Μετά την ανακάλυψη επιφανειακού νερού θα ψάξουν για ίχνη ζωής στη θάλασσα του Άρη

Πηγή: The Guardian, 17 Μαρτίου 2005

Πριν πέντε περίπου εκατομμύρια χρόνια μια ηφαιστειακή έκρηξη στον Άρη απελευθέρωσε από μεγάλο βάθος, εκτός από την τέφρα και λάβα, τεράστιες θερμές πηγές νερού (τύπου γκέιζερ) που ανάβλυζαν μέσα από σχισμές βράχων, ενώ το νερό σκέπασε μια επίπεδη πεδιάδα κοντά στον Αρειανό ισημερινό, την περιοχή Elysium Planitia.

Και τότε, εξηγεί ο John Murray του Ανοικτού Πανεπιστημίου, το νερό διαπέρασε τους τεράστιους κρατήρες των μετεωριτών, για να σχηματίσει μια εσωτερική θάλασσα διαμέτρου κατά προσέγγιση 800km έως 900km, με ένα βάθος μεταξύ 30m και 60m. Για σύγκριση αυτό είναι το μέγεθος και το βάθος της Βόρειας Θάλασσας.

Ύστερα δε αυτή η θάλασσα άρχισε να παγώνει και σχηματίστηκαν τεράστια κομμάτια πάγου. Κάποια ποσότητα από το νερό άρχισε να κυλάει προς την ανατολή. Ενώ το στρώμα του πάγου έσπασε και άρχισε να γλιστράει. Ό,τι νερό δεν έφυγε αρχικά πάγωσε και μετά εξαχνώθηκε κατ' ευθείαν σε ατμό προς την ασθενή Αρειανή ατμόσφαιρα. Μόνο ένα προστατευτικό στρώμα σκόνης και ηφαιστειακής τέφρας σταμάτησε τον πάγο από την πλήρη εξάχνωση του.

Όλη αυτή η γεωλογική ιστορία είναι γραμμένη στην επιφάνεια του Άρη, και όπως ένα βιβλίο έτσι κι αυτή μπορεί να διαβαστεί: από μια κατάλληλη απόσταση με ένα σωστό ζευγάρι γυαλιά. Και αυτό κάνει το διαστημικό όχημα Mars Express της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας που περιστρέφεται γύρω από τον πλανήτη εδώ και ένα χρόνο, χρησιμοποιώντας αντί για γυαλιά την Υψηλής Ευκρίνειας Στερεοσκοπική Κάμερα για να δημιουργήσει συγκλονιστικές τρισδιάστατες εικόνες του Άρη.

Τον 19ο αιώνα, οι αστρονόμοι έβλεπαν ότι ο Άρης ήταν γεμάτος από κανάλια, και ονειρεύονταν ότι υπήρχε ζωή πάνω στον πλανήτη. Το 1976, προσεδαφίστηκαν τα Βίκινγκ και βρήκαν άνυδρες, άψυχες πέτρινες πεδιάδες. Το 1996, οι ερευνητές της NASA νόμιζαν ότι είδαν στοιχεία απολιθωμένων βακτηριδίων σε έναν μετεωρίτη που ήταν γνωστό ότι προερχόταν από τον Άρη. Την περασμένη δε χρονιά δύο λαντ ρόβερ της NASA, το Spirit και το Opportunity, ανίχνευσαν σαφέστατα στοιχεία ότι το νερό ξέπλυνε την Αρειανή επιφάνεια, πριν δισεκατομμύρια χρόνια, και επιβεβαίωσαν έτσι την πεποίθηση ότι κάποτε ο Άρης είχε μια πυκνή ατμόσφαιρα και μια θυελλώδη θάλασσα.

Αλλά τώρα τελευταία η φωτογραφική κάμερα στον Mars Express έχει πάει ακόμα καλύτερα από τα δύο ρόβερ: έχει προσδιορίσει ότι υπάρχει ακόμα νερό στην επιφάνεια, κληρονομιά κάποιου πρόσφατου αλλά εφήμερου κατακλυσμού.

"Το επιφανειακό νερό δεν προστατεύτηκε από την εξάχνωση. Γι αυτό και είναι περίπου 3 m ή και ακόμα πιο χαμηλά από το στρώμα του πάγου. Μπορείτε να δείτε ότι κομμάτια πάγου ανυψώνονται πάνω από το επιφανειακό νερό", λέει ο Murray.

"Υποθέτουμε ότι το ανοικτό νερό εξατμίστηκε κατά 3 μέτρα περίπου πριν αυτό τελικά προστατευτεί με την επιφανειακή σκόνη που καλύφθηκε, και η οποία έφτασε από άλλα μέρη του πλανήτη. Μάλλον δε προστατεύτηκε και με το ίζημα που αιωρείτο μέσα στο νερό.

"Εάν αυτή η θάλασσα προήλθε από μια τεράστια πλημμύρα από αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα, θα ήταν πολύ λασπώδης γεμάτη ιζήματα και φυσικά αυτά θα έμειναν μέσα στον πάγο όταν πάγωσε το νερό."

Ο Murray μαζί με τους συνεργάτες του περιγράφουν την γεωλογική ιστορία του πλανήτη στο Nature. Και είναι πεπεισμένος ότι ο πάγος είναι σχετικά πρόσφατος. Ο σχηματισμός κρατήρων χρησιμεύει ως ένα ρολόι: αστεροειδείς και κομήτες χτυπούν τους πλανήτες τυχαία μεν, αλλά κατά τη διάρκεια μιας πολύ μεγάλης περιόδου μπορούμε να υπολογίσουμε τον αριθμό τους. Εάν οι παγωμένες κοίτες που πλημμύρησαν τον Άρη ήταν πολύ παλιές, τότε αυτές θα είχαν σπάσει από νεοδημιουργημένους κρατήρες. Αλλά δεν υπάρχει κανένας τέτοιος κρατήρας. Αντίθετα, ο πάγος σκεπάζει τα υψηλά χείλη δύο πολύ παλαιών κρατήρων. Οτιδήποτε κι αν συνέβη, αυτό έγινε στα προηγούμενα 5 εκατομμύρια χρόνια. "Μπορεί να σας φαίνεται πολύ παλιά εποχή αλλά με γεωλογικούς όρους, αυτή η εποχή είναι σαν χθες", εξηγεί ο Murray.

Το νόημα είναι προκλητικό. Εάν οι επιστήμονες έχουν ερμηνεύσει τα στοιχεία σωστά, τότε ο Άρης είναι ακόμα γεωλογικά ζωντανός, και το νερό επιζεί με υγρή μορφή κάτω από την επιφάνεια. Ο συνάδελφος του Murray στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Colin Pillinger έστειλε το βρετανικό Beagle 2 - έφθασε εκεί τα Χριστούγεννα του 2003 αλλά δυστυχώς χάθηκε χωρίς να δώσει καμιά πληροφορία - σε μια άλλη πεδιάδα αλλά ξερή, την Isidis Planitia, για να ψάξει για τις χημικές υπογραφές μορφών ζωής, που να έχουν διατηρηθεί στους βράχους. Αλλά η πιο μεγάλη ανακάλυψη θα μπορούσε να έρθει στον παγωμένο πάγο της Πεδιάδας των Ηλυσίων (Elysium Planitia).

"Είναι μια μεγάλη και απόλυτη έκπληξη ότι αυτές οι θάλασσες είναι ακόμα εκεί", λέει ο Murray. "Πάντα ξέραμε ότι πρέπει να υπήρχαν στο παρελθόν. Αλλά το γεγονός ότι το νερό ήταν ακόμα εκεί ήταν απολύτως απρόσμενο. Το γεγονός αυτό ανοίγει ξαφνικά την πιθανότητα - μέσα σε αυτούς τους θυλάκους του υγρού ύδατος βαθιά κάτω από την επιφάνεια του Άρη για χιλιάδες εκατομμύρια έτη - να μπορεί να αναπτυχθεί η ζωή εκεί, γιατί είχε άφθονο χρόνο για να αναπτυχθεί.

"Εάν πρόκειται να ψάξουμε για την ύπαρξη ζωής, η Elysium Planitia είναι μια ιδανική θέση για να την βρούμε. Και εάν την βρούμε, δεν θα είναι σε απολιθώματα, αλλά θα βρούμε τους ίδιους τους μικροβιακούς οργανισμούς, που θα είναι παγωμένοι μέσα στον πάγο."

Οι θερμές πηγές τύπου γκέιζερ που αναβλύζουν από βράχους, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι πιθανόν να 'εκτόξευσαν' μικροβιακούς οργανισμούς ή βακτηρίδια στην επιφάνεια, δημιουργώντας παράλληλα και τις συνθήκες για τη δημιουργία της παγωμένης θάλασσας μέσα στην οποία θα μπορούσαν να ζήσουν αυτή τα βακτηρίδια.

"Θα νιώθαμε μεγάλη χαρά αν ανακαλύπταμε κάποια στιγμή έχνη παρελθούσης ζωής στον Άρη. Δεν περιμέναμε σε καμιά περίπτωση ότι θα βρίσκαμε ζωή στον Άρη, αλλά τώρα μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια τέτοια πιθανότητα. Από δω και πέρα θα ερευνούμε για την παρουσία οργανισμών αντί για τον εντοπισμό απωλιθωμάτων. Τόσο η NASA όσο και η ESA θα στείλουν δύο νέες εξερευνητικές αποστολές στον Άρη το 2011 και η δική μου πρόταση θα είναι να κατευθυνθούμε στην περιοχή των Ηλυσίων με σκοπό της αναζήτησης της ζωής", δήλωσε ο Murray.

Αν βρεθεί ζωή στον Άρη, θα απαντηθεί και το μυστήριο της ύπαρξης άφθονου μεθανίου στην ατμόσφαιρα του Άρη, που έχει προκαλέσει τόσες τριβές μεταξύ των επιστημόνων για την προέλευση του. Ενώ ορισμένοι δηλώνουν ότι προέρχεται από βιολογικές δραστηριότητες ζωντανών οργανισμών, άλλοι λένε ότι οφείλεται σε γεωλογικούς παράγοντες.