Το Cassini έτοιμο να πετάξει κοντά στο φεγγάρι του Κρόνου Φοίβη

Από το Reuters και το BBC, 10 Ιουνίου 2004

Το Cassini πετώντας κοντά στη Φοίβη θα μας πει αν είναι βραχώδης ή από πάγο.

Σκοτεινό, τραχύ και αντιφατικό, το φεγγάρι του Κρόνου Φοίβη, είναι από καιρό ένα αντικείμενο που γοητεύει τους αστρονόμους και την ερχόμενη Παρασκευή το διαστημικό σκάφος Cassini της NASA/ESA θα πετάξει κοντά του για μια καλύτερη παρατήρηση.

Το Cassini θα πάρει στοιχεία για τη Φοίβη ενώ ήδη βρίσκεται καθοδόν για τον Κρόνο, για μια τετραετή τροχιακή αποστολή γύρω από τον πλανήτη με τους δακτυλίους. Η πιο μικρή απόσταση - 2.000 km - που θα βρεθεί το διαστημόπλοιο από τη Φοίβη θα πραγματοποιηθεί στις 11:56 μ.μ. ώρα Ελλάδος την Παρασκευή.

Το διαστημικό σκάφος έχει πάρει το όνομά του από τον αστρονόμο Cassini, του 17ου αιώνα, που ανακάλυψε 4 από τα φεγγάρια του Κρόνου. Κατά την εκτόξευσή του ζύγιζε μαζί με τα καύσιμα περίπου 5,5 τόνους.

Το φεγγάρι Φοίβη θεωρείται κάπως εκκεντρικό μεταξύ των 31 γνωστών φεγγαριών του Κρόνου, γιατί περιστρέφεται αντίθετα από τους περισσότερους μεγάλους δορυφόρους γύρω από τον πλανήτη, με μια κλίση 30 μοιρών ως προς το ισημερινό επίπεδο του Κρόνου.

Το μικρό φεγγάρι ανακαλύφθηκε το 1898 από τον αμερικανό αστρονόμο William Henry Pickering και οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι η Φοίβη ήταν κάποτε ένας αστεροειδής ή ένας κομήτης που αιχμαλωτίστηκε κατά τη διέλευσή του από τη βαρύτητα του Κρόνου.

Οι εικόνες που τραβήχτηκαν από το Cassini παρουσιάζουν μέχρι τώρα ένα αντικείμενο το οποίο είναι γεμάτο κοιλότητες, κρατήρες δηλαδή, συμπεριλαμβανομένου και ενός πολύ μεγάλου κρατήρα, διαμέτρου κατά προσέγγιση 50 km.

Οι φωτογραφίες αποκαλύπτουν ότι μεταβάλλεται η φωτεινότητα της επιφάνειας της Φοίβης. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που εμφανίζονται να είναι απότομοι βράχοι, μπορούν στην πραγματικότητα να είναι τα όρια μεταξύ των μεγάλων κρατήρων.

η Φοίβη είναι γνωστός ότι είναι τραχύς και απόκρημνος, λέει ο Bonnie Buratti, που έχει μελετήσει τη Φοίβη εδώ και 20 χρόνια και είναι ο επικεφαλής επιστήμονας στην αποστολή Cassini.

Η τελευταία φορά που παρατηρήθηκε από το διάστημα είναι με τη βοήθεια του Voyager το 1981.

Το Cassini όμως θα πάρει εικόνες από πολύ κοντά, από ύψος 2.000 km σε αντιδιαστολή με τα 2,2 εκατομμύρια km που πλησίασε ο Voyager. Θα μπορούσε λοιπόν να ρίξει φως στο τι είναι η ανώμαλη επιφάνεια της Φοίβης και πως δημιουργήθηκε.

Αν καθοριστεί η μάζα και ο όγκος του φεγγαριού, οι επιστήμονες θα μπορούν επίσης να καθορίσουν την πυκνότητά του. Έτσι θα ξέρουμε εάν το φεγγάρι είναι όλο στερεό ο δρόμος κατευθείαν ή είναι ουσιαστικά μια μάζα των ερειπίων

Πάγος ή βράχος

Επίσης, ένα ραντάρ στο Cassini θα είναι σε θέση να απαντήσει εάν η Φοίβη αποτελείται κυρίως από πάγο ή είναι βραχώδης.

Οι αστρονόμοι ξέρουν ήδη ότι η επιφάνεια της Φοίβης είναι εξαιρετικά σκοτεινή, ανακλώντας μόνο, περίπου, το 6% του φωτός που έρχεται από τον ήλιο. Αυτό το σκοτάδι θα μπορούσε να είναι σημάδι ότι κάποτε ήταν στη ζώνη Kuiper, μια περιοχή που φθάνει μέχρι το εξωτερικό μέρος του ηλιακού συστήματος και που ξεφεύγουν από εκεί πολλά τέτοια αντικείμενα.

Επίσης, τα αντικείμενα στη ζώνη φαίνεται να έχουν χρησιμεύσει ως βασικές δομικές μονάδες των εξωτερικών πλανητών.

Οι προηγούμενες παρατηρήσεις δείχνουν ότι το σκοτάδι μπορεί να δείχνει την παρουσία άνθρακα στη Φοίβη, ένα σημαντικό εύρημα δεδομένου ότι ο άνθρακας είναι μία από τις δομικές μονάδες της ζωής, λέει ο Buratti.

