Φωτογραφήθηκε για πρώτη φορά εξωπλανήτης που περιφέρεται γύρω από ήλιο

Πηγή: NewScientist, 15 Σεπτεμβρίου 2008

Αστρονόμοι έχουν πάρει την φωτογραφία ενός αντικειμένου που μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι ο πρώτος γνωστός πλανήτης που στρέφεται γύρω από ένα άστρο σαν τον ήλιο μας. Αν επιβεβαιωθεί θα μπορούσε να αλλάξει τις γνώμες των αστρονόμων για το πόσο μακριά μπορούν να είναι οι πλανήτες από το άστρο τους.

Η ανακάλυψη έγινε από τον Ray Jayawardhana και τον David Lafreniere, από το πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά, χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο Gemini North στη Χαβάη.

Αυτή η εικόνα στο εγγύς υπέρυθρο δείχνει το άστρο 1RSX J160929.1-210524, και ένα σώμα που φαίνεται να είναι πλανήτης του, και που ζυγίζει 8 φορές περισσότερο από τον Δία (η κουκίδα πάνω αριστερά)

Ο εξωπλανήτης είναι τεράστιος, καθώς ζυγίζει οκτώ φορές περισσότερο από το Δία, το μεγαλύτερο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, ενώ είναι δέκα φορές πιο θερμός από αυτόν (έχει θερμοκρασία 1.500 βαθμούς) και 30.000 φορές πιο λαμπερός. Ο ήλιος του είναι λίγο μικρότερος (κατά 85%) από το δικό μας ήλιο και πολύ πιο νεαρός στην ηλικία (μόλις 5 εκατ. χρόνων). Και τα δύο ουράνια σώματα βρίσκονται σε απόσταση περίπου 500 έτη φωτός από τη Γη.

Η μεταξύ τους απόσταση είναι πολύ μεγάλη, 330 αστρονομικές μονάδες (μια αστρονομική μονάδα είναι η απόσταση μεταξύ Γης-Ήλιου). Αν επιβεβαιωθεί η ανακάλυψη, ανατρέπει τα μέχρι τώρα μοντέλα για το σχηματισμό των πλανητών, τα οποία θεωρούν ότι οι πλανήτες σχηματίζονται από ένα δίσκο αερίων και σκόνης που απομένει από τη γέννηση ενός ήλιου. Τέτοιοι δίσκοι πιστεύεται ότι δεν είναι δυνατό να βρίσκονται σε τόσο μεγάλες αποστάσεις από τους ήλιους τους, γιατί τότε θα είχαν πολύ λίγο αρχέγονο υλικό για να σχηματίσουν έναν πλανήτη. Για παράδειγμα, ο Ποσειδώνας, ο πιο μακρινός πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, απέχει μόνο 30 αστρονομικές μονάδες από τον Ήλιο.

"είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε έναν πλανήτη σε τροχιά γύρω από ένα αστέρι σαν τον Ήλιο μας", ανέφερε ο David Lafreniere του Πανεπιστημίου του Τορόντο και συμπληρώνει: "Αν επιβεβαιώσουμε ότι αυτό το αντικείμενο είναι βαρυτικά συνδεδεμένο με το αστέρι, τότε θα είναι ένα σημαντικό βήμα προόδου".

"Η ανακάλυψη είναι μια ακόμα υπενθύμιση για την θαυμαστή ποικιλία των κόσμων εκεί έξω. Η φύση ίσως έχει παραπάνω από έναν τρόπους για να δημιουργεί πλανητικούς συντρόφους για άστρα σαν τον Ήλιο μας", δήλωσε ο Ray Jayawardhana. Μπορεί π.χ. ένας πλανήτης να σχηματίζεται κοντύτερα στον ήλιο του, αλλά αργότερα να "μεταναστεύει" σε μακρινότερη τροχιά, ίσως λόγω σύγκρουσης του δίσκου του με άλλο ουράνιο σώμα.

Πάνω από 300 εξωπλανήτες έχουν ανακαλυφθεί ως τώρα να περιφέρονται γύρω από μακρινά άστρα, σχεδόν όλοι όμως έμμεσα, μέσω της βαρυτικής επίδρασης που ασκούν. Είναι πολύ δύσκολο να φωτογραφηθεί ένας εξωπλανήτης γιατί βρίσκεται κοντά στο άστρο του, που τον σκεπάζει με την έντονη λάμψη του. Οι εξωπλανήτες που έχουν παρατηρηθεί άμεσα, είτε περιφέρονται ελεύθερα στο διάστημα (χωρίς τροχιά γύρω από κάποιο ήλιο), είτε περιφέρονται γύρω από χλωμούς "καφέ νάνους", σχεδόν σβησμένα αστέρια που δεν μπορούν πια να διατηρήσουν τις πυρηνικές αντιδράσεις στον πυρήνα τους. Αντικείμενα με μάζες μεταξύ 13 και 75 φορές τη μάζα του Δία θεωρούνται συνήθως καφέ νάνοι.

Σύμφωνα με τον αστρονόμο του πανεπιστημίου Πρίνστον Adam Burrows, δεν μπορεί να αποκλεισθεί ότι νέος εξωπλανήτης που ανακαλύφθηκε, είναι τελικά καφέ νάνος ή πλανήτης, γι' αυτό θα απαιτηθεί επιβεβαίωση από πρόσθετες μετρήσεις του ραδιοφάσματος του νέου σώματος.

Δεν είναι επίσης απόλυτα σίγουρο ακόμα ότι ο νέος εξωπλανήτης έλκεται από τη βαρύτητα του γειτονικού άστρου-ήλιου του και περιφέρεται γύρω από αυτόν. Γι' αυτό θα χρειαστούν στο μέλλον νέες παρατηρήσεις σε σχέση με άλλα άστρα στο υπόβαθρο, πράγμα που ίσως απαιτήσει πάνω από δύο χρόνια, αν και η πιθανότητα μιας τυχαίας ευθυγράμμισης μεταξύ τους, όπως αυτή που παρατηρήθηκε, είναι μικρή.

Αλλά μπορεί να χρειαστούν και δεκαετίες για τον εντοπισμό μέρος της τροχιάς του πλανήτη γύρω από το αστέρι, το οποίο θέλει κατ 'εκτίμηση 6.000 χρόνια για να ολοκληρωθεί.