Τι ήταν αυτό που σκότωσε τους δεινοσαύρους;

Άρθρο, Απρίλιος 2008

Πριν 65 εκατομμύρια χρόνια εξαφανίστηκε και ο τελευταίος δεινόσαυρος. Επίσης, εξαφανίστηκαν οι γιγαντιαίοι μοσάσαυροι και πλησιόσαυροι στις θάλασσες και οι πτερόσαυροι στους ουρανούς. Το πλαγκτόν, η βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας, κτυπήθηκε άγρια. Πολλές οικογένειες των βραχιόποδων και τα θαλάσσια σφουγγάρια εξαφανίστηκαν. Οι αμμωνίτες (είδος μαλακίων) μέσα στο σκληρό κέλυφος τους ομοίως εξαφανίστηκαν. Μειώθηκαν οι πληθυσμοί των καρχαριών, ενώ η περισσότερη βλάστηση μαράθηκε. Εν γένει, τα περισσότερα από τα μισά παγκόσμια είδη εξαλείφθηκαν.

Οι ήπειροι της Γης την περίοδο που εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι και σήμερα

Τι ήταν αυτό που προκάλεσε αυτήν την μαζική εξαφάνιση που χαρακτηρίζει το τέλος του Κρητιδικής και την αρχή της Κενοζωϊκής; Οι επιστήμονες ψάχνουν να βρουν ακόμα μια αξιόπιστη απάντηση. Η απάντηση αυτή πρέπει να εξηγήσει γιατί πέθαναν αυτά τα ζώα, ενώ τα περισσότερα θηλαστικά, οι χελώνες, οι κροκόδειλοι, οι σαλαμάνδρες, και οι βάτραχοι επέζησαν. Τα πουλιά ξέφυγαν, ομοίως τα σαλιγκάρια, οι αστερίες της θάλασσας, αυτά με κέλυφος, και οι αχινοί. Ακόμη και τα σκληραγωγημένα φυτά που ήταν ικανά να ξεπεράσουν τις ακραίες συνθήκες του κλίματος ευημερούσαν.

Υπάρχουν δύο κύριες υποθέσεις που μπορούν να εξηγήσουν την εξαφάνιση στο τέλος της Κρητιδικής Εποχής. Η μία είναι μια εξωγήινη σύγκρουση, που οφείλεται σε έναν αστεροειδή ή σε ένα κομήτη, οπότε τεράστιες ποσότητες σκόνης γέμισαν την ατμόσφαιρα και κατέληξε να φέρει μεγάλη ψύξη, η οποία σκότωσε τα ζώα που είχαν εξελιχτεί και προσαρμοστεί σε ζεστό κλίμα. Γιατί στην Κρητιδική εποχή το κλίμα ήταν ζεστό (6 έως 12 βαθμούς πιο πάνω από σήμερα με λιωμένους τους πάγους στους δύο πόλους) και οι δεινόσαυροι ζούσαν ακόμα και πιο βόρεια από τον Αρκτικό κύκλο.  

Η άλλη υπόθεση είναι ότι τότε συνέβη μια τεράστια ηφαιστειακή δραστηριότητα, που η στάχτη σκέπασε τη Γη και έτσι μειώθηκε η ακτινοβολία προς τη Γη.

Και στα δύο σενάρια η Γη και ο ουρανός θα είχαν πνιγεί  με συντρίμμια που έκρυβαν τον ήλιο, μειώνοντας τη φωτοσύνθεση και καταστρέφοντας την τροφική αλυσίδα. Μόλις κατακάθησε η σκόνη, τα αέρια του θερμοκηπίου γέμισαν την ατμόσφαιρα οπότε η θερμοκρασία πέταξε στα ύψη, φέρνοντας μια γρήγορη μεταβολή στο κλίμα. Ενώ ένα μεγάλο μέρος της υπάρχουσας ζωής επέζησε σε παρατεταμένο σκοτάδι.