Υπάρχει επίσης παγωμένο νερό στη Φοίβη, άλλο ένα εύρημα που έχει ενδιαφέρον για τους αστρονόμους που ψάχνουν για ενδείξεις με ποιο τρόπο ήρθε η ζωή πάνω στη Γη.

Μια θεωρία είναι ότι τα ουσιαστικά υλικά στη ζωή -- όχι η ίδια η ζωή -- εισήλθαν στην περιοχή των πλανητών του ηλιακού συστήματος, καθώς αντικείμενα που τα μετέφεραν συνελήφθηκαν από τη ζώνη Kuiper από τους μεγάλους εξωτερικούς πλανήτες, όπως ο Κρόνος.

Στην πραγματικότητα, οι διακριτοί δακτύλιοι του Κρόνου, θεωρούνται ότι αποτελούνται πιθανώς από κομμάτια κομητών, αστεροειδών και φεγγαριών που έσπασαν προτού φθάσουν στον πλανήτη.

Ο βολιστήρας Huygens θα ελευθερωθεί από το Cassini για να βουτήξει μέσα στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα

Ο βολιστήρας Huygens

Το Cassini θα πετάξει μετά τη Φοίβη προς τον Κρόνο ενώ θα γίνει δορυφόρος του. Το διαστημικό σκάφος αναμένεται να εισέλθει σε τροχιά γύρω από τον Κρόνου στις 30 Ιουνίου 2004.

Το διαστημόπλοιο Cassini προωθήθηκε το 1997 και όταν θα μπει σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο πρόκειται να στείλει, μετά από έξι μήνες, ένα βολιστήρα στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα το Δεκέμβριο του 2004. Αυτό το σκάφος, που ονομάζεται Huygens, θα επιπλεύσει στην επιφάνεια του Τιτάνα τον επόμενο Ιανουάριο (2005). Το φεγγάρι αυτό έχει διάμετρο 5.150 χιλιομέτρων και είναι μεγαλύτερο από τον Ερμή και τον Πλούτωνα.

Οι Βρετανοί έχουν μεγάλη αγωνία για την αποστολή Huygens, γιατί τους θυμίζει το Beagle 2 που απέτυχε να φτάσει στο έδαφος του Άρη. Και ο λόγος είναι ότι θα απελευθερωθεί ανήμερα τα Χριστούγεννα του 2004, όπως έγινε και με το Beagle.

Ο βολιστήρας θα βυθιστεί στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα 20 ημέρες αργότερα με μια ταχύτητα κοντά 7 km/sec πριν ανοίξει τα αλεξίπτωτα για να ελέγξει την κάθοδό του.

Μια παχιά, πορτοκαλιά ελαφριά ομίχλη κρύβει την επιφάνεια του Τιτάνα, έτσι το που θα προσγειωθεί ο βολιστήρας Huygens δεν είναι σίγουρο. Θα μπορούσε να πέσει σε στερεό βράχο ή μια λίμνη με μεθάνιο και αιθάνιο.

Για αυτόν τον λόγο, ο John Zarnecki του ανοικτού Πανεπιστημίου σχολίασε, ότι η ESA προτιμά να ονομάζει το Huygens σκάφος ατμοσφαιρικού ελέγχουν κι όχι προσεδαφιστή. "Η επιβίωσή του στην επιφάνεια δεν είναι εγγυημένη", εξήγησε ο Zarnecki.

Αλλά η ελπίδα της ομάδας Huygens είναι θα λειτουργήσει αρκετό χρόνο ώστε να διαβιβάσει στοιχεία όσον αφορά το περιβάλλον της επιφάνειάς του Τιτάνα πίσω στο Cassini.

Ο Τιτάνας μας δίνει μια μοναδική ευκαιρία να ταξιδέψουμε πίσω στο χρόνο. Οι συνθήκες στο φεγγάρι του Κρόνου σήμερα μοιάζουν με τις συνθήκες που επικρατούσαν στην ατμόσφαιρα της Γης εκατομμύρια χρόνια πριν, στην οποία πρέπει να έχουν πραγματοποιηθεί οι απαραίτητες χημικές αντιδράσεις για το ξεκίνημα της ζωής.

Στον εξοπλισμό του Cassini περιλαμβάνεται ένα ζεύγος μαγνητόμετρων, για να μετρηθεί η ισχύς και η κατεύθυνση του μαγνητικού πεδίου που παράγεται από τον πυρήνα του Κρόνου. Έτσι θα βοηθήσει τους επιστήμονες να διαπιστώσουν τι ακριβώς βρίσκεται κάτω από την ομιχλώδη ατμόσφαιρα του πλανήτη.

Επιπλέον, με υπέρυθρους αισθητήρες θα εξεταστεί ο άστατος καιρός του Κρόνου. Οι άνεμοι γύρω από τον ισημερινό του πνέουν με 800 χιλιόμετρα την ώρα, ενώ οι θύελλες αποτελούν συνηθισμένο φαινόμενο.

Άλλα όργανα θα προσπαθήσουν να εξακριβώσουν πώς διαμορφώθηκαν τα δαχτυλίδια του Κρόνου και ποιο είναι ακριβώς το μήκος τους. Βέβαια, σε έναν πλανήτη με θερμοκρασία -180 βαθμών Κελσίου είναι απίθανο να εμφανιστεί κάποιο σημάδι ζωής.

Η αποστολή Cassini - Huygens είναι ένα κοινό πρόγραμμα της NASA, της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας και της Ιταλικής Διαστημικής Υπηρεσίας και κόστισε, περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ.