Το πλανητικό νεφέλωμα Boomerang, η πιό ψυχρή τοποθεσία στο Σύμπαν;

Από σελίδα της ESA, 22 Φεβρουαρίου 2003

Αυτή η εικόνα του διαστημικού τηλεσκοπίου της NASA - ESA, Hubble, εμφανίζει ένα νεαρό πλανητικό νεφέλωμα που είναι γνωστό (μάλλον περίεργα) ως Νεφέλωμα Boomerang. Βρίσκεται στον αστερισμό του Κενταύρου, 5000 έτη φωτός από τη Γη. Τα πλανητικά νεφελώματα σχηματίζονται γύρω από ένα φωτεινό κεντρικό αστέρι, όταν σε αυτό αποβάλλεται το περιβάλλον αέριο στα τελευταία στάδια της ζωής του.

Το Νεφέλωμα Boomerang είναι μια από τις πιο ιδιαίτερες θέσεις του Σύμπαντος. Το 1995, η χρησιμοποίηση του Σουηδικού τηλεσκοπίου ESO των 15 μέτρων στη Χιλή, από τους αστρονόμους Sahai και Nyman, αποκάλυψε ότι είναι η πιο ψυχρή θέση στον Κόσμο που έχει βρεθεί μέχρι τώρα. Με μια θερμοκρασία -272 βαθμών Κελσίου, είναι μόνο ένα βαθμό πάνω από το απόλυτο μηδέν (το χαμηλότερο όριο για όλες τις θερμοκρασίες). Ακόμη και η θερμοκρασία των -270 βαθμών για την μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου, που προέρχεται από το Big Bang, είναι θερμότερη από αυτό το Νεφέλωμα. Είναι το μόνο αντικείμενο που βρήκαμε μέχρι τώρα και έχει μια θερμοκρασία χαμηλότερη από την ακτινοβολία περιβάλλοντος.

Ο Keith Taylor και ο Mike Scarrott το ονόμασαν Νεφέλωμα Boomerang το 1980 αφού το παρατήρησαν με ένα μεγάλο επίγειο τηλεσκόπιο στην Αυστραλία. Ήταν όμως αδύνατον να δουν τις λεπτομέρειες του, που μόνο το Hubble μπορεί να αποκαλύψει. Όμως οι αστρονόμοι είδαν μόνο μια μικρή ασυμμετρία στους λοβούς του νεφελώματος, που μοιάζει με μια κυρτή μορφή όπως ένα Boomerang. Οι εικόνες υψηλής ευκρίνειας του Hubble δείχνουν ένα άλλο σχήμα, σαν να υπάρχει ένας κόμπος στη μέση του νεφελώματος.

Το τηλεσκόπιο Hubble πήρε αυτήν την εικόνα το 1998. Εμφανίζει εξασθενημένα τόξα και στοιχειωμένα νημάτια που ενσωματώνονται μέσα στο διάχυτο αέριο των λοβών του νεφελώματος. Η διάχυτη μορφή αυτού του νεφελώματος το καθιστά αρκετά διαφορετικό από άλλο παρατηρημένα τα πλανητικά νεφελώματα. Εντούτοις, το νεφέλωμα Boomerang είναι τόσο νέο που μπορεί να μην είχε το χρόνο να αναπτύξει παρόμοιες δομές σαν τα άλλα νεφελώματα. Γιατί όμως τα πλανητικά νεφελώματα έχουν τόσες πολλές διαφορετικές μορφές, είναι ακόμα ένα μυστήριο.

Η γενική μορφή του Boomerang εμφανίζεται να δημιουργείται από ένα άκρως ψυχρό αέριο που κινείται μανιασμένα με μια ταχύτητα 500.000 km/h, μακριά από το θνήσκων κεντρικό αστέρι. Το αστέρι χάνει τουλάχιστον το ένα χιλιοστό του υλικού μιας ηλιακής μάζας ανά έτος επί 1500 έτη. Αυτή η μάζα είναι 10-100 φορές περισσότερη από άλλα παρόμοια αντικείμενα. Η γρήγορη διαστολή του νεφελώματος το ανάγκασε να γίνει η πιο ψυχρή γνωστή περιοχή στον Κόσμο.

Για τη λήψη της εικόνας ο φακός ήταν ανοικτός για 1000 δευτερόλεπτα, μέσω ενός πράσινου-κίτρινου φίλτρου. Το φως στην εικόνα προέρχεται από το κεντρικό άστρο,  που ανακλάται από τα σωματίδια της σκόνης.