Αστεροειδής ή ηφαίστεια λοιπόν;

Η θεωρία της σύγκρουσης προέρχεται από την ανακάλυψη ότι ένα στρώμα βράχων που χρονολογείται ακριβώς στην εποχή της μαζικής εξάλειψης είναι πλούσιο σε ιρίδιο. Αυτό το στρώμα βρίσκεται σε όλο τον κόσμο, στο έδαφος και στους ωκεανούς. Το ιρίδιο είναι σπάνιο στη γη αλλά βρίσκεται στους μετεωρίτες στην ίδια συγκέντρωση, όπως σε αυτό το στρώμα. Αυτό οδήγησε τους επιστήμονες (κυρίως του φυσικού Luis Alvarez) να υποθέσουν ότι το ιρίδιο διασκορπίστηκε σε όλη τη Γη όταν την χτύπησε κάπου ένας κομήτης ή ένας αστεροειδής και έπειτα ατμοποιήθηκε. Μάλιστα οι επιστήμονες λένε ότι η σύγκρουση που έγινε δημιούργησε έναν κρατήρα (πλάτους 180 χιλιομέτρων) στη χερσόνησο Yucatαn του Μεξικού, που λέγεται Chicxulub. Αυτός ο κρατήρας έχει χρονολογηθεί ότι φτιάχτηκε πριν 65 εκατομμύρια  χρόνια. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι η ραδιενεργός τέφρα από τη σύγκρουση σκότωσε τους δεινοσαύρους.

Αλλά και ο πυρήνας της Γης είναι επίσης πλούσιος σε ιρίδιο, και ο πυρήνας είναι η πηγή του μάγματος που κάποιοι επιστήμονες λένε ότι ανέβλυσε σε τεράστιες ροές.  Το μάγμα συσσωρεύτηκε σε μια έκταση πάχους πάνω από 2,4 χιλιόμετρα και έκταση πάνω από 2,6 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα στην Ινδία. Αυτή η περίοδος του βουλκανισμού (ηφαιστειακής δραστηριότητας) έχει χρονολογηθεί επίσης ότι έγινε πριν περίπου 65 εκατομμύρια χρόνια, και θα είχε διαδώσει το ιρίδιο σε όλο τον κόσμο, ενώ το φως του ήλιου θα είχε μπλοκαριστεί από τη σκόνη, την τέφρα και τα αέρια του θερμοκηπίου.

Και οι δύο υποθέσεις έχουν την αξία τους. Μερικοί επιστήμονες νομίζουν ότι και οι δύο συγχρόνως αιτίες μπορεί να είχαν συμβάλει στη μαζική εξαφάνιση των ειδών, ενώ άλλοι προτείνουν ότι η πραγματική αιτία ήταν μία βαθμιαία αλλαγή του κλίματος και η αλλαγή της στάθμης της θάλασσας. Ανεξάρτητα από αυτό που προκάλεσε την εξαφάνιση, χαρακτήρισε το τέλος της βασιλείας του τρόμου από τον Τυραννόσαυρο Rex, και άνοιξε την πόρτα για να διαφοροποιηθούν γρήγορα τα θηλαστικά και να εξελιχθούν σε είδη πιο κοντά με τα σημερινά.

Ανατροπή της καθιερωμένης άποψης από την Gerta Keller

Η παλαιοντολόγος Gerta Keller ανήκει σε μια ομάδα επιστημόνων που υποστηρίζουν ότι η ιστορία της εξαφάνισης των δεινοσαύρων είναι πολύ πιο περίπλοκη, σε σχέση με τη γνωστή και επικρατούσα θεωρία του αστεροειδή. Η Keller δεν συμφωνεί με το ένα και μοναδικό γεγονός (δηλαδή της σύγκρουσης του αστεροειδή με τη Γη), αλλά πιστεύει ότι τότε συνέβη μια περίοδος έντονων ηφαιστειακών εκρήξεων καθώς και μια σειρά από πτώσεις αστεροειδών, που ενδεχομένως να πρόσβαλλαν το παγκόσμιο οικοσύστημα μέχρι του σημείου της κατάρρευσης.

Ίσως ο εν λόγω αστεροειδής να μην απετέλεσε την αιτία της κατάρρευσης του οικοσυστήματος και της εξαφάνισης των δεινοσαύρων, σύμφωνα με την Keller. Η Keller ισχυρίζεται ότι το τελικό κτύπημα πιθανά να είναι κάτι διαφορετικό απ’ ότι οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν.

