζεται ταυτόχρονα με μια αλλαγή του κλίματος προς το πιο ψυχρό. Αυτή η πιο πρόσφατη ημερομηνία είναι επίσης και η πιο αμφισβητούμενη, που σημαίνει ότι μάλλον είναι ο ανταγωνισμός με τους σύγχρονους ανθρώπους, παρά το δύσκολο κρύο, που έκανε το Νεάντερταλ να εξαφανιστεί.

"Το καθαρό μήνυμα από τα πιο πάνω αποτελέσματα είναι ότι μπορούμε να απορρίψουμε την καταστροφική αλλαγή του κλίματος σαν έναν παράγοντας για την εξάλειψη του Νεάντερταλ", συμπεραίνει ο Τζεδάκης.

Η ίδια μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί για να αξιολογήσει τους κλιματολογικούς όρους κατά τη διάρκεια οποιουδήποτε σύντομου γεγονότος που αντιπροσωπεύεται από δείγματα χρονολογημένα με ακρίβεια με τον άνθρακα-14, προσθέτει ο Τζεδάκης. Το κλίμα στη Βενεζουέλα είναι αντανακλαστικό του κλίματος στην Ευρώπη, προσθέτει, επειδή κάποια γεγονότα από το κλίμα της Ευρώπης περιλαμβάνουν αλλαγές και στο ρεύμα του Κόλπου, που επηρεάζει το κλίμα από την τροπική Αμερική έως τα βόρεια όρια του Ατλαντικού Ωκεανού. Και η μεγάλη ταλάντευση κλίματος, από θερμό και υγρό σε ψυχρό και ξηρό, τείνει να εμφανιστεί λίγο πολύ εντελώς ξαφνικά σε όλο τον κόσμο. "Οι αλλαγές ήταν εξαιρετικά απότομες - της τάξης των μερικών δεκαετιών", εξηγεί ο Τζεδάκης.

Ο Νεάντερταλ στη Σιβηρία

Νεάντερταλ σε μικρή ηλικία

 Νεάντερταλ, που εξαφανίστηκε μυστηριωδώς πριν από 30.000 χρόνια, είχε εξαπλωθεί πολύ περισσότερο γεωγραφικά αφού είχε φτάσει μέχρι τη νότια Σιβηρία, πολύ ανατολικότερα απ ό,τι είχε εκτιμηθεί. Αυτό δείχνουν γενετικές αναλύσεις σε οστά άγνωστης μέχρι σήμερα προέλευσης. Οστά του Νεάντερνταλ έχουν βρεθεί διάσπαρτα από την Ισπανία μέχρι το Ουζμπεκιστάν.

Οι ερευνητές του γερμανικού Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Max Planck συνέκριναν γνωστές γενετικές αλληλουχίες του ανθρώπου του Νεάντερνταλ με δείγματα γενετικού υλικού (μιτοχονδριακό DNA) από αμφιλεγόμενα οστά που είχαν βρεθεί σε δύο τοποθεσίες, στο Τέκις Τας του Ουζμπεκιστάν και στα όρη Αλτάι στη Σιβηρία. Από τη σύγκριση προέκυψε ότι τα δείγματα, ηλικίας 40.000 ετών, προήλθαν από τον άνθρωπο του Νεάντερταλ της Ευρώπης και όχι από σύγχρονο άνθρωπο, όπως υποστήριζαν άλλοι επιστήμονες. Η παρουσία των Νεάντερνταλ στη Σιβηρία «εγείρει την πιθανότητα ότι ίσως ήταν παρόντες και πολύ πιο ανατολικά, μέχρι την Κίνα και την Μογγολία», αναφέρουν στην επιθεώρηση Nature ο δρ Svante Pääbo και η ομάδα του.