Γιατί η Keller έχει βρει στοιχεία που δείχνουν ότι η δημιουργία του κρατήρα Chicxulub ίσως να μην συμπίπτει με τα όρια της Κρητιδικής-Τριτογενούς περιόδου. Αντίθετα, η σύγκρουση του αστεροειδή η οποία προκάλεσε τον κρατήρα πιθανά να ήταν μικρότερη σε μέγεθος, σε σχέση με τους αρχικούς υπολογισμούς και συνέβη 300.000 χρόνια πριν τη μαζική εξαφάνιση των δεινοσαύρων. Η χαριστική βολή γι’ αυτούς πρέπει να δόθηκε σε κάποιο άλλο μέρος της Γης που παραμένει ανεξιχνίαστη ακόμα.

Η Keller δεν ασχολείται με μεγάλα απολιθώματα, όπως τα οστά ενός δεινοσαύρου, για τα οποία ενδιαφέρεται η παλαιοντολογία. Αντίθετα, ειδικεύεται στους μονοκύτταρους οργανισμούς με την επιστημονική ονομασία τρηματοφόρα, οι οποίοι εξαπλώνονται στους ωκεανούς και έχουν εμφανίσει ταχεία βιολογική εξέλιξη στο πέρασμα των γεωλογικών περιόδων.

Κάποιοι οργανισμοί υπάρχουν μονάχα για δύο εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια προτού άλλοι πάρουν τη θέση τους. Έτσι τα απομεινάρια απολιθωμάτων των οργανισμών αυτών που έζησαν για μικρό χρονικό διάστημα συνιστούν ένα χρονικό σημάδι, με βάση το οποίο οι επιστήμονες έχουν τη δυνατότητα να χρονολογήσουν τα γεωλογικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος.

Έπειτα από έρευνες στο Μεξικό και σ’ άλλες περιοχές του κόσμου η Keller έχει συγκεντρώσει αρκετά αποδεικτικά στοιχεία προκειμένου να υποστηρίξει την άποψή της πάνω στην εξαφάνιση της Κ/Τ περιόδου. Για παράδειγμα, έχει ανακαλύψει πληθυσμούς τρηματοφόρων (μονοκύτταροι οργανισμοί που εξαπλώνονται στους ωκεανούς και έχουν εμφανίσει ταχεία βιολογική εξέλιξη στο πέρασμα των γεωλογικών περιόδων) της Προ-κρητιδικής περιόδου, που έζησαν στο χείλος του κρατήρα που σχηματίστηκε από την πτώση του μετεωρίτη στο Chicxulub. Στο δε σημείο της πτώσης είναι ορατό ένα στρώμα από γυάλινες σταγόνες πάγου που έλιωσε και κύλησαν προς τα κάτω μετά την πτώση του μετεωρίτη στο έδαφος. Τα απολιθώματα αυτά μαρτυρούν ότι αυτή η πτώση έγινε περίπου 300.000 χρόνια πριν τη μαζική εξαφάνιση των δεινοσαύρων.

Συγχρόνως, ο κρατήρας Chicxulub εμφανίζεται να είναι πολύ μικρότερος απ’ ότι αρχικά είχε υπολογισθεί, με διάμετρο λιγότερο από 120 χιλιόμετρα σε σύγκριση με τις αρχικές εκτιμήσεις των 180-300 χιλιομέτρων.

Γι αυτό και η Keller ισχυρίζεται ότι τα αποτελέσματα της έρευνας της ανατρέπουν σχεδόν όλες τις καθιερωμένες υποθέσεις σχετικά με το Chicxulub και επιβεβαιώνουν ότι η κρητιδική περίοδος εξακολούθησε για 300.000 χρόνια μετά την πτώση του μετεωρίτη.

Τελευταία η Keller μελετά τις επιπτώσεις από ισχυρές ηφαιστειακές εκρήξεις που άρχισαν περισσότερο από 500.000 χρόνια, στα όρια της Κ/Τ περιόδου, και επέφεραν αύξηση της θερμοκρασίας σε όλο τον πλανήτη. Σε περιοχές, όπως στον Ινδικό Ωκεανό, τη Μαδαγασκάρη, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, η ομάδα της βρήκε στοιχεία που μαρτυρούν ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα προκάλεσε τέτοια φοβερή αναστάτωση στα έμβια όντα όση και η μαζική εξαφάνιση από μόνη της κατά την Κ/Τ περίοδο.

Αυτά τα νέα δεδομένα προτείνουν πως ίσως επιβάλλεται η διάκριση ανάμεσα στις πτώσεις αστεροειδών και την ηφαιστειακή δράση, με γνώμονα τις συνέπειές τους στα φυτά και τα ζώα και πως η μαζική εξαφάνιση κατά την Κ/Τ περίοδο πιθανά να προκλήθηκε από τη συμβολή και των δύο αυτών παραγόντων, συμπεραίνει η Keller.

Θραύσμα ενός αστεροειδή ήταν η αιτία

Μια σύγκρουση δύο αστεροειδών πριν 160 εκατομμύρια χρόνια ήταν η αιτία της εξαφάνισης των δεινοσαύρων ισχυρίζονται κάποιοι επιστήμονες. Συγκεκριμένα μια ομάδα Αμερικανών και Τσέχων επιστημόνων με τη μέθοδο της προσομοίωσης σε υπολογιστή  βρήκε ότι το θραύσμα ενός αστεροειδούς με διάμετρο 10 χλμ. έπεσε στη Χερσόνησο του Γιουκατάν, το οποίο δημιουργήθηκε από τη μετωπική σύγκρουση δύο πολύ μεγαλύτερων αστεροειδών πριν από 160 εκατομμύρια χρόνια. 

Όπως λένε οι επιστήμονες, πριν από 160 εκατομμύρια χρόνια ένας αστεροειδής, διαμέτρου 170 χιλιομέτρων, θρυμματίστηκε σε 140.000 κομμάτια όταν χτυπήθηκε από έναν άλλο αστεροειδή, διαμέτρου 60 χλμ., ο οποίος έτρεχε με ταχύτητα 3 χλμ. το δευτερόλεπτο. Θραύσματα από τη σύγκρουση (που οι επιστήμονες τα λένε Baptistina) έφθασαν ακόμα και στην Αφροδίτη, τον Άρη και τη Σελήνη. Μάλιστα ο κρατήρας Τύχο διαμέτρου 85 χλμ στη Σελήνη έγινε πριν 108 εκατομμύρια χρόνια εξ αιτίας της πρόσκρουσης ενός θραύσματος στην επιφάνεια της Σελήνης.

Δημιουργήθηκαν έτσι 140.000 θραύσματα με διάμετρο μεγαλύτερη του 1 χλμ και 300 θραύσματα με διάμετρο μεγαλύτερη των 10 χλμ. Συγχρόνως μια ομάδα από θραύσματα απομακρύνεται από την τροχιά του αστεροειδούς και κατευθύνεται προς τη Γη.

 Ένα από τα μεγαλύτερα θραύσματα, αφού περιπλανήθηκε στο διάστημα για 95 εκατομμύρια χρόνια, χτύπησε τη Γη - πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια. Από την πρόσκρουση, που προκάλεσε την εξαφάνιση των δεινοσαύρων, δημιουργήθηκε ο κρατήρας Chicxulub.

Σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα, επικεφαλής της οποίας είναι ο ειδικός στους αστεροειδείς William Bottke στο Κολοράντο, η καταιγίδα των αστεροειδών είναι η πιο πιθανή αιτία, σε ποσοστό 90%, για τη μαζική εξαφάνιση των δεινοσαύρων πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια. Όπως σημειώνει ο επικεφαλής της ομάδας οι υποθέσεις ότι επρόκειτο για έναν κομήτη που ήρθε από τις παρυφές του ηλιακού συστήματος ή για έναν πιο παλιό κομήτη, έχουν μόλις 10% πιθανότητα να είναι σωστές. Τα θραύσματα από τη σύγκρουση άρχισαν να περιφέρονται στην περιοχή όπου βρίσκονται η Γη και η Σελήνη. Ήταν σχεδόν αναπόφευκτο να προσκρούσουν στον πλανήτη μας κάποια από τα μεγάλα θραύσματα , υποστηρίζει ο William Bottke.

Θεωρίες που έχουν βγει για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων είναι και οι εξής:

- Η κοσμική ακτινοβολία από μια γειτονική έκρηξη υπερκαινοφανούς

- Όξινη βροχή από την ηφαιστειακή δραστηριότητα

- η μετακίνηση των ηπείρων άλλαξε το κλίμα

- Καταστρεπτικές αρρώστιες εξαφάνισαν πολλά είδη και τους δεινόσαυρους μαζί

- Εμφανίστηκαν μικρά θηλαστικά που έφαγαν τα αυγά των δεινόσαυρων

Σημείωση: Η ονομασία " Κρητιδική" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη κρητίδα (= κιμωλία) και αυτή από την ονομασία Κρήτη.

Home